جاذبه های گردشگری اردبیل ( ۲۰ جاذبه تاریخی )

جاذبه های گردشگری اردبیل چه از لحاظ طبیعی چه از لحاظ تاریخی بسیارند .تاریخ اردبیل با تاریخ صفویه گره خورده است. شیخ صفی‌الدین اردبیلی مكتبی را راه‌اندازی كرد كه به صفویه مشهور شد و فرزندانش وقتی به قدرت رسیدند این مكتب نزدیك به اسلام شیعی را در سراسر ایران گسترش دادند. حالا در شهر اردبیل به هر بنای تاریخی سر بزنید حتما نشانه‌هایی از آن دوران می‌بینید. در این مطلب می خواهیم ۲۰ جاذبه تاریخی كه ازمعروف ترین جاذبه های گردشگری اردبیل هستند را معرفی كنیم . با سیری در ایران همراه باشید .

جاذبه های گردشگری اردبیل

بازار سرپوشیده اردبیل

بازار از گذشته های دور به یك مسیر سرپوشیده ای كه پر از فروشتندگان و كارگاههای تولیدی است و مسجد جامع شهر هم قرار داشت گفته می شد .بازارهای سرپوشیده تنها تصویر شكل گرفته در ذهن جهانگردانی است كه در دوران قدیم به ایران و خاورمیانه سفر می‌كردند. خوشبختانه تعداد زیادی از این بازارها در ایران به همان شكل فعال هستند.بازارقدیمی اردبیل  یكی از نمونه‌های عالی است كه تغییرات آن زیاد نبوده و هنوز هم رونق دارد.بازار اردبیل در دوران صفویه بازسازی اساسی شده و طبق تاریخ بخشی از موقوفات بقعه شیخ صفی‌‌الدین اردبیلی بود.در این بازار می‌توانید از صنایع دستی تا خشكبار، پنیر محلی، لباس، پارچه و خلاصه از شیر مرغ تا جان آدمیزاد را به راحتی پیدا كنید.

پیاده راه شیخ صفی الدین اردبیلی

در چند سال گذشته با توجه به رونق گرفتن گردشگری در اردبیل، مسئولین شهری تصمیم گرفتند یكی از خیابان‌های پربازدید واقع شده در كنار مجموعه شیخ صفی را به پیاده‌راه تبدیل كنند.این پیاده‌راه از جلوی مسجد عالی‌قاپو شروع می‌شود و تا ورودی خیابان بیضایی ادامه دارد. خیابان سنگ‌فرش شده و چند حوض در كنار گل‌كاری‌ها نصب شده است.قدم زدن در این پیاده‌راه یك توفیق اجباری برای آنهایی است كه می‌خواهند از بقعه شیخ‌ صفی‌الدین اردبیلی بازدید كنند.

آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی

در سال‌هایی كه تصوف و عرفان در ایران رواج داشت، در هر منطقه افرادی با لقب عارف، صوفی یا زاهد در مكان‌هایی به نام خانقاه مشغول عبادت، تدریس دین و عزلت‌نشینی بودند.یكی از این زاهدها معروف به شیخ زاهد گیلانی در گیلان شاگردانی را تربیت كرد كه یكی از آنها به نام صفی‌الدین اردبیلی بنیان‌گذار دودمان صفویه شد. شاه اسماعیل یكم از نوادگان شیخ صفی‌الدین اردبیلی است.محلی كه حالا آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی است زمانی خانقاه او بود.در همین مجموعه شاه اسماعیل اول، مادر شاه اسماعیل، شهیدان ایرانی جنگ چالدران و برخی از مشایخ دوران صفویه دفن شده‌اند.خانقاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی مثل یك پناهگاه برای افرادی بود كه به هر دلیلی شامل مجازات می‌شدند. چون شاهان صفویه ارادت خاصی به جد خود داشتند، اگر كسی كه مستحق مجازات بود به خانقاه شیخ صفی پناه می‌برد او را نمی‌كشتند.

مجموعه كنونی كه به نام بقیه شیخ صفی الدیناردبیلی  نامیده می‌شود شامل بیرون بقعه (عالی قاپو)، سردر، حیاط بزرگ، رواق، مقبره شیخ صفی‌الدین، حرم خانه، مقبره شاه اسماعیل، چینی خانه (كه دارای گچ‌بری‌های زیبا و چندین درِ چوبی و نقره‌ای نفیس است)، مسجد جنت‌سرا، خانقاه، چراغ خانه، چله خانه، شهیدگاه و متعلقات دیگری است.ساختمان سردرِ اصلی بقعه و محوطه سه گنبد كه مزین به كاشی معرق و كتیبه‌هایی به خط رقاع و كوفی است، عظمت و جلوه خاصی به این مكان داده است.مقبره شیخ صفی‌الدین برجی استوانه‌ای شكل است كه گنبدی كوتاهی در بالای آن قرار دارد. در زیر گنبد صندوق منبتی وجود دارد كه از جمله آثار نفیس بقعه محسوب می‌شود و در حاشیه آن كتیبه‌ای به خط رقاع حك شده است.

مقبره شیخ امین الدین جبرائیل

با توجه به حكومت ۲۰۰ ساله سلسله صفوی، آنها اقدام به ساخت مقبره‌ها و مساجد زیادی به سبك معماری اسلامی كردند. یكی دیگر از مقبره‌های مهم این سلسله آرامگاه پدر شیخ صفی‌الدین اردبیلی مشهور به سید امین‌الدین جبراییل است.این مقبره در روستای كلخوران شیخ در نزدیكی شهر اردبیل واقع شده است. این آرامگاه در محوطه‌ای به ابعاد ۱۵۰ در ۲۰۰ متر و در میان ساختمانی هشت ضلعی است. ساختمان آجری و سقف آن مقرنس كاری شده است. كاشی‌كاری‌ها و گچ‌بری‌های زیبای آن كمی آسیب دیده اما در كل این بنا خوب حفظ شده است.
 مقبره شیخ امین الدین جبرائیل از جمله بهترین نمونه مقابر معماری اسلامی ایران محسوب می‌شود كه سادگی و موزون بودن اجزای آن و تزئین فوق‌العاده در سطوح داخلی این بنا، آن را در زمره شاهكارهای معماری دوره صفویه قرار داده است.

جمعه مسجد اردبیل

جمعه مسجد اردبیل، مسجدی در شهر اردبیل در شمال غربی ایران است.این بنا ازمهمترین وقدیمی‌ترین مساجد اسلامی ایران و آذربایجان به شمار می‌رود. این مسجد مربوط به دوران سلجوقیان است كه كنار آتشكده ای قرار گرفته و ساختمان قبلی مسجد مربوط به آتشكده بوده‌است جمعه مسجد شامل حیاط و ایوان و طاق باشكوهی بوده كه در حمله مغولها تخریب شده و فعلاً قسمتی از مسجد سالم است.دوره ساخت مسجد مربوط به سلجوقیان می‌باشد. در بدنه مناره مسجد فرمان اوزون حسن آق قویونلو و كتیبه‌ای كه تاریخ ۸۷۸ هجری را دارد و ابعاد آن ۸۰/۹ ‍‍‍‍× ۵۰/۱۲ متر می‌باشد. سازه اصلی مسجد از نوع آجر می‌باشد.

این مسجد باقی مانده ی یك بنای بزرگ از دوره سلجوقیان است كه در مركز استان اردبیل و در شهر اردبیل محله ی”پیر شمس الدین” میان گورستانی قرار گرفته است.

پل هفت چشمه

پل «داشكسن» یا «یدی گوز» در زبان آذری كه به فارسی می‌شود هفت چشمه، پلی آجری روی رود بالیق لو است. این پل از جهت قدمتی كه دارد جزو جاهای دیدنی اردبیل محسوب می‌شود.پل هفت چشمه در زمان صفوی ساخته شده و جزو معدود پل‌های آجری روی این رودخانه بوده است. عرض كم پل نشان می‌دهد برای عبور و مرور پیاده استفاده می‌شد.حالا یك پل عبور خودرو در كنار آن ساخته شده و یك پل چوبی-فلزی برای عبور پیاده و تماشای پل قدیمی در كنارش ساخته‌اند. با بهبود فضای سبز و پاكسازی محیط، می‌توان چند دقیقه‌ای را در كنار رودخانه گذراند.

پل تاریخی سامیان

پل تاریخی سامیان در روستای سامیان و در ۱۵ كیلومتری شهرستان اردبیل و جاده اردبیل به مشگین شهر قرار دارد . این پل در مسیر ارتباطی جاده اردبیل به قفقاز بر روی رودخانه قره سو واقع شده است . بر اساس اسناد موجود قدمت تاریخی و ساخت این پل به دوران حكومت صفویان بر می گردد . از نظر معماری پل سامیان پلی شش چشمه و اجرا شده با بدنه آجری پایه طاق سنگی می باشد. دهانه میانی پل ، بزرگتر از دهانه های جانبی می باشد كه بصورت متقارن در دو طرف این دهانه قرار گرفته اند. بزرگتر بودن دهانه وسطی باعث زاویه دار بودن دست انداز و عرشه پل شده است. به نظر می رسد كه این پل قبلاً دارای هفت چشمه و بصورت متقارن بوده كه به مرور زمان یكی از دهانه ها از بین رفته است.

پل یعقوبیه اردبیل

این پل در ابتدای محله یعقوبیه اردبیل بر دو سوی رود بالیق لی بنا شده كه سالهاست راه ارتباطی مردمان دو سوی رود است. این پل نامش را از محل وام گرفته است و تاریخ ساخت آن به دوران صفویان باز می گردد. دارای ۳۷ متر طول؛ ۳ متر عرض و ۵ متر بلنداست. این پل دارای ۵ دهانه است؛ دهانه وسطی بزرگ تر از بقیه دهانه هاست كه باعث زاویه دار شدن عرصه پل شده است و دهانه های دیگر نسبت به آن حالت تقارنی دارند. دهانه های ۱ با ۵ و ۲ با ۴ هم اندازه اند. پل یعقوبیه دارای پایه های سنگی و آجریست كه بر روی پایه ها موج شكنهای سنگی مثلثی شكل و پشت بندهای مثلثی بنا شده اند. معماری طاقهای این پل از آجر همراه ملات گچ و آهك است كه به صورت طاق ضربی و به فرم جناغی ساخته شده اند.

 خانه تاریخی رضازاده

از دوران قاجاریه ساخت خانه‌های اعیانی در اردبیل رونق گرفت و از حاكمان محلی تا اشراف و تجار هركدام خانه‌ای با معماری خاص آن دوران ساختند.چند خانه از آن دوران به خوبی حفظ شده و با تغییر كاربری به عنوان جاذبه گردشگری برای بازدید عموم بازگشایی شده است. خانه رضازاده كه حالا به نام موزه شهدا شناخته می‌شود، در ابتدا به عنوان اداره كل میراث فرهنگی استان اردبیل استفاده می شد. حالا تصاویری از شهدا، وصیت‌نامه، لباس و لوازم جنگ شهدا در این موزه به نمایش گذاشته‌اند.

خانه تاریخی صادقی اردبیل

خانه تاریخی مجلل و باشكوه صادقی در محله اوچدكان اردبیل واقع شده است . ساخت خانه تاریخی به سالهای ۱۲۷۹ تا ۱۲۸۳ هجری قمری برمی گردد . صاحب این خانه تاجر خوشنامی بنام حاج ابراهیم صادقی است .این عمارت در زمینی به مساحت ۱۴۵۰ مترمربع و با زیربنایی در حدود ۱۷۵۰ مترمربع ساخته شده است. پس از گذشتن از در ورودی، وارد دالانی مستطیل شكل با نمای آجری و سقف چوبی می‌شویم كه گویا در زمان‌های قبل سقف این ورودی نیز آجری ضربی بوده است. نمای عمارت، آجری با پنجره‌های ساده چوبی است كه منتهی‌الیه ارتفاع آن در طبقه دوم به صورت كنگره درآمده است. نمای دیوارهای ضلع جنوبی و غربی حیاط دارای تاق نماهای آجری است و قسمت اصلی ساختمان در سه طبقه ساخته شده كه مشتمل بر زیرزمین، همكف و طبقه بالا است.

خانه تاریخی ارشادی

خانه تاریخی ارشادی در محله اوچدكان شهر اردبیل و در دوره قاجار احداث شده است . این بنا از بدو احداث دارای كاربری مسكونی بوده و از نظر تزئینات معماری و سبك ساخت یكی از بناهای زیبای شهر اردبیل است كه در اواخر دوره قاجار ساخته شده است.در دوران پهلوی دوم این بنا را به عنوان مدرسه به آموزش و پرورش واگذار نموده اند.خانه ارشادی باقیمانده ای از یك خانه بزرگ اربابی می باشد كه در دوره های مختلف تفكیك، تخریب و نوسازی گردیده است.این بنا از نظر سازه ای با مصالح بنایی اجرا شده، دارای پی های سنگی پر شده با ملات ماسه – آهك و دیواره های بیرونی آجری و داخل خشتی می باشد.

خانه مناف زاده

خانه های تاریخی بخشی از هویت فرهنگی و اجتماعی هر منطقه ای است، چنانچه كوچه رحمانی واقع در محله سرچشمه به عنوان یكی از محله های مركزی و قدیمی شهر اردبیل؛ میزبان خانه ای است كه با حدود یك قرن قدمت، قصه گوی داستان هایی از تاریخ این شهر و مردمان آن است.از جاهای دیدنی اردبیل خانه مناف زاده اردبیلی است .

در اردبیل، در سال ۱۳۵۰ هجری قمری مصادف با ۱۳۰۹ هجری شمسی معمار حاج محمد علی معماری به خواست حسین قلی صادقی خانه ای را در مركز شهر اردبیل به مساحت هزار و ۳۰۳ متر مربع احداث كرد كه نه تنها در شیوه معماری و ساخت بلكه در استقامت زبانزد مردم شهر شد.

خانه تاریخی ابراهیمی

خانه تاریخی ابراهیمی اردبیل كه در كوچه شهیدگاه و تقریبأ در مركز شهر اردبیل قرار گرفته ، متعلق به مرحوم سید هاشم ابراهیمی بوده است . درحال حاضر تحت مالكیت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل قرار دارد.عرصه این بنا ۳۹۸ متر مربع ، اعیان آن ۴۸/۴۳۶ متر مربع ، زیرزمین ۷۶/۱۹۸ مترمربع و طبقه همكف ۷۲/۲۳۷ متر مربع می باشد.این بنای با ارزش و قدیمی متعلق به دوره زندیه می باشد و در سال ۱۳۷۹ تحت شماره ۳۰۴۱ توسط سازمان میراث فرهنگی كشور در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. مرمت خانه تاریخی ابراهیمی از تیر ماه سال ۱۳۸۰ شروع شده و طبق برنامه ریزی زمان بندی شده در سال ۱۳۸۳ كلیات آن پایان یافته است . بعنوان واحد حفظ و احیای اداره كل میراث فرهنگی و گردشگری استان به بهر برداری رسید.از سال ۱۳۸۷ خانه ابراهیمی به عنوان واحد یگان حفاظت سازمان میراث فرهنگی مورد استفاده قرار گرفت.

موزه مردم‌شناسی اردبیل

حمام تاریخی آقانقی (ظهیرالاسلام) بعد از سال‌ها متروكه ماندن تبدیل به موزه شد و حالا به نام موزه مردم‌شناسی اردبیل شناخته می‌شود.این موزه در دو طبقه دارای آثار تاریخی مثلا شمشیر، لباس‌‌های جنگ، لوازم كشاورزی و بافندگی، چراغ‌های نفتی، تفنگ، فرش، اسناد و كتاب‌های خطی است.در بخش‌هایی از موزه مجسمه‌هایی با لباس محلی اردبیل نصب شده كه آنها را در حین انجام كارهایی مثل فرش‌بافی، حمام، غذا پختن و … نشان می‌دهد.علاوه بر آثار موزه، معماری حمام برای علاقه‌مندان جالب است.

این حمام را شخصی به نام ظهیرالاسلام در دوره ایلخانی بنا نمود و ۲۰۰ سال بعد بخش‌هایی به آن اضافه شد. در زمان قاجار فردی به نام آقانقی مؤتمن‌ الرعایا این حمام را خریداری و بازسازی نموده و به همین جهت است كه این حمام به نام هر دو نفر نامیده می‌شود. در سال ۱۳۷۸ خورشیدی این حمام توسط میراث فرهنگی خریداری شد و بعد از انجام بازسازی‌های لازم، به موزه مردم‌شناسی تبدیل شد.

حمام‌های تاریخی اردبیل به جهت توجه ویژه مردم این منطقه به پاكیزگی و نظافت، اهمیت ویژه‌ای دارند. اردبیلی‌ها به دلیل علاقه به پاكیزگی یك روز از هفته را به «روز حمام» یا «حامام گونی» اختصاص می‌دادند و در آن روز افراد خانواده به حمام‌های عمومی مراجعه می‌كردند. حمام‌های اردبیل نه تنها مورد توجه اهالی این منطقه بودند بلكه شگفتی و توجه مورخان و جهانگردان را نیز به خود جلب می‌كردند.

موزه تاریخ طبیعی اردبیل

موزه تاریخ طبیعی اردبیل با داشتن گونه هایی از حیوانات پوست آرایی (تاكسیدرمی) شده، سنگواره ها و سنگهای مختلف. مجموعه ای زیبا از طبیعت استان را در مقیاسی كوچك برای علاقه مندان به تماشا گذاشته است. این موزه در حاشیه شرقی دریاچه شورابیل قرار دارد .در آن ۱۷ گونه پستاندار ، ۸۵ گونه پرنده ، ۲۰ گونه ماهی ، ۱۲ گونه خزنده و دوزیست و نمونه های متنوعی از حشرات و تیپ های مختلف گیاهی و انواع سنگ و سنگواره نگهداری می شود. موزه تاریخ طبیعی اردبیل كه در مرداد سال ۱۳۸۱ در زمینی به مساحت چهار هزار و ۵۰۰ متر مربع به بهره برداری رسیده، سالانه پذیرای یكصد هزار نفر بازدید كننده است.

آدرس: خیابان دانشگاه، جنب دانشگاه پیام‌نور.

 موزه صنایع دستی اردبیل

در كوچه شهیدگاه در كنار مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی حمامی به نام حمام شیخ وجود دارد كه حالا تبدیل به موزه صنایع دستی اردبیل شده است.حمام‌های عمومی در دوران صفوی تا قاجار رونق داشتند و به همین دلیل در هر شهر چند حمام سنتی وجود دارد. حمام شیخ اردبیل هم در دوران صفوی ساخته شد و ساختار آن شبیه حمام‌های تركی است.حوض آب كوچكی در میان آن قرار دارد و تزئینات آن را تغییر داده‌اند. با توجه به فعال نبودن حمام، تعدادی از صنایع دستی و لوازم ساخت آنها را در این بنا جمع‌آوری كرده‌اند. با بازدید از این مجموعه می‌توانید با كار هنرمندان صنایع دستی كه برخی همانجا مشغول كار هستند آشنا شوید.صنایع دستی مثل معرق، فرش، گلیم، تراشكاری سنگ، زیورآلات و … از جمله آثاری است كه به چشم می‌خورد.

آدرس: میدان عالی قاپو، كوچه شهیدگاه، حمام شیخ سابق.

موزه چینی خانه شیخ صفی الدین اردبیل

موزه چینی خانه شیخ صفی الدین اردبیل در قسمت شرقی قندیل خانه یا رواق اصلی مجموعه شیخ صفی الدین قرار دارد. تالاری با چهار شاه نشین و طاق نماهای زیبا و نفیس كه از مقرنس گچی ساخته شده اند. با نقاشی ها، طلاكاری ها و رنگ های متناسبی كه به سطح مقرنس ها خورده اند و تصاویری اسلیمی به وجود آورده اند. اما زیبایی تنها مشخصه تالار چینی ها نیست. هنر معماری شیخ بهایی چنان استحكام بی نظیری دارد كه طبق برآورد كارشناسان حتی با زلزله ای به قدرت ۲/۷ ریشتر هم تخریب نمی شود!

موزه عمارت شهرداری اردبیل

موزه عمارت شهرداری اردبیل یا به عبارتی موزه شهروندی اردبیل با معماری سنتی ایرامی و اسلامی و به لحاظ نمای بیرونی و درونی جزو آثار برجسته شهر محسوب می شود،فرمت بنای موزه عمارت شهرداری اردبیل بیشتر در قالب بارآفرینی هویت تاریخی و شهری اردبیل بوده و هم اكنون با برخورداری از نورپردازی نوین به عنوان نمادی از تاریخ اردبیل در معرض چشم گردشگران و شهروندان قرار گرفته است. موزه عمارت شهرداری اردبیل كه نشان‌ دهنده فرهنگ، تاریخ و معرفی مفاخر و هنر شهر است در كنار دیگر ذخایر معنوی اردبیل به شهروندان معرفی می ‌شود.

موزه عمارت شهرداری اردبیل

موزه عمارت شهرداری اردبیل یا به عبارتی موزه شهروندی اردبیل با معماری سنتی ایرامی و اسلامی و به لحاظ نمای بیرونی و درونی جزو آثار برجسته شهر محسوب می شود،فرمت بنای موزه عمارت شهرداری اردبیل بیشتر در قالب بارآفرینی هویت تاریخی و شهری اردبیل بوده و هم اكنون با برخورداری از نورپردازی نوین به عنوان نمادی از تاریخ اردبیل در معرض چشم گردشگران و شهروندان قرار گرفته است. موزه عمارت شهرداری اردبیل كه نشان‌ دهنده فرهنگ، تاریخ و معرفی مفاخر و هنر شهر است در كنار دیگر ذخایر معنوی اردبیل به شهروندان معرفی می ‌شود.

پیكره سنگی بابا داوود عنبران

یكی از جاهای دیدنی اطراف اردبیل پیكره سنگی باباداوودعنبران است كه در۴۰ كیلومتری شهر اردبیل و در روستای عنبران واقع شده‌ است.ارتفاع این پیكره بی نظیر حدود ۲۰ متر می‌باشد.این پیكره به شكل انسانی كه به روبرو نظاره گراست تشكیل شده‌است.
این پیكره شبیه مجسمه ابوالهول در مصر می‌باشد. هرساله عده زیادی از گردشگران جهت دیدن این پیكره به روستای عنبران در شهرستان نمین مسافرت مینمایند.گروهی از دانشمندان و ایرانشناسان این تندیس را همان نگهبان دریای مازندران می‌دانند كه در شبرنگ نامه ، كتاب حماسی صده هفتم هجری، از آن یاد شده است.

محوطه باستانی قلعه خسرو

یكی از جاهای دیدنی اطراف اردبیل كه به فاصله ۲۸ كیلومتر شمال غربی شهر اردبیل و ۷۰۰ متری شمال روستای قوناق قیران و در مختصات طول جغرافیایی ۴۸ درجه و ۴ دقیقه و ۵۲ ثانیه و عرض جغرافیایی ۳۸ درجه ۲۶ دقیقه و ۵۷ ثانیه واقع شده است. از شهر اردبیل جاده ای آسفالته به روستای گندشمین وجود دارد این جاده آسفالت بر روی جاده قدیمی اردبیل به مشكین شهر و مغان ایجاد شده است.محوطه باستانی قلع خسرو متشكل از دو قلعه و یك گورستان است یكی از این قلعه ها بر بالای كوه شوش داغی واقع شده و دیگری كه بزرگتر بوده و قلعه اولی را نیز در بر می گیرد . تمامی كوه شوش داغی را در برگرفته است. محوطه گورستان در قسمت جنوبی كوه شوش داغی واقع شده و در محوطه نسبتاً وسیعی گورهای آن پراكنده شده است.
این قلعه در ۳۰كیلومتری شمال غرب اردبیل قرار دارد كه با شیوه خشكه چین سنگی با مصالح سنگی بدون استفاده از ملات ساخته شده‌ و به دوره مفرغ جدید ۱۷۰۰تا ۱۴۵۰سال پیش از میلاد تعلق دارد.