موقعیت اقلیمی ایران سبب شده تا سالانه تعداد زیادی پرنده از نقاط مختلف دنیا در تالاب‌های كشور به زمستان و تابستان گذرانی بپردازند، این موضوع می‌تواند صنعت پرنده‌نگری را رونق دهد، براین اساس سازمان محیط زیست با توجه به این پتانسیل درصدد تقویت جوامع محلی برای توسعه این صنعت در كشور است.
ایران به علت وسعت زیاد، پستی و بلندی و موقعیت جغرافیایی خاص دارای اقلیم متنوعی است از این رو گونه های گیاهی و جانوری زیادی را در خود جای داده است در این میان پرندگان سهم زیادی در این تنوع زیستی دارند به طوری كه ایران به تنهایی به اندازه تمام قاره اروپا پرنده دارد، در واقع تنوع به حدی است كه ایران را به یكی از مناطق خاص در این زمینه تبدیل كرده و موجب شده مورد توجه علاقه مندان به تماشای پرندگان قرار گیرد.
با اینكه ایران در منطقه خشكی از جهان قرار گرفته و بخش زیادی از سرزمین آنرا مناطق بیابانی و نیمه بیابانی تشكیل می دهد اما به علت داشتن اقلیم های متنوع ( همزمان در یك نقطه امكان اسكی و نقطه ای دیگر امكان شنا وجود دارد ) و ارتفاعات مختلف، از تنوع زیستگاهی زیادی برخوردار است از این رو گونه های بسیاری از جمله پرندگان جذب این طبیعت زیبا و پربركت می شوند، از سوی دیگر ایران در مسیر راه اصلی مهاجرت هزاران پرنده قرار دارد، گونه‌هایی كه از شمال، شمال غرب و شمال شرق وارد ایران شده و از جنوب و جنوب غرب ایران خارج می‌شوند، بر این اساس از ۸ هزار و ۷۰۰ گونه پرنده شناخته شده در جهان ۵۳۲ گونه آن در ایران شناسایی شدند كه از این تعداد ۲۲۵ گونه در سرزمین ما زندگی و زاد و ولد می كنند.
پرندگان نسبت به گونه های دیگر جانوری از تنوع زیادی برخوردارند از این رو همواره مورد توجه انسان قرار گرفته اند بر همین اساس چند سالی است كه صنعت پرنده نگری در كشورهای مختلف دنیا رونق یافته و ایران هم پتانسیل خوبی در این زمینه دارد؛ البته هستند كشورهایی مانند استرالیا، اندونزی، فیلیپین، كلمبیا و برزیل كه تعداد پرندگان اندمیك آنها قابل مقایسه با ایران نیست اما كشور ما به علت موقعیت خاص جغرافیایی و دارا بودن اكوسیستم های متنوع مانند تالاب ها، جنگل، دشت و كوه باعث شده تا در همه فصول و برای پرنده‌نگرها دارای جاذبه باشد.
ایران دارای تالاب های زیادی است از این رو ظرفیت بسیاری برای توسعه صنعت پرنده نگری دارد، علاوه بر این تعداد زیادی از تالاب ها در مسیر مهاجرت شمال به جنوب پرندگان مهاجر قرار دارد كه این خود ظرفیت خوبی برای رونق این صنعت در كشور است.آمارها نشان می دهد حدود ۳۴۰ گونه از پرندگان ایران مهاجرند كه حدود ۱۰۰ گونه از آنها مهاجر عبوری از كشور ما هستند كه این توان پتانسیل خوبی برای راه اندازی صنعت پرنده نگری است، این واژه در قرن بیستم وارد دنیای طبیعت گردی شد و امروزه در كشورهای اروپایی به ویژه انگلستان و آلمان جایگاه ویژه ای دارد اما در ایران با این همه توانایی چندان شناخته شده نیست. دهه ۸۰ بود كه پرنده نگری در ایران مطرح شد و با وجود این مدت طولانی اما متاسفانه هنوز آنطور كه باید رونق نگرفته است.
این در حالی است كه صنعت پرنده نگری نیازی به هیچ تخصصی ندارد و می توان با كمترین امكانات از دیدن پرهای زیبا و رنگارنگ یك زنبورخوار ریش قرمز یا سهره سینه سرخ و شنیدن آواز زیبای بلبل ها در فصل بهار و یا كوبیدن مداوم داركوب به درخت لذت برد و به خلسه رفت و برای مدتی از دنیای شلوغ و پرهیاهوی زندگی شهری دور شد، این حتی توصیه روانشناسان و درمان گران طبیعت است كه با قرار گرفتن در طبیعت از استرس روزانه خود بكاهید.
قطعا دیدن جوجه پرندگانی كه تازه سر از تخم بیرون آورده اند و مادرشان با چه عشقی از آنها مراقبت می كنند دیدنی است، پروازشان در دسته های مختلف و منسجم عظمت و زیبایی بی حد و حصر طبیعت را یادآوری می كند، ایران هم با دارا بودن انواع تالاب ها به این بخش قوت می بخشد كه می توان با برنامه ریزی اصولی این صنعت را در كشور رونق داد البته خوشبختانه مدتی است كه توجهات به این سمت سوق داده شده و یكی از تالاب هایی كه به عنوان اولین مركز پرنده نگری ایران شناخته شده تالاب كانی برازان در آذربایجان غربی است كه با مشخصه های مركز پرنده نگری فعالیت می كند، همچنین برای مجموعه تالاب های آلاگل، آلماگل و آجی گل در استان گلستان مركز اطلاع رسانی به شكل كومه های تركمنی و تالاب زریوار در كردستان احداث شده و برای احداث چنین مركزی در تالاب چغاخور چهارمحال و بختیاری نیز برنامه ریزی شده است.
به اعتقاد كارشناسان شبه جزیره میانكاله، تالاب فریدونكنار، تالاب میقان، سایت پرنده نگری تالاب قره قشلاق بناب آذربایجان شرقی، جزیره قشم، تالاب زریبار در مریوان كردستان و مرداب انزلی برخی از مناطق مناسب برای پرنده نگری هستند.
مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران در گفت و گو با خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: ایران دارای تالاب های زیادی است از این رو ظرفیت بسیاری برای توسعه صنعت پرنده نگری دارد، علاوه بر این تعداد زیادی از تالاب ها در مسیر مهاجرت شمال به جنوب پرندگان مهاجر قرار دارد كه این خود ظرفیت خوبی برای رونق این صنعت در كشور است.
مهری اثنی عشری افزود: همچنین به دلیل مسافت های طولانی كه گروه های پرندگان مهاجر طی می كنند نیاز دارند كه بین راه استراحتگاه هایی داشته باشند تا تجدید قوا و تغذیه كنند، حتی در استراحت های طولانی تر ممكن است این پرندگان لانه سازی و زادآوری هم داشته باشند.
وی اظهار داشت: وقتی پرندگان در مسیر مهاجرت هستند بر اساس علائم بیولوژیكی به مكانی می رسند كه طبق روال هر سال، محل استراحتشان و سایت زمستان گذرانی آنها بوده، بنابراین خیلی مهم است كه آن تالاب آب كافی داشته باشد و از كیفیت مطلوب و امنیت كافی برای ماندن این پرندگان برخوردار باشد.
وی ادامه داد: در برخی تالاب های پایلوت بر اساس پایه كاری كه رویكرد زیست بومی است برنامه جامعی تعریف شده است كه با همكاری دست اندركاران برای تالاب ها تدوین می شود كه بر اساس آن و اقدامات اولویت دار برای برخی تالاب ها و به طور خاص پرنده نگری و مباحث مرتبط با گردشگری جامع محور، پایلوت هایی را به انجام رساندیم از جمله در تالاب های شمال غرب كشور و تالاب های اقماری دریاچه ارومیه فضاهایی را برای گردشگران و بازدید از تالاب در فصول مهاجرت پرندگان فراهم كردیم كه توسعه آن می تواند موجب جذب گردشگر شود.
در تالاب های شمال غرب كشور و تالاب های اقماری دریاچه ارومیه فضاهایی را برای گردشگران و بازدید از تالاب در فصول مهاجرت پرندگان فراهم كردیم كه توسعه آن می تواند موجب جذب گردشگر شود.مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران تاكید كرد: با ظرفیت سنجی های صورت گرفته تلاش شد تا مدیریت و محوریت این مساله بر عهده جامعه محلی گذاشته شود تا نفع آن هم به جامعه محلی و هم محیط زیست منطقه برسد، مثلا اگر قرار است مراكز بازدید و یا سكوهای پرنده نگری در تالابی ایجاد شود تا گردشگران بتوانند ارتباط بهتر و قوی تری با تالاب برقرار كنند و تجربه پرنده نگری بهتری داشته باشند ، این فرایند توسط جوامع محلی و علاقه مند به موضوع مدیریت شود.
وی اظهارداشت: همچنین حفظ امنیت زیستگاه پرندگان مهاجر هم مساله مهمی است تا پرندگان فضایی امن و به دور از استرس و اختلالات انسانی داشته باشند كه می تواند به رونق این صنعت كمك كند، از جمله كارهایی كه برای این حوزه انجام شده این است كه ما به منظور كاهش صید و شكارهای غیر مجازی كه در مناطق انجام می شود برنامه های آموزشی متعددی را برای جوامع محلی اطراف تالاب ها پیش بینی كردیم و تاكنون چندین جلسه را بر برگزار كردیم.
اثنی عشری گفت: یك مساله مهم در این زمینه آتش زدن نیزارها و شكار پرندگان است ، معمولا پرندگان تلاش می كنند تا در نیزارهایی كه متراكم ترند لانه سازی و زاد آوری كنند كه با آتش زدن نیزارها لانه های این پرندگان یا جوجه ها كه هنوز قدرت پرواز ندارند در آتش سوزی های عمدی و غیر عمدی از بین می روند بنابراین جوامع محلی در این مساله می توانند نقش مهم و موثری داشته باشند، حواسشان باشد اگر گردشگرانی از بیرون وارد منطقه و خارج شدن آتشی از آنها باقی نماند تا آتش سوزی راه نیفتد و اگر آتشی روشن شد در اولین فرصتی كه مطلع شدند از بروز و توسعه آن جلوگیری كنند و مسوولان را در جریان قرار دهند چون شبانه روز در آنجا حضور دارند از این رو بهترین افرادی هستند كه می توانند در منطقه نظارت داشته باشند و این مساله اثرگذاری آنها بر حفظ تالاب ها را چند برابر می كند.
