آشنایی با رود آمازون، دومین رودخانه بزرگ جهان

نكات جالب درباره رود آمازون

آمازون به عنوان یكی از مرموزترین نقاط جهان شناخته میشود و تقریبا همه نام  رودخانه آمازون را شنیده اند ، این رود یكی از بزرگترین رودخانه های جهان است كه از میان جنگل آمازون میگذرد. 

میتوان گفت سفر به جنگل و رودخانه آمازون برای گردشگران ماجراجو و ریسك پذیر یك سفر لاكچری و پرهزینه محسوب میشود. 

رودخانه آمازون جزو عجایب هفتگانه جدید دنیا قرار گرفته است. طول رودخانه آمازون معادل فاصله شهر نیویورك تا رم است.

اطلاعات كلی درباره رودخانه آمازون

رود آمازون در آمریكای جنوبی واقع شده است و پر آب ترین رود دنیاست.

رودخانه آمازون با طول 6575 متر ، دومین رودخانه طویل دنیا بعد از رود نیل است. 

بزرگترین حوزه آبریز دنبا به وسعت 7050000 متر مربع متعلق به این رودخانه است.

رود آمازون از كوه آند سرچشمه گرفته و از  كشورهای برزیل ، پرو ، اكوادور ، گوریان ، كلمبیا ، ونزوئلا ، بولیوی و سورینام عبور میكند  و به اقیانوس اطلس میریزد. البته 60 درصد از مساحت آمازون در برزیل قرار دارد. 

طبیعت و حیوانات منطقه آمازون بسیار وسیع و متنوع است ، حدود 1294 پرنده ، 378 خزنده و 472 دوزیست و 3000 ماهی در این منطقه شناسایی شده اند.

دمای آب رودخانه آمازون در كشور پرو بسیار بالاست به قدری كه میتواند موجودات با وزن كم را آب پز كند. 

مهم ترین جاذبه گردشگری رودخانه آمازون دلفین های صورتی هستند كه در زبان بومی به نام بوتو شناخته میشوند.

تنها چند پل كابلی بر روی رودخانه آمازون مستقر هستند و هیچ سازه پلی روی آمازون ساخته نشده است.

مقدار تخلیه آب رودخانه آمازون در دهانه رود 4 برابر كنگو و بیش از 10 برابر رودخانه میسی سی پی است و تا فاصله 160 كیلومتری ، شوری آب اقیانوس را رقیق میكند.

بیشتر از دو سوم حوضه رودخانه آمازون با جنگل های بارانی پوشیده شده كه به جنگل های خشك و ساوانا در حاشیه شمالی و جنوبی و جنگل های كوهستان آند در غرب تقسیم میشوند. 

منطقه آمازون بزرگترین منبع ذخیره بیولوژیكی جهان به حساب می آید. 

نوسانات فصلی سطح رودخانه آمازون گاهی تا 15 متر میرسد.

در زیر رودخانه آمازون، رود دیگری در 4 كیلومتری زیر زمین جریان دارد كه تصور میشود عرض آن 4 برابر عرض رودخانه آمازون است.

در 15 میلیون سال قبل ، پیش از بوجود آمدن كوههای آند، این رودخانه در جهت عكس امروزه جریان داشته و به سواحل اقیانوس آرام در آمریكای جنوبی سرازیر میشد ولی با ایجاد رشته كوههای آند حدود 5 میلیون سال خشك شد و بار دیگر راه خود را در جهت مخالف به سمت اقیانوس اطلس ، باز كرد. 

در سال 2016 محققان یك شبكه كامل از صخره های مرجانی در دلتای رودخانه آمازون كشف كردند. 

رودخانه آمازون 20 درصد از ذخیره آب شیرین اقیانوس را تامین میكند. 

تاریخچه رودخانه آمازون

نام رودخانه و جنگل آمازون توسط كاشف اسپانیایی به نام فرانسیسكو ده اوریانا انتخاب شده است. 

اوریانا در اولین ورود خود به جنگل های انبوه این منطقه با زنان جنگجو از قبیله تاپویاس برخورد كرد كه برایش یادآور زنان جنگجوی آمازون در تاریخ یونان شدند. 

بنابرین واژه آمازون از زبان سكایی ها كه به معنی " همه زن " بود روی این رودخانه گذاشته شد. گفته شده كه پیشینه قبیله تاپوس در واقع به آسیای میانه بازمیگردد و ایرانی تبار هستند. در این قبیله زنان نیز همانند مردان در جنگ ها شركت میكردند. 

سرچشمه رود آمازون 

در قدیم تصور میشد كه رود آمپوریماك در نوادو میسمی سرچشمه رودخانه آمازون است ولی مطالعاتی كه در سال 2014 انجام شد نشان داد كه رودهای كوردیلا رومی كروز و مانتارو در پرو سرچشمه  رودخانه آمازون هستند. 

رودخانه های مانتارو و آپوریمك به همراه بخشی از شاخه های رودخانه اوكایالی كه با رود مانیون در بالادست ایكیتوس در پرو با هم تركیب میشوند، جریان اصلی رودخانه آمازون را تشكیل میدهد. این بخش از رود آمازون به نام سودخانه سولیموئز شناخته میشود كه در بالادست با رودخانه ریونگرو تلاقی میكند.

رودخانه آمازون با وجود ریزشگاهی با پهنای 240 كیلومتر و عمق 60 متر ، جزو رودخانه های كندرو طبقه بندی میشود كه تلاطم كمی دارد. درست است كه رودخانه آمازون از كوه آند سرچشمه گرفته است ولی مسیر رودخانه از زمین های هموار كه ارتفاع زیادی از سطح دریان ندارند، میگذرد به همین دلیل سرعت حركت آب در رودخانه كم است. ارتفاع رودخانه آمازون از سطح دریا در بخش های انتهای مسیر حدود 40 متر كاسته میشود.

آب و هوای آمازون

آمازون آب و هوایی گرم و مرطوب و بارانی دارد. 

طول روز  و شب به در منطقه خط استوا با هم برابر است ولی اختلاف دمای قابل توجهی دارند.

شب های آمازون مانند زمستان منطقه سرد است.

متوسط دمای روز در شهر مانائوس در ماه سپتامبر حدود 32 و در ماه آوریل 24 درجه سانتگیراد است ولی میزان رطوبت در تمام طول سال بالا و آزار دهنده است.

در زمستان در نیم كره جنوبی توده هوای قطبی به سمت شمال آمازون هدایت میشود و دمای هوا را به شدت كاهش میدهد.

نیمی از بارش های منطقه آمازون از اقیانوس اطلس و نیمی دیگر از تعریق و تبخیر جنگل های گرمسیری و توفان های همرفتی ناشی میشود. 

بارندگی سالانه در قسمت كم ارتفاع آمازون  بین 1500 – 3000 میلی لیتر است. 

بارش های متعدد معمولا در حاشیه شرقی و شمال غربی حوزه رودخانه رخ میدهد ولی در قسمت مركزی از ماه ژوئن تا نوامبر یك دوره خشكسالی داریم. در سال 2005 خشكسالی در این ناحیه و عدم بارش باران در 60 روز منجر به خشك شدن بخش هایی از رودخانه و مرگ میلیون ها ماهی شد.

كشف معادن مختلف و هجوم انسان ها به ناحیه آمازون و جنگل زدایی منجر به نوسانات سطح رودخانه و دوره های خشك سالی شده است ، این دوره ها گرچه به قدری نیست كه مانع از رشد گیاهان شود ولی میتواند باعث شروع و گسترش آتش سوزی شود. 

در طول فصل خشك عرض رودخانه در اكثر نقاط به حدود 3 كیلومتر میرسد ولی در طول فصل بارندگی ارتفاع آب رودخانه تا 9 متر افزایش پیدا كرده و عرض آن تا 48 كیلومتر میرسد. 

گونه های متنوع گیاهی رودخانه آمازون

رودخانه آمازون با جنگل های بارانی گرمسیری یا سِلوا كه حوزه رودخانه را پوشانده اند شناخته میشود. 

تنوع گونه های مختلف و عجیب گیاهی در اطراف آمازون به قدری زیاد است كه میتوان گفت تنها در یك هكتار حدود 100 گونه درختی متفاوت روییده اند كه برخی از آن ها فقط برای یك بار دیده شده اند.

ارتفاع درختان آمازون به 40 – 60 متر میرسد و تنه ضخیم برخی از درختان با قارچ و گلسنگ پوشیده شده اند. 

گونه های گیاهی مختلفی علاوه بر درختان در منطقه آمازون دیده میشوند از جمله گل اركیده ، كاكتوس ، آناناسیان ، سرخس و خزه های مختلف كه این پوشش گیاهی توسط شبكه ای از گیاهان بالارونده یا لیانا به هم وصل شده اند. 

گونه های متنوع جانوران رودخانه آمازون 

هنوز هم بسیاری از گونه های موجودات منطقه آمازون ناشناخته اند. 

بیش از 8000 گونه حشره در این منطقه شناسایی شده اند كه برخی میتوانند ناقل بیماری های مالاریه و تب زرد باشند. 

صدها گونه پرنده زیبا با رنگ های درخشان كه هیچ كجای دنیا مشابهی برایشان نیست ، از جمله طوطی های رنگارنگ ، ماكائوها ، شاهین ، عقاب ، داركوب ، حواصیل و غیره در این جنگل ها زندگی میكنند. 

عنكبوت های غول پیكر، انواع عقرب ها و زنبورها و هزاران نوع پروانه در این سواحل زندگی میكنند.

تا كنون حدود 2500 ماهی در رودخانه آمازون كشف شده اند ولی هنوز هم گونه های ناشناخته زیادی در این منطقه وجود دارند. بیشتر ماهی های رودخانه مهاجر هستند.

خطرناك ترین ماهی رودخانه آمازون ماهی پیرانای مشهور است كه در عرض چند دقیقه یك گله پیرانا میتوانند یك موجود زنده را كاملا از بین ببرند. 

برخی ماهی های منطقه به دلیل افزایش تقاضای جهانی و صید بی رویه در خطر انقراض قرار گرفته اند. 

منابع اقتصادی در آمازون

كشاورزان اطراف آمازون معمولا به كشت برنج ، مانیوك ، ذرت ، جوت ، نخل ، كاكائو ، قهوه  و فلفل سیاه مشغولند. 

توسعه چراگاه ها ، مراتع گاوداری ها و مزارع از عوامل مهم جنگل زدایی در منطقه هستند. 

از چوب برخی گونه های درخت های آمازون برای ساخت عطر و طعم دهنده و مواد دارویی استفاده میشود ولی درخت كائوچو كه به نام درخت لاستیكی شناخته میشود یكی از دلایل اصلی بهره برداری از جنگل های آمازون به شمار می آید.

بهره برداری از معادن آمازون بیشترین  آسیب را به اكوسیستم منطقه وارد كرده است. منطقه آمازون یكی از غنی ترین ذخایر سنگ آهن جهان را دارد. سایر معادن این منطقه شامل طلا ، مس ، نیكل ، منگنز ، قلع و بوكسیت است. ذوب سنگ آهن و بهره برداری از معادن نیاز به پاكسازی هزاران هكتار از جنگل های آمازون داشت و از سویی دیگر جیوه مورد استفاده برای استخراج طلا موجب آلودگی آب های رودخانه مرگ بسیاری از ماهی های رودخانه شد كه منبع اصلی غذای مردم بومی بود.