شهرهای گمشده در غبار زمان را دیده اید؟

شهرهای گمشده در غبار زمان را دیده‌اید؟
در این فهرست قصد داریم تعدادی از شهرهای از یادرفته را دوباره به یاد آوریم و تاریخ ساكنان این سیاره را از نو مرور كنیم.
كارتاژ

اما سرانجام كارتاژ در سال 146 قبل از میلاد توسط ارتش روم نابود شد. رومی‌ها قبل از آنكه شهر را به آتش بكشند خانه به خانه حركت كرده و به قتل و غارت و به اسیری گرفتن مردم پرداختند. بعدها رومیان خود از نو این شهر را تاسیس كرده و آن را به یكی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین شهرهای امپراتوری روم بدل كردند. سالها گذشت تا این شهر برای بار دوم در سال 698 پس از میلاد و این بار در هنگام فتوحات مسلمانان مجددا تخریب شد.

سیوداد پردیدا (Ciudad Perdida)

سیوداد پردیدا كه در زبان اسپانیولی به معنای شهر گمشده است، شهری است تاریخی در سیرا نوادا (Sierra Nevada) كشور كلمبیا كه بنا بر باور عموم 800 سال پس از میلاد مسیح بنیان نهاده شد. شهر گمشده یك سری تراس كه در دل مناطق كوهستانی كنده شده‌اند، شبكه‌ای از راه‌های سنگفرش شده و همچنین یك‌سری میادین مدور كوچك را در برمی‌گرفت. اعضاء قبایل محلی این شهر را تیونا می‌نامند و باور دارند این شهر قلب شبكه‌ای از روستاها است كه زمانی سكونت‌گاه نیاكان‌شان یعنی قوم تایرونا (Tairona) بوده است. ظاهرا این شهر در زمان جنگ و فتوحات اسپانیایی‌ها متروكه شد. سیوداد پردیدا در 1972 توسط یك گروه كاشف گنج كشف شد.

تروی

فكر می‌كنم دست كم اكثر ما این شهر را می‌شناسیم. تروی شهری است افسانه‌ای كه در قسمت شمال غربی تركیه امروز قرار گرفته بود. این شهر در اثر حماسی شاعر یونانی هومر یعنی ایلیاد نقشی مهم برعهده داشت. براساس افسانه ایلیاد این شهر جایی بود كه جنگ تروا در آن رخ داد. امروزه بقایای این شهر تاریخی كشف شده و از افسانه به واقعیت بدل شده است. حفاری‌های باستان شناسی نشان می‌دهد تروی شامل لایه‌های متعدد تخریب شده می‌باشد. لایه تروی VIIa احتمالا متعلق به همان شهر تروی مدنظر هومر در ایلیاد است كه تاریخ ساختش بین اواسط تا اواخر قرن 13 پیش از میلاد برآورد می‌شود.

اسكارا بری (Skara Brae)

فكر می‌كنم دست كم اكثر ما این شهر را می‌شناسیم. تروی شهری است افسانه‌ای كه در قسمت شمال غربی تركیه امروز قرار گرفته بود. این شهر در اثر حماسی شاعر یونانی هومر یعنی ایلیاد نقشی مهم برعهده داشت. براساس افسانه ایلیاد این شهر جایی بود كه جنگ تروا در آن رخ داد. امروزه بقایای این شهر تاریخی كشف شده و از افسانه به واقعیت بدل شده است. حفاری‌های باستان شناسی نشان می‌دهد تروی شامل لایه‌های متعدد تخریب شده می‌باشد. لایه تروی VIIa احتمالا متعلق به همان شهر تروی مدنظر هومر در ایلیاد است كه تاریخ ساختش بین اواسط تا اواخر قرن 13 پیش از میلاد برآورد می‌شود.

اسكارا بری (Skara Brae)

ممفیس شهری است كه حدود 3100 سال پیش از میلاد تاسیس شد. این شهر افسانه‌ای را منس(Menes) پادشاهی كه مصر علیا و سفلی را با هم متحد نمود، پایه گذاری كرد. پیش از آن ممفیس بیشتر به قلعه‌ای نظامی شبیه بود، جایی كه منس از آنجا منابع آب و زمین‌های بین مصر علیا و دلتای رود نیل را تحت نظر داشت. در طی سلسله سوم پادشاهی، ساكارا (بزرگ‌ترین محل تدفین كشور مصر در نزدیك ممفیس) به طرز قابل ملاحضه‌ای رشد كرده و با اهرام شگفت انگیزش حیرت همگان را برانگیخته بود.

ممفیس از این نظر با نوبیا، آسیریا، پرسیا و ماكدونیا كه تحت نظر اسكندر كبیر بودند برابری می‌كرد. این نقطه به عنوان مركزی مذهبی بسیار مورد توجه بود تا آنكه با ظهور مسیحیت و به دنبال آن اسلام از شكوه و درخشش كاسته شده و پس از آنكه مسلمانان در 640 بعد از میلاد مصر را تسخیر كردند، متروكه شد. از جمله خرابه‌های برجا مانده از ممفیس می‌توان معبد بزرگ پتاه (Ptah) را نام برد، همچنین كاخ‌های سلطنتی فراعنه و مجسمه بزرگی از رامسس دوم از دیگر موارد هستند. در نزدیكی این شهر اهرام ساكارا قرار گرفته‌اند.

كارال

این شهر كه یكی از كهن‌ترین شهرهای گمشده قاره آمریكا به شمار می‌رود، در دره سوپ (Supe) در كشور پرو واقع شده بود.این شهر در زمره بزرگ‌ترین شهرهای تمدن نورته چیكو (Norte Chico) جای داشت. كارال از یك محوطه عمومی مركزی و وسیع تشكیل شده بود كه 6 سكوی بزرگ خاكریز مانند حول آن قرار گرفته بود. همه شهرهای گمشده در دره سوپ تشابهاتی با یكدیگر دارند هر چند دیگر شهرها سكوهای كوچك‌تر با دوایر سنگی داشتند. با این توصیف شاید كارال مركز و نقطه ثقل این تمدن درخشان بوده است. ظاهرا مردمان ساكن این شهر صلح طلب بوده‌اند چرا كه هیچ نشانی از ابزار و ادوات جنگی یا استحكامات نظامی در آن مشاهده نشده است.

بابل

بابل مركز و پایتخت امپراتوری بابل یكی از بزرگ‌ترین امپراتوری‌های كهن بود كه در كنار رود فرات ساخته شد. این شهر در طول هرج و مرج‌های سال 1180 پیش از میلاد رو به زوال و نابودی رفت اما در پی كمك‌های شایان امپراتوری آشور بار دیگر مسیر رشد و شكوفایی را طی كرده و در قرن نهم پیش از میلاد از نو سر برآورد.

رنگ‌های درخشان و تجمل و شكوه بابل مربوط به دوره‌ای است كه نبوكد نصر یا همان بخت‌النصر فرمانروایی را برعهده داشت. او بود كه دستور ساخت باغ‌های معلق معروف را داد كه یكی از عجایب دوران باستان به حساب می‌آیند. امروز تمام چیزی كه از این شهر باستانی باقی مانده مجموعه‌ای است از ساختمان‌های آجری شكسته و فروریخته و آوارهایی كه در جلگه وسیع و حاصلخیز بین‌النهرین بین رودهای دجله و فرات در كشور عراق برجای مانده‌اند.

تیكسیلا (Taxila)

این شهر كه در شمال غربی كشور پاكستان و در ناحیه پنجاب قرار گرفته یكی از شهرهای كهنی است كه توسط پادشاه مقتدر ایران داریوش كبیر در 518 پیش از میلاد ضمیمه خاك ایران شد. در 326 قبل از میلاد این شهر توسط اسكندر كبیر محاصره شد. توسط فاتحان جانشین تحت سلطه درآمد و به یكی از بزرگ‌ترین مراكز بودیسم تبدیل شد. توماس یكی از شخصیت‌های مسیحی برجسته در قرن اول پس از میلاد از آن دیدن كرد. موفقیت عمده این شهر در دوران باستان بیشتر مرهون محل قرار گیری آن بود چرا كه این شهر محل ارتباط سه مسیر تجاری بسیار مهم آن دوران بوده است. وقتی آنها رو به انحطاط رفتند این شهر نیز جاذبه و مقبولیت خود را از دست داد و در نهایت در قرن پنجم توسط قوم هون تخریب شد.

سوكوتایی (Sukhothai)

سوكوتایی یكی از قدیم‌ترین و در عین حال مهم‌ترین شهرهای تاریخی تایلند به شمار می‌رود. در اصل یك شهر ایالتی در نزدیكی آنگكور و امپراتوری خمر بوده كه استقلال خود را در قرن 13 به دست آورده و به عنوان مركز اولین ایالت مستقل و واحد تایلند شناخته شد. گفته می‌شود این شهر باستانی 80.000 نفر سكنه داشته است.

بعد از 1351 زمانی كه آیوتایا (Ayutthaya) به عنوان اولین پایتخت قدرتمند سلسله تای بنیان نهاده شد، سوكوتایی رفته رفته اعتبار و اهمیت خود را از دست داد و در 1438 سقوط كرده و ضمیمه قلمرو اوتایا شد. در اواخر قرن 15 تا اوایل قرن 16 این شهر متروكه شده و دوران طلایی خود را برای همیشه پشت سر نهاد.

تیمگد (Timgad)

این شهر یك از شهرهای كلونی نشین رومی بوده كه در كشور الجزایر واقع شده و توسط تراجان امپراتور رومی، در 100 پس از میلاد بنیان نهاده شد. تیمگد كه در اصل برای جمعیتی حدود 15.000 نفر طرح ریزی شده بود به سرعت رشد كرد. تیمگد براساس اصول معماری رومی بنیان نهاده شده و یكی از بهترین نمونه‌های آن می‌باشد. در قرن 5 این شهر توسط واندال‌ها (قبایل شرق آلمان) نابود شده و دو قرن بعد بربرها بر آن تاختند. به دنبال آن تیگمد از صفحه تاریخ پاك شد و به جمع دیگر شهرهای گمشده امپراتوری روم پیوست تا آنكه در 1881 بقایای آن كشف شد.

موئن‌جودرو (Mohenjo-Daro)

این شهر كه حدود 2600 سال پیش از میلاد تاسیس شده یكی از قدیمی‌ترین مناطق شهری جهان به حساب می‌آید. این شهر گاهی اوقات به عنوان یك كلان شهر ارجاع داده می‌شود. طراحی این شهر بر مبنای شبكه‌ای از خیابان‌ها است كه در یك الگوی منظم و كامل امتداد یافته‌اند. تخمین زده می‌شود این شهر حدود 35.000 سكنه داشته است. معماری ساختمان‌های آن به طور ویژه ممتاز بوده و از مواد گوناگونی همچون الوارهای چوبی سوخته شده و آجرهایی ساخته شده از گل كه در آفتاب خشك شده و كاملا هم اندازه هستند درست شده است. موئن جودرو و تمدن دره ایندوس (Indus) حدود 1700 پیش از میلاد بدون هیچ رده‌پایی از صفحه تاریخ پاك شدند. این شهر در دهه 1920 از نو كشف شد.

زیمباوه بزرگ در اصل مجموعه‌ای از خرابه‌های سنگی است كه در منطقه وسیعی از كشور زیمباوه امروزی گسترده شده‌اند، كشوری كه نام خود را از همین خرابه‌ها گرفته است. لغت بزرگ اشاره‌ای است به وسعت محل قرار گیری آن و صدها خرابه كوچكی كه به نام زیمباوه شناخته شده و در سرتاسر كشور پخش شده‌اند.

این بناها توسط مردمان بومی بانتو ساخته شده‌ و زمان ساخت آنها به قرن یازدهم برمی‌گردد. این ساختمان‌ها برای بیش از 300 سال دوام داشته‌اند. تخمین زده می‌شود در روزهای اوج و شكوفایی، زیمباوه بزرگ بیش از 18.000 سكنه داشته است. به دلیل كمبود منابع آب كه ناشی از تغییرات اقلیم بود و همچنین قحطی كه به دنبال آن گریبانگیر ساكنین شد و نیز وضعیت سیاسی ناپایدار، ساكنان مجبور به ترك آن شده و بدین ترتیب دوران طلایی آن به سر رسید.

هترا (Hatra)

هترا یا الحضر شهری بود نیرومند و بزرگ كه تحت تاثیر امپراتوری ایران قرار داشته و پایتخت اولین قلمرو اعراب به شمار می‌رفته است. این شهر بارها مورد هجوم رومیان قرار گرفت اما به مدد دیوارهای بلند و قطور و همچنین استحكامات تقویت شده‌اش سر تسلیم فرود نیاورد. هترا در سال 241 پس از میلاد توسط امپراتور ساسانی شاپور اول تسخیر شده، تخریب شد. خرابه‌های هترا در عراق امروزی و بویژه معبد هلنیستی و معماری رومی آن كه با تزئینات شرقی در هم آمیخته گواهی است بر شكوه و بزرگی این شهر در دوران طلایی‌اش.

در محل قرار گیری سانچی ساختمان تاریخی واقع شده كه بیش از هزار سال قدمت دارد. این سازه در ابتدا به صورت استوپای(Stupa) متعلق به قرن سوم پیش از میلاد شكل گرفته و با یك سری از معابد بودایی و خانقاه تكمیل شده است. چیزی كه اكنون در این نقطه قابل مشاهده است آثاری است كه در قرن دهم یا یازدهم ساخته شده‌اند. روزگاری این مكان میعادگاه زائران بودایی فراوانی بود ولی در قرن سیزدهم و در پی رو به انحطاط رفتن آئین بودایی در هند، سانچی متروكه شده و جنگل به سرعت به سمت آن پیشروی نمود. این شهر گمشده در 1818 بوسیله مقامات بریتانیایی مجددا كشف شد.

هاتوسا (Hattusa)

هاتوسا در قرن 17 پیش از میلاد به عنوان مركز امپراتوری هیتی‌ها شناخته می‌شد. در 1200 قبل از میلاد این شهر همراه با ایالات هیتی به عنوان بخشی از زوال عصر برنز نابود شد متعاقب آن ساكنان آن را ترك نموده و در نهایت متروكه شد. بنابر تخمی‌نهای جدید جمعیت این شهر بین 40 تا 50 هزار نفر برآورد می‌شود البته این رقم مربوطه به دورانی است كه این شهر در اوج شكوفایی خود قرار داشته است.

از خانه‌های مسكونی كه با آجر و الوار ساخته شده بودند چیزی باقی نمانده تنها می‌توان خرابه‌های سنگی معابد و كاخ‌ها را در محل شهر مشاهده نمود. هاتوسا در اوایل قرن بیستم و در نواحی مركزی كشور تركیه توسط گروهی از باستان شناسان آلمانی كشف شد. مهم‌ترین كشف صورت گرفته در این شهر لوحه‌های سفالی است كه شامل مجموعه قوانین آن دوران و ادبیات كهن خاور نزدیك هستند. این شهر در فهرست میراث جهانی یونسكو قرار دارد.

چان چان (Chan Chan)

شهر خشتی و گسترده چان چان در كشور پرو بزرگ‌ترین شهر این منطقه تا پیش از ورود آمریكایی‌ها به این نواحی بوده است. مصالح به كار برده شده در ساخت آن آجر یا خشت خام بوده و بناها غالبا با تزئینات و پیرایه‌هایی با نقوش برجسته و تقریبا نزدیك به سبك عربی مزین شده بودند. مركز شهر شامل تعدادی قلعه و استحكامات بوده كه اتاق‌هایی برای تشریفات، تالارهای تدفین و معابد را در برمی‌گرفتند. این شهر توسط چیمو (Chimu) در حدود 850 پس از میلاد ساخته شده و تا زمانی كه توسط امپراتوری اینكا در 1470 تسخیر شد پابرجا باقی ماند. برآوردها نشان می‌دهد حدود 30.000 نفر در این شهر سكنی گزیده بودند.

مسا ورده

مسا ورده در جنوب غربی ایالت كلرادو قرار گرفته و مسكن صخره نشینان باستانی یعنی مردمان آناسازی(Anasazi) بوده است.در قرن دوازدهم این قبیله شروع به ساخت خانه‌های‌شان در غارهای كم ژرفا و در زیر صخره‌های كه در امتداد دیواره‌های دره‌ها قرار گرفته بودند، كردند. بعضی از این اقامتگاه‌ها به اندازه بزرگ بود كه 150 اتاق را شامل می‌شد. در 1300 تمامی مردمان آناسازی‌ مساورده را ترك نمودند، اما خرابه‌های برجا مانده تفریبا به طور كامل دست نخورده باقی ماند. سوال‌ها پیرامون این عزیمت ناگهانی همچنان بی‌جواب باقی مانده‌اند. هر چند هجوم قبایل شمالی بیگانه و خشكسالی از جمله دلایلی است كه گمان می‌رود پاسخ این معما باشند.

پرسپولیس

پرسپولیس پایتخت تشریفاتی امپراتوری قدرتمند ایران یعنی هخامنشیان بوده است. آثار برجای مانده از آن در 70 كیلومتری شمال شرقی شیراز قرار گرفته و امروزه به نام تخت جمشید شناخته می‌شود.
این شهر در اصل پارسا (Parsa) یا پارسه نامیده می‌شده و پرسپولیس برگرفته از لغت یونانی پرسس پولیس (Persas Polis) به معنای شهر پارسی یا ایرانی بوده است. بنا بر توصیفات این شهر بسیار زیبا بوده و با كارهای هنری ارزشمندی آراسته و تزئین شده بود كه متاسفانه تنها تعداد اندكی از آنها تا به امروز باقی مانده‌اند.

در 331 پیش از میلاد اسكندر كبیر در تلاش برای تسخیر امپراتوری ایران این شهر را به آتش كشید تا به نوعی انتقام سوزانده شدن آكروپولیس در آتن را گرفته باشد. این شهر همچنان به عنوان پایتخت ایران در زمان امپراتوری مكدونیان باقی ماند تا آنكه به تدریج از لوح روزگار محو شد. آثار به جا مانده از این شهر جزء فهرست میراث جهانی یونسكو قرار دارند.