معبد پانتئون در رم ایتالیا
معبد پانتئون در رم ایتالیا (+تصاویر)
یكی از پرآوزه‌ترین و پر نفوذترین بناها در تاریخ معماری، معبد پانتئون است. معبد پانتئون در حدود ۱۲۵ میلادی ساخته شد. پانتئون معبدی گرد و گنبد دار است، در جلویش رواقی مستطیلی دارد كه به نظر می‌رسد آنچنان كه باید و شاید با ساخت گردوار اولیه آن تناسبی ندارد و احتمالاً بعدها برآن افزوده شده‌است.
تأثیر اولیه حاصل از مشاهده این بنا احتمالاً با تأثیر امروزیش متفاوت بوده‌است، زیرا پانتئون در آغاز یك بنای مستقل نبود بلكه به یك باسیلیكای قدیمی تر متصل بود و امتداد آن یالهای جانبی پانتئون را می‌پوشانده‌است. گذشته از این، در جلوی رواق معبد پانتئون یك حیاط ستون بندی شده قرار داشت كه بخشی از رواق نیز جزو آن بود و در آغاز تنها بخش قابل رؤیت ساختمان از روبرو بود.
معبد پانتئون رم به عنوان یكی از بزرگترین گنبدهای جهان جزو شگفتی‌های دنیای معماری است
این حیاط كه در دوره هادریانوس ساخته شد، احتمالاً از طرحهای همین امپراتور تنوع طلب بوده‌است. بنای پانتئون از گونه‌ای سادگی پرهیبت در مقیاس بزرگ برخوردار است. برفراز اندرون مدورش گنبدی نیمكره وار به قطر ۴۳ متر زده‌اند كه فاصله نوك گنبد از كف پانتئون نیز ۴۳ متر است.بدین ترتیب، طرح پانتئون بر تقاطع دو دایره – یكی عمودی، دیگری افقی – قابل تصور به صورت مقاطعی از یك كره «فضا» كه در درون بنا محاط شده‌اند استوار گشته‌است.
گنبد پانتئون، پوسته‌ای بتونی دارد كه تدریجاً در سمت قاعده بر ضخامتش افزوده می‌شود تا در جای لازم بر قدرت آن بیفزاید. در مركز گنبد، سوراخی گرد (به نام «چشمه نور» یا «نورگیر») به قطر ۹ متر تعبیه شده كه شیشه‌ای ندارد، رو به آسمان باز شده و تنها منبع نور برای تأمین روشنایی اندرون بنا است.
فاصله نوك گنبد پانتئون از كف آن ۴۳ متر است
دیوارهای نگه دارنده گنبد معبد پانتئون بسیار ضخیمند و در سطحشان فرونشستگیهای مستطیل و نیمدایره یك در میان ایجاد شده‌است، كه بر بالای هر كدام طاقی هلالی زده شده تا فشار حاصل از گنبد را به جرزهای عظیم سنگی منتقل كنند. گنبد پانتئون از درون قاب بندی شده تا آنكه هم جلوه هندسی زیبایی از مربعهای كوچك در درون دایره‌ای عظیم را پیدا كند هم از فشار و سنگینی كل گنبد بكاهد بی آنكه صدمه‌ای به قدرتش زده باشد.كف معبد پانتئون، مختصر تحدبی دارد و زهكشهایش به صورت خطوطی كم عمق در مركز (مستقیماً در زیر نورگیر) ایجاد شده‌اند تا هر آبی را كه از آن بالا می‌ریزد به سوی خود سرازیر گرداند. دیوارها و احجام در معماری مصر و بین النهرین به قدری اهمیت دارند كه آنچه دیده می‌شود همینها هستند، فضا فقط به شكل «منفی» وجود دارد یعنی تصادفاً بین احجام ظاهر می‌شود. این گونه معماری را معماری احجام می‌نامند. معماری یونانی نیز مخصوصاً به احجام، نسبتهای میان احجام و شكل دادن به عناصر حجمی توجه داشت، با صفت معماری استخوان بندی یا ساختاری متمایز شده‌است.
معبد پانتئون در حدود سال ۱۲۵ میلادی ساخته شد
معماری رومی
نخستین بار رومیان هستند كه معماری را به شكل واحدهایی از فضا در تصور می‌آورند كه با استفاده از دیوار بستهایی قابل شكل دادن هستند.
درون معبد پانتئون ، مطابق این علاقه معماران رومی، یك كل واحد، همشكل و متكی به خود است كه احجام یا دیوارهای نگه دارنده هیچ گسستی در آن پدید نمی‌آورند، كلی است كه بازدید كننده را در خود جا می‌دهد بی آنكه او را محبوس كند، جهان كوچكی است كه از طریق نورگیرش به سوی ابرهای گریزپا، آسمان آبی، خورشید، طبیعت كیهانی و خدایان راه می‌یابد.
گریختن از سر و صدا و گرمای سوزان یك روز تابستانی رم و پناه آوردن به محیط خنك و عظمت آرام پانتئون، تجربه‌ای است كه تقریباً در وصف نمی‌گنجد و هر كسی باید خود شخصاً آن را بیازماید. از همه چیز كه بگذریم، این كار یك تجربه معماری نیز هست.
نباید از یاد برد كه نیروی ابتكار رومیان در ساختن فضاهای بزرگ درونی به شناخت و اطلاعات مهندسی ایشان از خواص احجام و ایستایی احجام خنثی بستگی داشت. قوس، طاق و گنبد، واحدهایی ساختمانی بودند كه رومیان با مهارتی بی مانند در جهان باستان و كم نظیر در جهان معاصر، ابداع و تكمیل كردند.
