حسینیه اعظم
تكیه محل بالا در ضلع شمالی میدان (مزار قدیمی) واقع است و دو طبقه دارد. طبقه همكف یا اول، دارای ۱۰ حجره است مخصوص عزاداران، شاهنشین (ضلع شمالی بنا نقطه مقابل در) فضای ورودی مردانه و زنانه، اتاق تعزیهخوانها، رخت كن، انبار، راهپلهها، تخت تعزیهخوانها و كف بنا. این طبقه ویژه مردان است. طبقه دوم معجرها و راهروهایی دارد ویژه زنان. ساختمان حسینیه تیروچوبی است و دیوارها همه از خشت خام و كاهگل. سقف حسینیه از سال ۱۳۷۴ شمسی دارای یك پوشش دایمی با ستونها و خرپاهای سنگین آهنی و پیبتنی شده است اما سابقاً در ایام برگزاری تعزیه، سقف را با چادری چند تكه و بزرگ از جنس كرباس و بر روی سه تیرك، هر یك به ارتفاع ۱۵ متر میپوشاندند و با طنابهای بسیار آن را به سر تیرهای بیرون زده از سقف میبستند. چادر را پس از دهه تعزیهخوانی جمع میكردند و در انبار میگذاشتند.در قدیمی حسینیه در ضلع جنوبی بنا قرار دارد كه عرض آن ۵/۲ متر و ارتفاعش به ۴۵/۲ متر میرسد و شامل دو لته است كه هر لته از سه قسمت تشكیل شده است و توسط شاخی از چوب كه بالای چارچوب در قرار دارد به دیوار تكیه داده شده است. در بین دو لته، دماغه قرار دارد كه به وسیله پنج گلمیخ كه روی پولك قرار دارند به یك لته وصل شده است. روی هر لته ۱۴ گلمیخ قرار دارد. پاشنه، در پاشنه گردی كه در زمین قرار دارد تعبیه شده در از پشت، دارای كلونی است (فكور، ص ۷۷) بر یك لنگهی در كوبهای حلقهای دیده میشود كه حاجتمندان بر آن چنگ میزنند و نیاز خویش میطلبند.
سر در حسینیه سال ۱۳۶۷ شمسی بازسازی شده است و در كاشی آن عمر بنا تا همان تاریخ ۵۴۰ سال بیان شده است یعنی ساخت حسینیه به حدود سالهای ۸۶۰ ق (زمان فرمانروایی آخرین شاه رستمدار) نسبت داده شده و محتمل است پایهگذاری این بنا به عنوان تكیه مربوط به همان سالها باشد؛ زیرا ایجاد هر بنایی در یك مكان آن هم با این وسعت و دقت اغلب بدون سابقه و علت نیست.
در سر ستون شرقی بخش شاهنشین سال ساخت بنا ۹۳۱ ق ذكر شده است و در سر ستون غربی شاهنشین نام معمار یا بنای تكیه استاد باقر قزوینی آمده است. اما طبقه دوم حسینیه دیرتر و در زمان قاجاریه بنا شد و معمار آن استاد اسماعیل بنا بوده است. برغانیها هر سال در این حسینیه تعزیهخوانی را برپا میكنند و در دههی اول ماه محرم، حداقل ۱۰ مجلس تعزیه می گیرند. ناگفته نماند غیر از حسینیه اعظم در محله پایین برغان، تكیه دیگری با قدمتی بسیار وجود داشت كه در سال ۱۳۷۶ تجدید بنا شد. اكنون در آن تكیه نیز تعزیهخوانی میشود. در سالهای گذشته تعزیهخوانها، اغلب محلی بودند و شهرتی بسیار در این هنر آیینی داشتند چنان كه در تهران نیز شناخته شده بودند. پیران و بزرگانی محلی میگویند در عهد قاجاریه برخی تعزیهخوانهای برغانی دهه اول را در تهران (تكیه دولت) تعزیه میخواندند و دهه دوم را در برغان. نسخههای موجود محلی نیز با نسخ تهران یكی و مطابق است.
در كنار هر دو حسینیه مسجدی نیز هست. در كنار مسجدها در قرن سیزدهم قمری حوزه دینی و مكتبخانه وجود داشت حتی دكانهای ورّاقی و نسخهنویسی از كتابها دایر بود. لازم به ذكر است كه از برغان علمای بزرگی برخاسته كه در تهران، قزوین، اصفهان، كربلا و … شهرتی بسیار داشتند. از علمای قرن دوازدهم قمری ملامحمد ملائكه (متوفی ۱۲۰۰ق) بوده كه اكنون آرامگاه وی در برغان است. در قرن سیزدهم سه فرزند ملائكه، عالمانی خوشنام و نامدار، گاه در برغان حضور مییافتند و مجالس درس و بحث و منبر دایر میكردند. یكی ملامحمدتقی برغانی (شهید ثالث) كه مدفنش در قزوین است، دیگری ملامحمدصالح برغانی (مفسر كبیر قرآن) و سومی ملامحمدعلی برغانی، هر دو مدفون در كربلا.
پل تاریخی برغان
پل روستای برغان از توابع شهرستان ساوجبلاغ كه دارای قدمت تاریخی ارزشمندی است و كارشناسان طول عمر آن را به دوران صفوی نسبت میدهند. این پل به دلیل اهمیت معماری و باستانی كه دارد در ابتدای دهه ۸۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و كارشناسان، محققان و باستانشناسان ارزش معنوی و تاریخی بسیاری برای این اثر توصیف كردهاند.
