آشنایی با موزه فرش باكو آذربایجان

تاریخچه و معماری موزه شهر باكو

تاریخچه موزه فرش باكو

در بین قرن های 13 تا 14 كالاهای قالی، صنایع دستی و محصولات زیادی در زمینه ی این هنر از آذربایجان به كشور های اروپایی دیگر صادر می شد. این محصولات توجه بسیاری از مصوران اروپایی را به خود جلب كرد تا جایی كه نقاشان زیادی در پس زمینه ی نقاشی هایشان از طرح های این قالی ها استفاده كردند.

به طور مثال نقاش معروف هلندی هانس مملینگ در اثر (مریم با نوزاد خود ) از نقوش ظریف و تزئینات لطیف آن در  نقاشی استفاده كرد تا نظر مردم را به سمت این تابلو جذب كند.

در پی این اتفاقات كه افراد زیادی به قالی ها و نقش های رو آن ها ابراز علاقه كردند دستور ساخت این موزه از سمت شورای وزیران جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی مورخ 13 مارس سال 67 و توسط دستور شماره 130 صادر شد. نام این موزه بر گرفته از نام طراح معروف فرش، یعنی لطیف كریموف است.

لطیف كریموف دانشمند برجسته، هنرمند و معلم اهل آذربایجان است كه تعدادی از آثار او در موزه به چشم می خورد.

نام این موزه از سال 67 تا اكنون سه مرتبه تغییر كرده. در ابتدا یعنی از سال 67 تا 93 با نام موزه دولتی قالی و هنر كاربردی مردمی آذربایجان شناخته می شده. این نام در سال 93 تغییر كرد و تا سال 2014 به نام لطیف كریموف ثبت شد. در انتها این نام نیز تغییر كرد و از سال 2014 موزه فرش جمهوری آذربایجان نامیده شد.

یك شعبه از این موزه در شهر شوشا نیز وجود داشت كه در سال 1992 در زمان تسخیر قره باغ كوهستانی توسط ارمنستان بسته شد و فعالیتش را از دست داد، اما این موزه كارش را در باكو و در موزه ی این شهر ادامه داد.

متاسفانه در جریان این حملات تنها بخشی از آثار موزه نجات یافتند و مدیر موزه تنها موفق به خارج كردن 600 اثر شد. این آثار در موزه فرش آذربایجان با نام فرهنگ سوخته به نمایش گذاشته شده است.

آثار موجود در موزه فرش باكو

در ابتدای دوران تاسیس این موزه، به طور اختصاصی آثار مربوط به هنر قالی بافی نمایش داده می شد، زیرا هدف اصلی از ایجاد این موزه ثبت قالی آذربایجانی به عنوان جزوی از میراث فرهنگی ملی و حفاظت از آن بود.

اما امروزه در این موزه آثاری به غیر از قالی نیز به چشم می خورد. این موزه دارای مجموعه ای بی نظیر از 14 هزار شی گران بها و ارزشمند است كه به هفت مجموعه كلی تقسیم بندی می شوند.

این مجموعه ها عبارت اند از : مجموعه ی فرش های مسطح، مجموعه ی فرش های كرك دار، مجموعه ی محصولات فرشی، مجموعه ی بافته ها و لباس های محلی، مجموعه ی ظروف فلزی، مجموعه ی زیور آلات، مجموعه ی ظروف سرامیكی، شیشه ای، چوبی و كاغذی.

به طور كلی این موزه شامل 10.000 نمونه اثر فلزی و سرامیكی مربوط به قرن 14، فرش ها و قالی هایی از قرن 17 تا 20، جواهراتی از عصر برنز، لباس های ملی و طرح ‌های گلدوزی سنتی و همچنین آثار هنری مدرن می باشد. 

در طول تاریخ مردم آذربایجان نمونه های هنری با ارزشی همچو «پالاس»، «جاجیم»، «گلیم»، «شدّه»، «زیلو»، «وِرنی» و «سوماخ» پدید آوردند كه امروزه در نمایشگاه موزه فرش باكو به نمایش در آمده اند و مورد استقبال افراد داخلی و خارجی قرار گرفته اند.

موزه فرش باكو در كنار فرش ها و قالیچه ها دارای گنجینه ‌ای از زیور آلات فلزی گرانبها، اسلحه های سرد، اشیای سینی، كاغذی، شیشه ‌ای، درختی و همچنین سنگی نیز هست. یكی از ویژگی های خاص و خاطره انگیز در این موزه امكان عكس گرفتن درون آن حین پوشیدن لباس های محلی آذربایجانی است.

موزه فرش آذربایجان همچنین میزبان برگزاری دوره های آموزشی و سخنرانی های عمومی در رابطه با فرش و هنر های كاربردی می باشد.

علاوه بر این در ساختمان موزه، یك كتاب فروشی با ارائه كتاب های مربوط به صنایع دستی و هنر فرش آذربایجان به چشم می خورد. همچنین موزه فرش باكو تاكنون چندین نمایشگاه در زمینه هنر فرش و قالی بافی در كشور هایی مانند ، ژاپن فرانسه، آلمان، انگلیس و هلند برگزار كرده است.

اگرچه از زمان تاسیس این موزه تنها حدود 50 سال می ‌گذرد، اما تا كنون، انواع مختلفی از فرش ‌ها و قالی‌ های مدرن و باستانی از سرتاسر آذربایجان و دیگر كشورها جمع ‌آوری شده و برای دیده شدن در موزه فرش، بر اساس طرح و گونه دسته‌ بندی شده‌ اند.

به سبب همین اتفاق است كه موزه فرش باكو بزرگترین كلكسیون فرش در دنیا می باشد، كه به صورت اختصاصی به نمایش فرش ها و قالی ها پرداخته است.

قدمت آثار موجود در موزه

طبق یافته هایی كه از كاوش های باستانی به دست آمده اند، هنر قالی بافی در قلمروی آذربایجان از دوران عصر برنز (دو هزار سال قبل از میلاد) موجود بوده‌ است.

مورخان باستانی چون «هرودوت»، «كلودالیان» و «كسنوفون»، همچنین تاریخ دانان عربی قرون وسطی و «نظامی گنجوی» (قرن 12) و «خاقانی» (قرن 12) ، شاعران آذربایجانی گزارش ‌های زیادی در مورد قالی آذربایجانی مطرح كرده اند.

بسیاری از طرح های مدرن و همچنین سنتی موجود در موزه فرش آذربایجان در یونسكو به ثبت رسیده اند.

ساختمان موزه فرش آذربایجان

این موزه در سال 1967 در محل مسجد جامع باكو، كه در ایچری قرار دارد، تاسیس شد. تاریخچه ساخت این مسجد به قرن 15 مربوط می شود، اما در قرن 19 مرمت و بازسازی شد.

بعد از این كه در سال 1992 اتحادیه جماهیر شوروی سرنگون شد، این موزه فرش به ساختمان موزه لنین منتقل شد. سپس در سال 2014 محتویات این موزه به ساختمان اصلی آن در پارك ساحلی ونیز كوچك باكو كه در كنار دریای خزر قرار دارد و به شكل خارق العاده ای طراحی شده منتقل شد.

می توان گفت جالب ترین موضوع در ارتباط با این موزه نمای بیرونی ساختمان است. این ساختمان به شكل یك قالی لوله شده ساخته شده كه كاملا با محتوای درون این ساختمان هم خوانی دارد و منحصر به فرد است، این بنا در سال 2008 تكمیل شد و در سال 2014 افتتاح شد.

فروشگاه صنایع دستی موزه فرش باكو

در اغلب موزه ها فقط این امكان وجود دارد كه شما به تماشای آثار باستانی و ارزشمند بپردازید اما موزه فرش باكو با دیگر موزه ها متفاوت است و فروشگاهی را برای خرید صنایع دستی به خود اختصاص داده است.

امكان خرید فرش، از موزه فرش آذربایجان نیز وجود دارد اما این اتفاق آنچنان مورد توجه ایرانیان قرار نمی گیرد، زیرا حمل و نقل آن از باكو به ایران مشكل است و مهم ترین دلیل آن این است كه در ایران فرش های با كیفیت تر و زیباتری تولید می شوند كه ممكن است از لحاظ قیمتی هم به صرفه تر باشند.