بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی از مهم‌ترین آثار تاریخی شهر اردبیل می باشدمقبره شیخ صفی‌الدین برجی استوانه‌ای شكل است كه گنبدی كوتاهی در بالای آن قرار دارد. در زیر گنبد صندوق منبتی وجود دارد كه از جمله آثار نفیس بقعه محسوب می‌شود و در حاشیه آن كتیبه‌ای به خط رقاع حك شده است
بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی
بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی از مهم‌ترین آثار تاریخی شهر اردبیل و از بناهای كم‌نظیر تاریخی ایران است كه از لحاظ معماری و كاشی‌كاری از شاهكارهای سده هشتم هجری قمری و سال‌های پس از آن است. این بنا پس از وفات شیخ به سال 735 هجری قمری، به وسیله فرزند وی؛ صدرالدین موسی پایه‌گذاری شد و شاه عباس بناهای مهمی به این مجموعه افزود و اصلاحاتی در آن انجام داد. اهمیت این اثر تاریخی به‌طور كلی در رابطه‌ای كه با سلسله خاندان صفوی دارد جلوه‌گر می‌شود.
منزل و خانقاه شیخ صفی در همین مكان قرار دارد، و بر طبق وصیّت شیخ، جنازه اش را در اتاقی جنب خلوتخانه و باغچه و حوضخانه دفن كردند و بر قبر او بنایی ایجاد كردند تا علاوه بر مقبره شیخ صفی و مرقد شاه اسماعیل اول - آرامگاه‌های دیگری از شاه زادگان صفوی و فرزندان وی را در این بقعه و محل شهیدگاه قرار دهند. به گفته بیوك جامعی (۱۳۷۹)، مجموعه نفیس بقعه شیخ صفی‌الدین به نام عارف نامدار شیخ صفی‌الدین اردبیلی جد سلاطین صفویه، در سال ۷۳۵ ه. ق. به دست فرزند وی صدرالدین موسی بنا شد. پس از شروع حكومت صفویه، به سبب ارادت شاهان صفوی به جد خود، واحدهای مختلفی به این مجموعه اضافه شد. به ویژه در دوره شاه عباس اول و از آن جا كه وی ارادت فراوانی به شیخ صفی الدین داشت و بسیار به زیارت مقبره وی می‌رفت، برای تكمیل و تزیین این اثر، كارهای فراوانی صورت گرفت. در عصر صفوی، بقعه شیخ با حضور استادان بزرگ عهد صفوی چنان به زیور آراسته شد كه هم چنان پس از گذشت چندین قرن به عنوان یكی از مفاخر تاریخی و فرهنگی ایران به شمار می‌آید.
مجموعه كنونی كه به نام بقعه شیخ صفی نامیده می‌شود شامل بیرون بقعه (عالی قاپو)، سردر، حیاط بزرگ، رواق، مقبره شیخ صفی‌الدین، حرم خانه، مقبره شاه اسماعیل، چینی خانه (كه دارای گچ‌بری‌های زیبا و چندین درِ چوبی و نقره‌ای نفیس است)، مسجد جنت‌سرا، خانقاه، چراغ خانه، چله خانه، شهیدگاه و متعلقات دیگری است.
بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی از بناهای كم‌نظیر تاریخی ایران است
ساختمان سردرِ اصلی بقعه و محوطه سه گنبد كه مزین به كاشی معرق و كتیبه‌هایی به خط رقاع و كوفی است، عظمت و جلوه خاصی به این مكان داده است.
مقبره شیخ صفی‌الدین برجی استوانه‌ای شكل است كه گنبدی كوتاهی در بالای آن قرار دارد. در زیر گنبد صندوق منبتی وجود دارد كه از جمله آثار نفیس بقعه محسوب می‌شود و در حاشیه آن كتیبه‌ای به خط رقاع حك شده است.
یكی از موارد منحصربه‌فرد مقبره شیخ صفی‌الدین این است كه این بقعه حاوی ده‌ها اثر بدیع در مضامین مختلف رشته‌های هنری است كه از آن جمله می‌توان به عالی‌ترین نوع كاشی كاری معرق و مقرنس و گچ‌بری كتیبه‌های زیبا و نفیس و خط خطاطان بزرگ دوره صفوی (میر عماد، میر قوام الدین، محمد اسماعیل و...) منبتهای ارزنده، نقره كاری، تذهیب و طلاكاری، نقاشی و تنگ بری و غیره اشاره كرد. این اثر از ساختار معماری فخیمی برخوردار است كه گرد هم آمدن فضایل هنری نامبرده، آن را در مجموعه‌های تاریخی ایران شاخص و متمایز نموده‌است.
منزل و خانقاه شیخ صفی در همین مكان ( بقعه شیخ صفی در اردبیل) قرار دارد
بخش‌های مختلف مجموعه بقعه شیخ صفی الدین
قبر اول از پشت:شیخ صفی‌الدین - قبر دوم:شیخ صدرالدین موسی پسر شیخ صفی‌الدین - قبر سوم:شیخ ابراهیم پسر خواجه علی سیاهپوش پسر شیخ صدرالدین موسی
مقبره شاه اسماعیل- بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی
مقبره شاه اسماعیل در زادگاه خود اردبیل، بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی
آن گونه كه بیوك جامعی (۱۳۷۹) به نقل از كتاب «صریح الملك» عنوان كرده‌است، بخش‌های مختف بقعه شیخ صفی الدین عبارت‌اند از:
۱. حرم و دارالحفاظ
۲. مقبره شاهزادگان در جانب شرقی دارالحفاظ
۳. ایوان بزرگ رو به قبله دارالحدیث كه از آثار دوران شاه اسماعیل اول بوده و در دو جانب غربی و شرقی مقبره‌های مسقفی از اولاد و مشایخ صوفیه قرار داشته‌است.
۴. چله‌خانه‌های قدیم و جدید و محل جلوس شیخ صفی الدین بوده‌است.
۵. مقبره همسر شاه اسماعیل (مادر شاه طهماسب)
۶. مقصوره‌ای در برابر ایوان دارالحدیث
۷. محوطه شهید گاه در شمال گنبد دارالحدیث
۸. محل جلوس شیخ صدرالدین موسی
۹. حجره‌ها كه از چهل عدد بیشتر بوده
۱۰. صفه مزارهای برخی از امیران و سران خاندان صفوی
۱۱. نانوا خانه یا آشپزخانه
۱۲. آشپزخانه و دیگ خانه و حجره‌های متعلق به آن و ایاغ خانه
۱۳. حجره رو به مزار شیخ صفی الدین كه آرامگاه مشایخ صوفیه بوده‌است.
۱۴. شربت خانه در كنار چشمه آبی مشتمل بر حوض و محل پختن حلواها و شیرنی‌ها
۱۵. خونچه خانه و انبار با حجره‌های فوقانی و تحتانی
۱۶. دفترخانه شامل دهلیز و خانه و محوطه‌ای میان شربت خانه و خونچه خانه
۱۷. نقاره خانه كه زیر سقف آن سقاخانه بوده و در پشت آن حمام و برخی خانه‌های متعلقه قرار دارد.
۱۸. هیمه خانه و زمینی در اطراف آن
۱۹. فضای بیرون در آستانه كه در مقابل آن كوچه و دكانها قرار داشت.
یكی از موارد منحصربه‌فرد بقعه شیخ صفی این است كه حاوی ده‌ها اثر در مضامین مختلف هنری است
ساختمان سردرِ اصلی بقعه شیخ صفی، عظمت و جلوه خاصی به این مكان داده است
مقبره شیخ صفی‌الدین برجی استوانه‌ای شكل است كه گنبدی كوتاهی در بالای آن قرار دارد
