باغ‌ گیاه‌ شناسی ملی

در شهر شلوغ و آلوده تهران، كجارو جایی سرسبز و پر سكوت را سراغ دارد كه با رفتن به آن اوقاتی فراموش‌نشدنی را تجربه خواهید كرد. این مكان باغ گیاه شناسی ملی ایران (باغ گیاه‌ شناسی تهران) نام دارد. باغی كه در محیط آرامش‌بخش و زیبای آن، ضمن گشت‌وگذار و تفریح با انواع گل‌ها و گیاهان بومی ایران و جهان آشنا می‌شوید. این باغ بزرگترین باغ گیاه شناسی خاورمیانه و یكی از ۱۰ باغ برتر دنیا محسوب می‌شود كه در مراتع پارك چیتگر در غرب تهران احداث شده است.

 هر روز به باغ اندرآییم / گل‌های شكفته صد ببینیم

تاریخچه شكل‌گیری باغ گیاه شناسی ملی ایران كه بزرگ‌ترین باغ گیاه شناسی خاورمیانه و یكی از ۱۰ باغ گیاه شناسی برتر جهان به‌لحاظ وسعت است؛ به دهه ۳۰ می‌رسد. در سال ۱۳۴۸ عملیات طراحی و احداث این باغ توسط كارشناسان ایرانی و با همكاری تعدادی از كارشناسان خارجی آغاز شد و نقشه جامع باغ طراحی شد. این باغ كه به‌عنوان باغ گیاه شناسی تهران نیز شناخته می‌شود؛ زیر نظر موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع كشور اداره می‌شود و مجموعه‌ای ۱۴۵ هكتاری است كه در اراضی چیتگر تهران جای دارد.

باغ گیاه شناسی ملی آب و هوایی نیمه خشك دارد و میزان بارندگی متوسط سالانه آن حدود ۲۴۰ میلی‌متر است و گیاهان بومی و غیربومی در فضای باز و گلخانه‌ای آن كشت ‌شده‌اند. این مكان نقش مهمی در زمینه‌های مختلف از جمله تحقیقات علوم گیاهی و باغبانی، آموزش عمومی و آشنا ساختن مردم به اهمیت گیاهان و لزوم حفاظت از آن‌ها را بر عهده دارد و به‌عنوان ذخیره ژنتیكی گونه‌های در معرض خطر انقراض مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این باغ همچنین با بهره‌گیری از روش‌های مختلف علمی، امكان شناخت گونه‌های مختلف گیاهی داخل و خارج كشور، روش تكثیر و پروش گونه‌های باارزش از نظر حفاظتی و اقتصادی فراهم شده و محدوده پراكنش آن‌ها تعیین شده است.

در طراحی این باغ گیاه شناسی تهران تلاش شده است تا مناظر و چشم‌انداز طبیعی سه كوه زاگرس، البرز و هیمالیا شبیه‌سازی شود و همچنین شش رودخانه و یك دریاچه نیز به ایجاد فضای طبیعی باغ كمك كرده‌اند. از دیگر جاذبه‌های باغ دو آبشار است كه ریزش آب آن‌ها از بلندی و لابه‌لای صخره صورت می‌گیرد. همچنین سنگ‌هایی با شكل‌های پهن، گرد و عمودی در بین عناصر آب و گیاه قرار داده شده‌اند تا محیط طبیعی را تداعی كنند.

در باغ‌سازی خاور دور از زیبایی رنگ برگ درختان و گل درختچه‌های دائمی برای ایجاد مناظر زیبا اسفاده می‌كنند. بنابراین در باغ گیاه شناسی ملی نیز سعی شده است تا با كاربرد گیاهان هم به‌صورت انفرادی و هم به‌صورت توده‌ای، چشم‌اندازهای زیبا و قابل توجهی ایجاد شود. تركیب گیاهان با حفظ مركزیت دریاچه از ویژگی‌های بارز این محیط است. گونه‌های این مجموعه شامل سوزنی‌برگ، همیشه سبز، گونه‌های خزان‌شونده با رنگ‌های متنوع پاییزی و درختچه‌های گل‌دار است.

باغ گیاه شناسی ملی ایران كجاست؟

باغ گیاه شناسی ملی ایران یكی از جاهای دیدنی تهران است كه در دامنه جنوبی رشته كوه البرز در اراضی چیتگر، در شمال غربی تهران و حاشیه اتوبان تهران - كرج (پیكانشهر) قرار دارد.

 مسیر رفتن به باغ گیاه شناسی ملی ایران

 برای رسیدن به باغ گیاه شناسی تهران دو مسیر وجود دارد:

• دسترسی با خودرو: بزرگراه تهران كرج، خروجی پیكانشهر، شهرك سرو آزاد، خیابان شهید گودرزی، خیابان هشتم غربی
• دسترسی با مترو: با مترو هم می‌توانید به باغ گیاه شناسی بروید، با پیاده شدن در ایستگاه ایران خودرو یا وردآورد و ادامه مسیر با تاكسی یا اتوبوس یا پیاده‌روی به باغ گیاه شناسی می‌‏رسید.

آدرس باغ گیاه شناسی ملی ایران: اتوبان تهران، كرج، خروجی پیكانشهر، شهرك سرو آزاد، خیابان شهید علی گودرزی، بلوار باغ گیاه شناسی ملی ایران، مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع كشور

بخش‌های مختلف باغ گیاه شناسی ملی ایران

كلكسیون‌ها

 كلكسیون‌های باغ گیاه شناسی ایران با اهداف آموزش، پژوهش و نمایش، جمع‌آوری و نگهداری می‌شوند. از رویشگاه‌های طراحی شده در این باغ هفت رویشگاه شامل رویشگاه هیركانی، رویشگاه زاگرس، رویشگاه البرز جنوبی، رویشگاه ایرانی - تورانی، گلخانه جنوب ایران، باغ پیازهای ایرانی، باغ میوه‌های بومی مربوط به ایران بوده و ۶ رویشگاه شامل رویشگاه اروپا، چمن‌زارهای آمریكا، رویشگاه قفقاز، رویشگاه هیمالیا، رویشگاه چین و ژاپن مربوط به جهان است.

همچنین هشت كلكسیون و باغ موضوعی شامل قطعات آموزشی و نمایشی، باغ سیستماتیك، باغ گیاهان دارویی و صنعتی، آربراتوم، جنگل و گردشگاه (شاكای)، باغ صخره‌ای و گیاهان زینتی، میدان مركزی باغ رز و چهار باغ ایرانی و پهن‌برگان همیشه سبز نیز در این باغ وجود دارد. اكثر بخش‌های باغ ایرانی تاكنون شكل گرفته و تنها بخش كمی از گلخانه مناطق حاره‌ای در آینده ایجاد خواهد شد.

رویشگاه‌های ایران

رویشگاه هیركانی

 مجموعه رویشی خزر از جمله مهم‌ترین و قدیمی‌ترین مجموعه‌های جنگلی موجود در باغ گیاه شناسی ملی ایران است. اجرای این مجموعه از سال ۱۳۵۱ آغاز شده و به‌طور مداوم گیاهان علفی و چوبی مناطق جلگه‌ای و میان‌بند ارتفاعات جنگلی خزر جمع‌آوری و كاشته شده است.

بر اساس آمار سال ۱۳۸۸، در این مجموعه ۶۴ گونه درختی و درختچه‌ای و ۲۹ تیره گیاهی وجود دارد. این مجموعه دارای ۵,۰۲۴ اصله درخت بوده و از ۱۱ قطعه تشكیل شده كه توسط باغ‌راه‌هایی در طرفین، به‌وسیله شمشاد پرچین‌سازی شده است. مساحت این مجموعه هشت هكتار بوده و دریاچه آن بالغ بر یك هكتار وسعت دارد.

رویشگاه زاگرس

این رویشگاه نیز از دیگر مجموعه‌های شاخص جنگلی بومی در باغ گیاه شناسی به شمار می‌آید، كه در مساحتی حدود سه هكتار به‌شكل تپه ماهور ایجاد شده است. مرتفع‌ترین نقطه این تپه بیش از ۱۰ متر ارتفاع دارد. عملیات اجرایی و تكمیلی این مجموعه از سال ۱۳۶۷ آغاز شده و زیرمجموعه ناحیه رویشی ایرانی- تورانی به شمار می‌رود.

این مجموعه كه با گونه‌های چوبی و علفی جنگل‌های زاگرس پوشیده شده، به شش قطعه تقسیم شده است كه به‌وسیله باغ‌راه‌های سنگ‌فرش شده از یكدیگر جدا می‌شوند. در حال حاضر ۴۲ گونه چوبی و ۳۰ گونه علفی در این مجموعه قرار دارد، كه عناصر اصلی درختی آن از سه گونه اصلی بلوط ایرانی، مازودار و ویول است.

رویشگاه البرز جنوبی

 رویشگاه البرز جنوبی از جمله مجموعه‌هایی است كه با الهام از طبیعت دامنه‌های جنوبی سلسله جبال البرز مركزی ساخته شده است. برای ساخت باغ گیاه شناسی اقدامات فراوانی از جمله شكل‌دهی فرم زمین، ایجاد تغییرات توپوگرافی مناسب، ساخت تپه ماهور، برقراری جریان گردش آب به‌صورت مدار بسته، ایجاد آبشار، چشمه، نهر و رود، آبگیر، باتلاق و بركه، نصب احجام برای ایجاد صخره‌های طبیعی انجام گرفته است. این اقدامات كه در مدت زمانی فشرده از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۳ صورت گرفته، شرایط محیط را برای رشد و تولید گیاهان به‌صورت منطقه زیست آن‌ها شبیه سازی كرده است.

انتقال گیاهان شاخص این مجموعه از عرصه‌های طبیعی به‌مدت چهار سال (۱۳۸۳ تا ۱۳۸۷) به طول انجامیده و بیش از ۲۴۰ گونه گیاهی جمع‌آوری شده است. این مجموعه در حال حاضر یكی از غنی‌ترین و زیبا‌ترین مجموعه‌های گیاهی در باغ گیاه شناسی ملی محسوب می‌شود.

رویشگاه ایرانی- تورانی

 این رویشگاه باغ گیاه شناسی ایران با هدف جمع‌آوری، پرورش، حفظ و نمایش گیاهان شاخص و مهم ناحیه رویشی ایرانی- تورانی است. این ناحیه كه بخش وسیعی از كشور را در بر می‌گیرد، از شمال به كوهپایه سلسله جبال البرز و كوه‌های شمالی خراسان، از جنوب به منطقه صحارا- سندی، از شرق به مرز كشورهای افغانستان و پاكستان و از غرب به سلسله جبال زاگرس محدود می‌شود.

گونه گیاهی برای این ناحیه در نظر گرفته شده است كه با ایجاد باغ‌راه‌هایی، تفكیك شده و در اطراف دریاچه آب‌شور این منطقه نیز گون‌های شور‌پسند مناطق بیابانی كاشته شده است.

گلخانه جنوب ایران

 ساخت گلخانه جنوب ایران باغ گیاه شناسی در سال ۱۳۸۸ به پایان رسیده است. این گلخانه از سه قسمت مجزا تشكیل شده است:

• بخش اول: برای نهال‌های درختان مانگرو
• بخش میانی: كه ارتفاع بیشتری نسبت به دو بخش جانبی دارد و از شرایط نورگیری بیشتری برخوردار است، برای گون‌های درختی جنوب ایران مانند نخل، كنار، كهور و شیشم و غیره
• بخش انتهایی: كه شامل سه باغچه است برای گیاهانی همچون نیلوفر درختی و درمان عقرب و غیره

نهال درختان و درختچه‌های این مجموعه، از مناطق جنوبی كشور جمع‌آوری شده و به این گلخانه منتقل شده است.

باغ پیاز ایرانی

 طرح باغ پیاز‌های ایرانی كه ۲,۱۱۰ متر مربع مساحت دارد، از سال ۱۳۵۲ در ضلع شرقی باغ صخره‌ای، توسط كارشناسان ایرانی و خارجی مورد اجرا قرار گرفته است. هدف از احداث این باغ جمع‌آوری، نگهداری و پرورش گیاهان پیازی بومی ایران است. در این منطقه، گیاهان پیازدار، ریزوم‌دار و غده‌دار از مناطق مختلف ایران جمع‌آوری شده و بر اساس تنوع رویشگاه، میزان بارندگی و جهت تابش نور كاشته شده‌اند.

در این باغ ۲۱ گونه گیاهی پیازدار كاشته شده كه با نصب حصاری فلزی در اطراف محوطه باغ، از هجوم حیوانات مزاحم كه از پیاز و ریشه گیاهان تغذیه می‌كنند، جلوگیری شده است. برای شبیه‌سازی محیط این مجموعه با محیط زیست گیاهان، از خاك زراعی به‌همراه شن، ماسه، كود پوسیده گاوی و خاكبرگ استفاده شده است.

باغ میوه‌های بومی

 باغ میوه‌های بومی در سال ۱۳۷۴ در زمینی به مساحت ۴٫۵ هكتار در باغ گیاه شناسی ایجاد شد. هدف از ساخت این باغ آموزش، حفظ و شناساندن درختان میوه بومی است. اهداف ایجاد این مجموعه به تفصیل عبارت است از:

• ایجاد مجموعه‌ای از درختان و درختچه‌های میوه بومی كشور برای انجام تحقیقات باغبانی
• ایجاد زمینه آموزشی برای بازدیدكنندگان به‌منظور آشنایی با تنوع میوه‌های بومی و ریخت‌شناسی ارقام جمع‌آوری شده
• حفظ ذخیره ژنتیكی كشور و تكثیر گونه‌های میوه بومی در حال انقراض

میوه‌های نگهداری شده در این باغ شامل انگور، انجیر، ازگیل، انار، آلبالو، گیلاس، آلو، به، پسته، توت، زالزالك، زردآلو، سیب، زیتون، سنجد، گلابی، گردو، فندق، هلو، شلیل، عناب و خرمندی است.

طراحی و كاشت گونه گیاهان در این منطقه بر اساس دو گروه عمده هسته‌داران و دانه‌داران در دو محور جنوب به شمال صورت گرفته است تا تناسب‌های لازم از نظر حجم توده درختی، تاج پوشش، زمان گل‌دهی و قرابت‌های زیباشناختی مد نظر قرار گیرد. در حال حاضر ارقام جمع‌آوری شده و موجود در باغ میوه ۳۴۶ رقم است و درمجموع ۸۴۵ اصله درخت و درختچه وجود دارد.

در قسمت شمالی این باغ، دریاچه ذخیره‌كننده آب قرار دارد، كه رودخانه‌ای از آن منشعب شده و از قسمت میانی باغ می‌گذرد. این رودخانه در ادامه به دریاچه خزر واقع در مجموعه جنگلی رویشگاه خزر ختم می‌شود. در اطراف این دریاچه، گل‌های زینتی كاشته شده است.

رویشگاه‌های جهان

رویشگاه اروپا

كلكسیون گیاهی اروپا با مساحت حدود ۴٫۲ هكتار از جنوب به قطعه خزر، از شرق به قطعه نمایشی، از غرب به رودخانه و كلكسیون پهن‌برگان همیشه سبز و از شمال به محور اصلی باغ گیاه شناسی محدود می‌شود. ورودی این قطعه با سردر طراحی شده، تركیب نرده با ستون‌های آجری و رز‌های رونده و كلماتیس، این مجموعه را به دو بخش قرینه تقسیم می‌كند.

این دو بخش شامل محور پیاده‌رو، آب‌نمای بیضی شكل، قطعات چمن‌كاری، تپه‌های گنبدی شكل با پوشش گیاهان علفی دائمی و فصلی، به‌همراه درخت و درختچه هستند. كاشت گیاه در این مجموعه از سال ۱۳۸۳ آغاز شده و همه ساله بر تعداد گیاهان این مجموعه افزوده می‌شود.

چمن‌زارهای آمریكا

 گل‌های آمریكایی را از فصل بهار تا پاییز در باغ گیاه شناسی ملی می‌توانید ببینید

كلكسیون گیاهی آمریكا كه در زمینی به مساحت ۱/۴ هكتار قرار دارد شامل پوشش درختی، درختچه‌ای و گیاهان علفی چمن‌زارهای آمریكای شمالی بوده كه كاشت آن‌ها از سال ۱۳۸۴ آغاز شده است. در حال حاضر در این مجموعه بذر بیش از ۴۰ گیاه یك‌ساله تا چندساله وجود دارد كه حدود ۳۵ گونه از آن‌ها به شرایط موجود سازگار شده‌اند.

گیاهان كاشته شده در این بخش از بهار تا اواسط پاییز گلدهی دارند و چشم‌انداز منحصر به فردی را به باغ گیاه شناسی می‌بخشند.

رویشگاه قفقاز

كلكسیون گیاهی قفقاز  باغ گیاه شناسی ایران، با مساحت سه هكتار در مجاورت قطعه خزر و برای كاشت گونه‌های گیاهی قفقاز در نظر گرفته شده است. این منطقه توسط پیاده‌روهای سنگ‌فرش‌شده به عرض دو متر، به پنج قسمت تقسیم شده است. قسمت شرقی و شمالی دارای درختان بلند مازو و اوری، قسمت جنوب شرقی دارای درختان آزاد، قسمت غرب و جنوب غربی دارای مجموعه رویشی گونه‌هایی از افرا و قسمت شمال‌غربی دارای درختان بارانك هستند. كاشت و احداث این محدوده از سال ۱۳۸۵ آغاز شده و از قسمت جنوب‌شرقی تا شمال آن نیز نواری از درختان نمدار كاشته شده است.

رویشگاه هیمالیا

 رویشگاه هیمالیا در قطعه زمینی به مساحت حدودا سه هكتار در ضلع شرقی باغ گیاه شناسی ملی ایران واقع است. احداث این كلكسیون با اهداف زیر صورت گرفته است:

• تكمیل كلكسیون‌های باغ گیاه شناسی برای بازدید عمومی
• بالا بردن تنوع گیاهی گونه‌های خارجی سازگار با شرایط آب و هوایی ایران
• فراهم آوردن محیطی طبیعی برای كارشناسان و مردم
• ایجاد زمینه بررسی و تحقیق روی گونه‌های جدید توسط محققین

در این منطقه با كارگذاری تعدادی تپه، سعی در فرم‌دهی شكل طبیعی منطقه هیمالیا شده كه متاسفانه به‌دلیل محدودیت امكانات، به‌طور صد در صد میسر نشده است. گونه‌های گیاهی این محدوده شامل گیاهان همیشه سبز و خزان‌دار است.

رویشگاه چین و ژاپن

سبك باغ‌سازی خاور دور (چین و ژاپن) مانند سبك باغ‌سازی ایرانی از معروف‌ترین سبك‌های باغ‌سازی است كه در شكل‌دهی باغ‌های اروپایی نیز نقش موثری داشته است. این سبك باغ‌سازی به‌دلیل جمعیت زیاد و كمبود اراضی، همیشه به‌شكل مینیاتوری و بر اساس فضاهای كم صورت گرفته است. در طراحی این باغ‌ها سعی بر این بوده تا از طبیعت تقلید شود و توپوگرافی و جنگل‌كاری طوری انجام شود كه شبیه به یك منظره طبیعی در مقیاس كوچك‌تر باشد.

رویشگاه چین و ژاپن در باغ گیاه شناسی ملی ایران در زمینی به مساحت ۳/۲ هكتار ساخته شده، كه شامل ۱۶۰ گونه از درخت‌ها و درختچه‌ها است. در این محدوده همچنین طراحی فضای سبز (محور، فرم، بافت، مقیاس، رنگ، تكرار، تنوع و تعادل) رعایت شده و سعی شده تا از عناصر سنگ، آب و گیاه تا حد مطلوب استفاده شود.

كلكسیون‌های موضوعی

كلكسیون‌های موضوعی باغ گیاه شناسی ملی شامل مواردی هستند كه در آن، گیاهان بر اساس كاربرد یا گونه‌های خاص در مجموعه‌های مختلف قرار گرفته‌اند. مجموعه‌های موضوعی شامل موارد زیر هستند.

قطعه آموزشی و نمایشی

 قطعه آموزشی و نمایشی در باغ‌موزه گیاه شناسی تهران، حدود ۱/۵ هكتار مساحت دارد و در سال ۱۳۶۸ تأسیس شده است. این مجموعه دارای باغ گیاهان پیازی و غده‌ای گیاهان معطر و علفی، باغ سبزیجات ایرانی، باغ میوه سنتی ایرانی، بركه گیاهان آبزی و همچنین قطعات متعدد جهت آزمایش گیاهان در شرایط مختلف است. بستر آزمایشی برای گیاهان پوششی، آزمایش گیاهان پوششی در خشكی و سایه، آزمایش گیاهان یكساله و خزنده از آن جمله هستند.

در این باغ نمایشی چند نمونه باغچه با مساحت‌های كوچك، طراحی و كشت شده كه نشان‌دهنده الگویی خاص جهت ایجاد فضای سبز در منازل است. در این بخش، علاوه بر استفاده از گیاهان فرم‌پذیر جهت خلق زیبایی به اشكال مختلف، از پیاده‌روهایی با طرح‌های متنوع و مصالحی از قبیل آجر، سنگ لاشه و بلوك‌های چندضلعی‌ سیمانی استفاده شده است.

باغ سیستماتیك

باغ سیستماتیك باغ گیاه شناسی ایران كه ۸/۴ هكتار مساحت دارد، دارای مجموعه‌ای از گیاهان تیره‌های مختلف با نظمی خاص و متكی بر سیستم‌های طبقه‌بندی است. چیدمان و كاشت گیاهان مختلف در این مجموعه بر اساس سیر تكاملی استوار بوده و ترتیب قرار گرفتن آن‌ها بر اساس قدمت پیدایش گروه‌های گیاهی از كهن به جدید و قرابت بین آن‌ها است.

ارزش آموزشی و تحقیقاتی باغ سیستماتیك به‌قدری زیاد است كه از قرن ۱۸ میلادی (برادران ژوسیو در باغ تریانون فرانسه) در برخی كشورهای پیشرفته، اقدام به تاسیس این قبیل كلكسیون‌ها كردند. از جمله نتایج به دست آمده از احداث باغ سیستماتیك عبارتند از:

• استقرار بیش از ۶۰۰ گونه از ۱۰۰ تیره گیاهی
• فراهم شدن مكانی برای دانشجویان رشته‌های علوم كشاورزی و علوم گیاهی
• فراهم شدن مجموعه‌ای ارزشمند از گونه‌ها و تیره‌های مختلف برای امور آموزشی و تحقیقاتی
• امكان بازدید مستمر عموم مردم و آشنایی آن‌ها با گونه‌های گیاهی متعدد و ارزش آن‌ها در محیط زیست

باغ گیاهان صنعتی و دارویی

 احداث زیرساخت این بخش كه در سال ۱۳۷۳ و به مساحت پنج هكتار طراحی شده است، به‌مدت سیزده سال به طول انجامیده است و شامل محوطه‌سازی، احداث دسترسی و باغ‌راه، تعویض و اصلاح خاك بستر كاشت در كرت‌های زراعی، تغییر فرم زمین، احداث سیستم آبیاری تحت فشار به روش بارانی، ساخت مجموعه گردش آب شامل چشمه، جویبار و بركه و احداث گلخانه و آلاچیق می‌شود. بخشی از مواد گیاهی این بخش مربوط به داخل كشور بوده و بذر و نهال برخی از خارج كشور تهیه شده است.

تنوع زیاد گیاهی در این بخش، كه شامل گیاهان علفی با برخورداری از خواص دارویی، معطر یا كاربری‌های صنعتی است، باعث شده تا یكی از زیباترین و دلنوازترین چشم‌اندازهای باغ گیاه شناسی برای بازدیدكنندگان فراهم شود. در این بخش سعی بر این بوده تا فرآیند كاشت و نگهداری گیاهان با منشا طبیعی انجام پذیرد؛ برای این منظور مجموعه كرت‌های مزرعه گیاهان دارویی با الهام از شكل دستگاه تقطیر طراحی شده و آبی كه به‌صورت چشمه از دل زمین می‌جوشد، از طریق جویباری از بین گیاهان گذر كرده و به بركه‌ای منتهی می‌شود كه مكان كاشت گیاهان دارویی آبزی است. گونه‌های استقرار یافته در این بخش از ۹۰ تیره مختلف هستند.

علاوه بر آن، عناصر تزیینی دیگری مانند پل عابر روی نهر در جوار نیلوفر‌های آبی، در تركیب با ماهیان قرمز داخل بركه و شكوفه‌ها و گل‌های رنگارنگی كه هوا را معطر می‌كنند،‌ زیبایی‌های این بخش  از باغ گیاه‌شاسی ملی را دو چندان كرده است.

آربراتوم

 این مجموعه در ضلع جنوب‌غربی باغ گیاه شناسی ملی واقع‌ شده و مساحتی حدود ۱۴ هكتار دارد. در این بخش گونه‌های مختلف درختان و درختچه‌ها و بوته‌ها در نظر گرفته شده كه هدف از كاشت آن‌ها، معرفی گونه‌های بومی و غیر بومی و ایجاد بستر مناسبی برای دستیابی به امكانات پژوهشی، آموزشی و تفریحی بوده است.

این مجموعه در سال ۱۳۷۶ و با احداث دو دریاچه، چشمه و بركه كه توسط نهری به هم متصل می‌شوند، آغاز شده است. جاده‌ای آسفالته به طول ۷۲۰ متر، باغ‌راهی به طول ۶,۴۰۰ متر و با عرض دو متر و سه دهنه پل روی رودخانه از دیگر جاذبه‌های بصری این بخش هستند. عملیات اجرایی این بخش در سال ۱۳۸۵ پایان یافت.

جنگل و گردشگاه (شاكای)

جنگل ضلع شمالی باغ گیاه شناسی ایران با مساحت حدود ۲۴ هكتار، جهت استقرار بازدیدكنندگان در محلی مناسب با درختان بلند و سایه‌دار احداث شده است. درخت‌های این بخش شامل چنار، گردو، افرا پلت، كاج، اقاقیا، زربین، ارغوان، داغداغان، لیلكی، انار وحشی، ختمی درختی، زبان‌ گنجشك، سپیدار و انواع درختچه‌ها از جمله ژاپنی، توری، پیچ اناری، یاس زرد و غیره هستند. این بخش توسط باغ میوه و دریاچه ذخیره آب به دو قسمت جنگل و گردشگاه تقسیم شده است كه مساحت آن‌ها به‌ترتیب ۱۰ و ۱۴ هكتار است. سیستم آبیاری در قسمت جنگل به‌صورت قطره‌ای و در قسمت گردشگاه به‌صورت بارانی است.

در این مجموعه همچنین آلاچیق، رستوران و سرویس بهداشتی جهت رفاه حال بازدیدكنندگان قرار داده شده است. تعداد چهار آلاچیق كه با فاصله ۵۰ تا ۷۰ متری نسبت به هم احداث شده‌اند، دارای پلان هشت ضلعی نامنظم، سقف شیب‌دار و نورگیری به سبك كلاه‌فرنگی هستند.

جنگل این مجموعه در سال ۱۳۵۳ با كاشت بیش از ۳۰ گونه درخت و درختچه احداث شده و جاده‌ای به طول ۳۰۰ متر آن را به دو بخش غربی و شرقی تقسیم می‌كند. در بخش شرقی مجموعه‌های ورزشی شامل زمین فوتبال و زمین والیبال جهت استفاده كارمندان احداث شده است.

باغ صخره‌ای 

 این بخش از قدیمی‌ترین مجموعه‌های باغ گیاه شناسی است، كه گیاهان زینتی آن عمدتا از خارج از كشور تهیه شده و شامل سه بخش صخره‌ای، آبشار و گیاهان نمایشی در مساحتی حدود ۶/۶ هكتار است. باغ صخره‌ای در زمینی به‌شكل تپه ماهور واقع شده و صخره‌های استفاده شده در آن از كوه‌های اطراف جمع‌آوری شده است.

این مجموعه دارای چندین تپه است كه توسط صخره‌ها و سنگ‌ها از یكدیگر جدا شده و در بین آن‌ها گونه‌های گیاهی مختلف كاشته شده است. از دیگر بخش‌های این مجموعه می‌توان از بركه، آبشار دو متری، گیاهان آبزی مانند نیلوفر آبی، لوئی و زنبق نام برد. بیش از ۷۰ گونه درختی و درختچه‌ای و بیش از ۲۰۰ گونه علفی دو ساله و چند ساله در این بخش وجود دارد.

میدان مركزی، باغ رز و چهارباغ ایرانی

 این مجموعه با مساحت حدود ۷/۵ هكتار در مركزیت باغ گیاه شناسی ملی ایران و در كنار مجموعه‌های آربراتوم، آمریكا، سیستماتیك و قفقاز واقع شده است. عملیات اجرایی این بخش در سال ۱۳۸۴ به پایان رسید و كاشت گیاه در این بخش نیز از همان سال آغاز شده و تاكنون ادامه دارد.

در قسمت شمالی این بخش آب‌نماهای پلكانی ساخته شده است كه در دو طرف آن به‌صورت قرینه دو باغچه در هر پله و در مجموع ۱۸ باغچه وجود دارد. گیاهان این باغچه‌ها را تركیبی از گیاهان فصلی و گیاهان پوششی تشكیل می‌دهد و در مركز میدان، باغ رز وجود دارد كه در وسط آن نیز آبنمای بزرگی ساخته شده است. در چهار طرف این آب‌نما نهرهای آبی قرار دارد. باغچه‌های میدان مركزی به باغ رز اختصاص یافته كه شامل هشت باغچه مثلثی و چهار باغچه قوسی شكل است.

در مجموع بیش از ۸۰ نوع رز در این بخش كاشته شده كه دارای گونه‌ها و رنگ‌های مختلفی بوده و از اوایل بهار تا اواسط پاییز گل می‌دهند. گونه‌های تك شاخه در مقابل بیماری مقاومت كمی دارند،‌ اما رزهای وحشی كم‌پر بوده و علی‌رغم گلدهی كوتاه، در برابر انواع آفات و بیماری مقاوم هستند.

در طرح بلوار شمالی، سعی بر این بوده است تا با كاشت گیاهانی همچون سرو شیراز به‌همراه تراس‌بندی، طرح باغ ایرانی در ذهن تداعی شود.

پهن‌برگان همیشه سبز

 احداث این مجموعه در ضلع شمالی قطعه قفقاز و به مساحت ۱/۶ هكتار قرار گرفته است، در سال ۱۳۸۴ آغاز شد. گیاهان این بخش را درختان و درختچه‌های همیشه سبز بومی و غیربومی تشكیل می‌دهد.

باغ‌های اقماری

باغ گیاه شناسی نوشهر، قدیمی‌ترین باغ گیاه شناسی ایران است

باغ گیاه شناسی ملی ایران باغ‌های اقماری متعددی نیز دارد. باغ گیاه شناسی نوشهر به‌عنوان قدیمی‌ترین باغ گیاه شناسی كشور، باغ گیاه شناسی زاگرس در خرم آباد، باغ گیاه شناسی فدك در دزفول، باغ گیاهان دارویی در همدان و باغ گیاهان كویری كاشان و یزد جزو باغ‌های اقماری باغ گیاه شناسی ایران هستند.

امكانات باغ گیاه شناسی ملی ایران

 در باغ گیاه شناسی برای رفاه حال بازدیدكنندگان امكاناتی نیز در نظر گرفته شده است:

• امكان خرید و آموزش پرورش گل و گیاه
• كافه، رستوران، آلاچیق، پاركینگ، نمازخانه و سرویس بهداشتی

بهترین زمان رفتن به باغ گیاه شناسی ملی ایران

 ساقی حدیث سرو و گل و لاله می‌رود

«حافظ»

فصل بهار هنگامه رفتن به دل طبیعت و تماشای زیبایی‌های چشم‌نوازش است و چه جایی بهتر از باغی سرسبز با گل‌هایی رنگارنگ و طراوت و سرسبزی و بی‌نهایت. اما دیدن زیبایی‌های باغ گیاهشناسی تهران در پاییز نیز بسیار وصف‌ناپذیر است بنابراین پیشنهاد می‌دهیم به دیدن باغ گیاه شناسی در پاییز نیز بروید و از تماشای جشنواره رنگ‌هایش لذت ببرید.

همچینن در باغ گیاه شناسی تهران، در فصل‌هایی از سال جشنواره‌های مختلفی برگزار می‌شود و شما می‌توانید زمان برپایی جشنواره گلاب‌گیری در بهار و جشنواره پاییزه كه هم‌زمان با شكوفایی زیبا و دیدنی گل‌های داوودی است، از این باغ دیدن كنید.

قوانین بازدید از باغ گیاه شناسی ملی ایران

باغ گیاه شناسی ملی، محلی برای نگهداری برخی از گونه‌های در حال انقراض كشورمان بوده و نگهداری از این‌گونه‌ها كاری سخت و دشوار است. بسیاری از گونه‌های گیاهان بسیار آسیب‌پذیر بوده و جبران خسارت به آن‌ها گاه غیرممكن است. به همین منظور بازدید از این باغ موزه با شرایط و قوانین خاصی همراه است كه روی نقشه باغ درج شده و به شرح زیر است:

• از چیدن گل‌ها و گیاهان خودداری كنید.
• تنها در محل پیاده‌روها و خیابان‌ها حركت كنید و از ورود به مناطق كشت شده و محوطه چمن‌كاری شده خودداری كنید.
• هنگام گرفتن عكس مواظب گیاهان باشید؛ در ضمن امكان استفاده از سه پایه برای عكاسی وجود ندارد.
• از نزدیك شدن به دریاچه‌ها و آبشارها جدا خودداری كنید.
• زباله‌ها را در سطل مخصوص زباله بریزید.
• به هشدارها و راهنمایی‌های مسئولان و كارشناسان توجه و عمل كنید.
• مراقب سیستم‌ها و شبكه‌های آبیاری باشید.
• آب موجود در سطح باغ آشامیدنی نیست. برای تهیه آب معدنی به بوفه در نقاط مختلف باغ مراجعه كنید.
• آویزان شدن و استفاده از تنه درختان برای بستن طناب ممنوع است.
• محل سرویس‌های بهداشتی روی نقشه باغ مشخص شده است.
• روشن كردن آتش به هر نحوی ممنوع است.
• پخت و پز در باغ ممنوع و صرف غذا تنها به‌صورت یك نیم وعده سبك امكان‌پذیر است و بهتر است ناهار را در رستوران باغ گیاه شناسی صرف كنید.
• محل استراحت كوتاه برای بازدیدكنندگان در محل نقشه مشخص شده است. خواهشمندیم تنها از این محل‌ها برای نشستن و استراحت استفاده كنید.
• باغ گیاه شناسی محل بازی نیست. آوردن وسایل بازی (توپ، بدمینتون و ...) به باغ ممنوع است.

ساعت كاری و خرید بلیط باغ گیاه شناسی تهران

 ساعت كاری باغ گیاه شناسی تهران: همه روزه از ساعت ۹ صبح تا ۱۸:۳۰؛ فروش بلیط تا ساعت ۱۶:۳۰

موزه حشرات باغ گیاه شناسی ملی ایران

 موزه حشرات باغ گیاه شناسی ملی ایران در سال ۱۳۹۷ افتتاح شده و دارای دو بخش موزه علمی و موزه نمایشی است. در این موزه كه یكی از جالب‌توجه‌ترین موزه‌ها برای علاقمندان به دنیای حشرات است، بیش از ۳۰ هزار نمونه از گونه‌های مختلف حشرات از ایران و سایر نقاط جهان نگهداری می‌شود و در معرض نمایش قرار دارد.

موزه نمایشی شامل هفت راسته و بیش از ۶۰ خانواده مختلف از حشرات است. راسته‌های موجود در موزه نمایشی شامل راسته پروانه‌ها، سخت بالپوشان، نیم بالپوشان، زنجره ها، راست بالان (ملخ ها و سیرسیرك ها)، بزرگ بالان، شیخك‌ها، طیاره مانندها (سنجاقك‌ها و آسیابك‌ها) و فاسمیدها است.