اگر به بازدید از فضاهای تاریخی علاقه دارید، مجموعه تاریخی و فرهنگی سعد آباد یكی از برجسته‌ترین مكان‌های تاریخ معاصر ایران است. آخرین پادشاهان ایران در دوره‌های قاجار و پهلوی، در مجموعه كاخ سعد آباد زندگی كرده‌اند. بازدید از مجموعه سعد آباد می‌تواند اطلاعات قابل تأملی در خصوص تاریخ معاصر ایران در اختیارتان بگذارد.
كاخ‌های سعد آباد
كاخ‌های سعد آباد در میان باغی پر درخت و سرسبز قرار دارند و قدم زدن در میان طبیعت زیبای این باغ نیز خالی از لطف نیست. اگر تاكنون از مجموعه كاخ سعد آباد دیدن نكرده‌اید یا تمایل به بازدید دوباره از این مجموعه، كاخ‌ها و موزه‌هایش دارید، با این مقاله همراه شوید. در این مقاله ما اطلاعات كامل و ضروری را برای بازدید از مجموعه تاریخی و فرهنگی سعد آباد در اختیارتان می‌گذاریم.
معرفی كاخ سعد آباد
مجموعه تاریخی و فرهنگی كاخ سعد آباد تهران، یكی از اقامتگاه‌های ییلاقی پادشاهان قاجار و پهلوی بوده است. مجموعه كاخ سعد آباد یكی از سه مجموعه كاخ زیبا و تاریخی منطقه شمیرانات شهر تهران به شمار می‌رود كه آخرین پادشاهان ایران در آن اقامت داشته‌اند.
اطراف مجموعه كاخ سعد آباد در گذشته از باغ پوشیده بود و داخل این مجموعه نیز باغی پر درخت وجود داشت. كاخ اختصاصی مجموعه سعد آباد، كاخ اصلی این مجموعه به شمار می‌رود و رضاخان به مرور زمان بر تعداد كاخ‌ها و بناهای مجموعه سعد آباد افزوده است. كاخ‌های ساخته شده در مجموعه سعد آباد به اعضای خانواده رضا شاه پهلوی تعلق داشتند و آخرین كاخ ساخته شده در مجموعه سعد آباد متعلق به لیلا پهلوی، دختر كوچك محمد رضا شاه بود.
امروزه مجموعه كاخ سعد آباد یكی از برجسته‌ترین جاهای دیدنی تهران به شمار می‌رود و گردشگران داخلی و خارجی در سفر به تهران از این مجموعه زیبا با جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی بازدید می‌كنند.
تاریخچه كاخ سعد آباد
بنای كاخ سعد آباد در زمان حكومت قاجار پایه گذاری شد و پس از كودتای سال ۱۲۹۹ توسط رضاخان، با به قدرت رسیدن خاندان پهلوی، بناهای موجود در مجموعه سعد آباد به دستور رضاخان ساخته و بازسازی شدند. بخش‌هایی از مجموعه سعد آباد در زمان به قدرت رسیدن رضا خان، خارج از این مجموعه بودند كه توسط رضا شاه خریداری و به مجموعه سعد آباد اضافه شدند.
اولین بناهای موجود در مجموعه سعد آباد در فضایی به وسعت ۸۰۰۰ متر مربع قرار داشتند و كاخ ملكه مادر، از اولین بناهای موجود بود. مجموعه سعد آباد در حال حاضر بزرگ‌ترین مجموعه تاریخی به جا مانده از دوره‌های پهلوی و قاجار در شهر تهران است.
كاخ سعد آباد تهران كجاست؟
مجموعه كاخ سعد آباد در شمالی‌ترین قسمت شهر تهران و روی كوهپایه توچال است. منطقه محیط بر مجموعه سعد آباد، در گذشته از بهترین ییلاق‌های شهر تهران و مشرف به دره سرسبز دربند بوده و هوایی لطیف و طبیعتی پر درخت داشته است. در طول زمان ساخت‌وسازهای شهری گسترش یافته‌اند و امروزه مجموعه كاخ سعد آباد درون شهر قرار دارد؛ اما در گذشته این كاخ در میان باغ‌ها و خارج از محدوده شهری بوده است.
مناطق شمالی نیاوران از شرق، ولنجك از غرب و تجریش از جنوب، مجموعه كاخ سعد آباد را احاطه كرده‌اند. در قسمت شمال این مجموعه، كوه توچال در رشته كوه‌های البرز قرار دارد. در طول دوره‌های پادشاهی قاجار و پهلوی، مجموعه كاخ سعد آباد استراحتگاه و ییلاق تابستانی پادشاهان بوده است.
اگر با وسیله نقلیه شخصی به‌سمت مجموعه كاخ نیاوران می‌روید، ورودی زعفرانیه برای شما مناسب‌تر است، زیرا محدوده وسیع‌تری برای پارك خودرو در دسترس خواهید داشت و اگر با استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی به كاخ سعد آباد می‌روید، تاكسی‌های میدان دربند را انتخاب كنید تا پیاده‌روی كمتری برای ورود به مجموعه داشته باشید.
- آدرس از خیابان زعفرانیه: خیابان ولیعصر، خیابان شهید فلاحی (زعفرانیه)، انتهای خیابان شهید كمال طاهری، مجموعه فرهنگی تاریخی سعد آباد
- آدرس از میدان تجریش و خیابان دربند: میدان تجریش، خیابان شهید جعفری، ضلع جنوبی میدان دربند، مجموعه سعد آباد
- ساعت كاری كاخ سعد آباد
ساعت كاری مجموعه كاخ سعد آباد در ۶ ماه اول سال از ساعت ۹ صبح آغاز می‌شود و تا ۱۹ ادامه دارد. در ۶ ماه دوم سال با توجه به برودت هوا و تاریكی زودهنگام، زمان پایان بازدید كم می‌شود و تا ساعت ۱۷:۰۰ امكان بازدید از مجموعه وجود دارد. توجه داشته باشید كه اگر قصد تهیه بلیط حضوری دارید، باجه‌های فروش بلیط مجموعه سعد آباد تنها تا ساعت ۱۵:۳۰ فعالیت می‌كنند.
مجموعه كاخ موزه سعد آباد در روزهای ۱۴ خرداد (رحلت امام خمینی (ره))، ۲۱ رمضان (شهادت امام علی (ع))، ۲۵ شوال (شهادت امام جعفر صادق (ع))، ۲۸ صفر (رحلت پیامبر (ص) و شهادت امام حسن مجتبی (ع)) و روزهای تاسوعا و عاشورا تعطیل است.
معماری كاخ سعد آباد
مجموعه تاریخی سعد آباد در زمینی به مساحت نزدیك به ۳۰۰ هكتار قرار دارد كه در حدود ۱۱۰ هكتار آن را عمارت‌ها و كاخ‌ها و در حدود ۱۸۰ هكتار دیگر را باغ، قنات‌ها و گلخانه‌های مجموعه سعد آباد تشكیل داده‌اند. در ساخت عمارت‌ها و كاخ‌های مجموعه سعد آباد تلفیقی از معماری اروپایی و معماری اصیل و سنتی ایران به چشم می‌خورد و طراحی ساختمان كاخ‌ها توسط برجسته‌ترین مهندسان داخلی و خارجی صورت گرفته است.
مهندسان طراح كاخ سفید در مجموعه سعدآباد، مهندس خرسندی و مهندس بوریس روسی بودند. گچ‌كاری‌ها و تزیینات داخلی كاخ سفید نیز توسط هرمندان ایرانی، غلامرضا پهلوان، عبد الكریم شیخان، حسین كاشی، استاد لرزاده و رضا ملائكه انجام شده‌اند. در قسمت ورودی كاخ سفید چهار ستون به سبك معماری رومی دیده می‌شود و نمای اصلی را با سنگ‌های مرمر پوشانده‌اند.
مقابل كاخ سفید مجسمه چكمه‌های رضاخان به چشم می‌خورد. این مجسمه در ابتدا كامل بود و در یكی از میادین شهر دزفول قرار داشت، اما پس از انقلاب توسط مردم دزفول شكسته شد. مجسمه آرش كمانگیر، اثر مجسمه ساز برجسته استاد ارژنگ نیز در محوطه باغ سعد آباد و مقابل كاخ سفید نصب شده است.
معمار بنای كاخ سبز، میرزا جعفر كاشی ملقب به معمار باشی بوده است. برای ساخت بنای كاخ سبز، هنرمندان و معمارن برجسته ایرانی نزدیك به هفت سال تلاش كردند و با استفاده از سنگ‌های سبز معدن خمسه زنجان و سنگ مرمر خراسان، نمای زیبایی برای كاخ سبز ساختند. این كاخ به نام كاخ مرمر نیز معروف است.
درون كاخ سبز مملو از آینه‌كاری‌های ظریف، كاشی‌كاری و گچبری است. تذهیب دیوارهای داخل كاخ سبز را استاد حسین بهزاد انجام داده‌اند و شاگردان استاد صنیع خاتم، داخل كاخ سبز را خاتم‌كاری كرده‌اند. روبه‌روی تالار آینه كاخ سبز، اتاق خواب رضا پهلوی را با چشم‌انداز رو به دربند، تعبیه كرده بودند.
از دیگر معماری‌های برجسته در مجموعه كاخ سعد آباد می‌توان به بنای كاخ شمس اشاره كرد. ساخت بنای كاخ شمس در شمال غربی مجموعه سعد آباد، از سال ۱۳۱۴ تا ۱۳۱۸ طول كشیده است. كاخ شمس را با مساحت ۲۶۰۰ متر مربع، در دو طبقه با زیرزمین ساخته‌اند. در معماری این كاخ، نشانه‌های از سبك معماری اروپایی به‌خصوص معماری آلمانی و معماری سنتی ایران از زمان ساسانیان، به چشم می‌خورد.
درون كاخ سبز مملو از آینه‌كاری‌های ظریف، كاشی‌كاری و گچبری است. تذهیب دیوارهای داخل كاخ سبز را استاد حسین بهزاد انجام داده‌اند و شاگردان استاد صنیع خاتم، داخل كاخ سبز را خاتم‌كاری كرده‌اند. روبه‌روی تالار آینه كاخ سبز، اتاق خواب رضا پهلوی را با چشم‌انداز رو به دربند، تعبیه كرده بودند.
از دیگر معماری‌های برجسته در مجموعه كاخ سعد آباد می‌توان به بنای كاخ شمس اشاره كرد. ساخت بنای كاخ شمس در شمال غربی مجموعه سعد آباد، از سال ۱۳۱۴ تا ۱۳۱۸ طول كشیده است. كاخ شمس را با مساحت ۲۶۰۰ متر مربع، در دو طبقه با زیرزمین ساخته‌اند. در معماری این كاخ، نشانه‌های از سبك معماری اروپایی به‌خصوص معماری آلمانی و معماری سنتی ایران از زمان ساسانیان، به چشم می‌خورد.
درون كاخ سبز مملو از آینه‌كاری‌های ظریف، كاشی‌كاری و گچبری است. تذهیب دیوارهای داخل كاخ سبز را استاد حسین بهزاد انجام داده‌اند و شاگردان استاد صنیع خاتم، داخل كاخ سبز را خاتم‌كاری كرده‌اند. روبه‌روی تالار آینه كاخ سبز، اتاق خواب رضا پهلوی را با چشم‌انداز رو به دربند، تعبیه كرده بودند.
از دیگر معماری‌های برجسته در مجموعه كاخ سعد آباد می‌توان به بنای كاخ شمس اشاره كرد. ساخت بنای كاخ شمس در شمال غربی مجموعه سعد آباد، از سال ۱۳۱۴ تا ۱۳۱۸ طول كشیده است. كاخ شمس را با مساحت ۲۶۰۰ متر مربع، در دو طبقه با زیرزمین ساخته‌اند. در معماری این كاخ، نشانه‌های از سبك معماری اروپایی به‌خصوص معماری آلمانی و معماری سنتی ایران از زمان ساسانیان، به چشم می‌خورد.
عكس های شاه در كاخ سعد آباد
در كاخ‌های مختلف مجموعه سعد آباد عكس‌ها و پرتره‌های مختلفی از اعضای مختلف خانواده پهلوی وجود دارند. عكس‌های شاه در همه ساختمان‌ها و كاخ‌ها نصب و بسیاری از این تابلوها توسط عكاسان و نقاشان معروف خلق شده‌اند. در میان آثار موجود در ساختمان‌های مختلف، تابلوی معروفی از رضاخان به چشم می‌خورد. این تابلوی تمام قد در كاخ موزه سبز قرار گرفته است.
موزه ها و كاخ های مجموعه سعد آباد
كاخ احمد شاهی
- در حال بازسازی و مرمت
- كاخ احمدشاهی از قدیمی‌ترین ساختمان‌های مجموعه سعد آباد به شمار می‌رود. این كاخ همان طور كه از نامش پیدا است، در زمان سلطنت احمد شاه قاجار بنا شده است؛ اما با روی كار آمدن رضاخان، در زمان حكومت پهلوی اول، ساخت آن به پایان رسید. در حال حاضر به‌دلیل انجام عملیات مرمت و بازسازی در كاخ احمد شاهی، امكان بازدید عمومی از این كاخ وجود ندارد. پس از پایان مرمت كاخ احمد شاهی، بازدید برای عموم آزاد خواهد بود.
كاخ شهوند
- نام دیگر كاخ سبز
- در حال حاضر با كاربری كاخ موزه
- ییلاق تابستانی رضا شاه در دوره پهلوی اول
- كاخ شهوند كه به‌دلیل معماری آن با نام كاخ سبز نیز شناخته می‌شود، در قسمت شمال غربی مجموعه تاریخی و فرهنگی سعد آباد واقع شده است. كاخ شهوند یا كاخ سبز در زمان وزارت جنگ رضاخان، ساختمانی نیمه‌كاره با مالك شخصی بود و خارج از محدوده كاخ‌های سلطنتی قرار داشت. سپس رضاخان این ساختمان نیمه كاره را خرید و در محل آن كاخ شهوند را بنا كرد. كار ساخت كاخ سبز در زمان به قدرت رسیدن رضا شاه، پایان یافت.
كاخ سفید
كاخ اختصاصی سعد آباد
كاخ شمس
- موزه مردم شناسی
- موزه پوشاك سلطنتی
- در گذشته محل اقامت شمس پهلوی، اولین فرزند رضا شاه و خواهر بزرگ محمدرضا شاه
-
ساختمان كاخ شمس پهلوی در ضلع شمال غربی مجموعه سعد آباد قرار گرفته است. در این كاخ امروزه موزه‌ای بسیار كامل از سیر تكاملی انسان وجود دارد. لباس‌های سلطنتی فرح دیبا نیز در بخشی از این كاخ با عنوان موزه پوشاك سلطنتی به نمایش در آمده‌اند.
كاخ ملكه مادر
- در حال حاضر در اختیار نهاد ریاست جمهوری
- نام امروزی ساختمان جمهور
- در گذشته محل اقامت تاج الملوك، مادر رضا خان
- در آخرین سال‌های حكومت رضا شاه پهلوی، كاخ ملكه مادر محل سكونت او بود. كاخ ملكه مادر را به دستور رضا خان، برای تاج الملوك (مادر رضا خان) ساختند. در حال حاضر این كاخ در اختیار نهاد ریاست جمهوری قرار دارد و در آن از مهمانان خارجی دولت پذیرایی می‌شود. امروزه كاخ ملكه مادر با نام ساختمان جمهور شناخته می‌شود.
كاخ بهمن
- در حال حاضر ساختمان مدیریت مجموعه سعد آباد
- در گذشته محل اقامت بهمن پهلوی، پسر غلامرضا پهلوی و برادرزاده محمدرضا شاه
كاخ بهمن در دوران حكومت محمد رضا شاه در دوره پهلوی دوم ساخته شد. این بنا از زیباترین ساختمان‌های مجموعه سعد آباد به شمار می‌رود و محل زندگی برادر زاده شاه و پسر غلامرضا پهلوی بوده است.
در حال حاضر كاخ بهمن محل استقرار مدیریت مجموعه سعد آباد است. كاخ بهمن در جوار موزه مردم شناسی در ضلع شمالی باغ سعد آباد و نزدیك دروازه شمالی مجموعه سعد آباد قرار دارد.
كاخ شهرام
- موزه نظامی
- در گذشته محل زندگی تاج الملوك، همسر دوم رضا خان و سپس شهرام، پسر اشرف پهلوی
- كاخ شهرام نیز امروزه به موزه نظامی تبدیل شده است و در مركز مجموعه سعد آباد قرار دارد. بنای اولیه این كاخ در سال ۱۳۱۴، به دستور رضا شاه پهلوی برای همسر دومش تاج الملوك ساخته شد. در طول سال‌های ۱۳۵۱ و ۱۳۵۲، ساختمان این كاخ بازسازی كامل شد و در اختیار شهرام، پسر اشرف پهلوی قرار گرفت. در سال ۱۳۶۲ این كاخ با نام موزه نظامی افتتاح شد.
كاخ فرحناز و علیرضا
- موزه خط و كتابت میرعماد
- در گذشته محل زندگی فرحناز و علیرضا پهلوی فرزندان محمد رضا شاه و فرح دیبا
- ساختمان این كاخ در بخش مركزی مجموعه سعد آباد قرار گرفته است. در گذشته دو فرزند خانواده محمدرضا شاه پهلوی، فرحناز و علیرضا، در این كاخ زندگی می‌كردند. پس از انقلاب با تغییر كاربری ساختمان كاخ فرحناز و علیرضا پهلوی، در سال ۱۳۷۶ موزه خط و كتابت میر عماد، هنرمند برجسته خوشنویسی ایران، در این ساختمان افتتاح شد.
- قنات های كاخ سعد آباد
در گذشته رودخانه دربند از سراسر باغ سعد آباد می‌گذشت و یكی از دلایل اصلی سرسبزی منطقه دربند و شمیران بود؛ ولی با افزایش درختان و گیاهان باغ سعد آباد در دوران پهلوی اول، لزوم احداث قنات‌هایی برای آبیاری درختان احساس می‌شد. به همین دلیل دوازده رشته قنات در قسمت‌های مختلف محوطه باغ سعد آباد حفر شد و باعث سرسبزی و طول عمر درختان باغ شد. قنات‌های باغ سعد آباد امروزه نیز وجود دارند.
قنات‌های مجموعه سعد آباد به شرح زیر هستند:
- هراش آباد
- قنات قوام الدوله
- قنات كاخ سنگی
- قنات جعفر آباد
- قنات آب‌نما
- قنات كاخ سفید
- قنات جوادیه
- قنات گلخانه
- قنات كاخ شمس
- قنات خوابگاه
- دو قنات در دفتر مخصوص كاخ
دروازه های كاخ سعد آباد
به‌دلیل وسعت باغ سعد آباد و دسترسی این باغ به باغ‌های مختلف اطراف آن، گرداگرد مجموعه تاریخی سعد آباد را دروازه‌هایی تعبیه كرده بودند كه در حال حاضر فقط درهای خیابان زعفرانیه و خیابان دربند برای گردشگران قابل تردد هستند.
لیست دروازه‌های مجموعه كاخ سعد آباد به شرح زیر است:
- دروازه نظامیه (مسیر رفت و آمد رضا شاه پهلوی در گذشته)
- دروازه زعفرانیه
- دروازه خیابان دربند (مسیر رفت و آمد محمد رضا پهلوی)
- دروازه میدان دربند
- دو دروازه جعفر آباد
- دروازه رودخانه
- دروازه كاخ سفید
پرسش‌های متداول
كاخ سعد آباد كجاست؟
كاخ سعد آباد تهران در شمال پایتخت و محدوده شمیرانات قرار دارد. این كاخ در كوهپایه‌های جنوبی البرز و قله توچال قرار گرفته است.
ساعت بازدید از كاخ سعد آباد چگونه است؟
زمان بازدید از مجموعه سعد آباد در ۶ ماه اول سال از ساعت ۹ الی ۱۹ و در ۶ ماه دوم سال از ساعت ۹ الی ۱۸:۳۰ است.
هزینه بلیط كاخ سعد آباد چقدر است؟
هزینه ورودی مجموعه سعد آباد برای هر نفر گردشگر داخلی معادل ۵۰۰۰ تومان است و برای بازدید از بخش‌های مختلف مجموعه باید ورودیه جدا بپردازید.
آیا در زمان شیوع ویروس كرونا، امكان بازدید از كاخ سعد آباد وجود دارد؟
در زمان شیوع ویروس كرونا در تابستان ۹۹، با رعایت ضوابط و مقررات وضع شده و همچنین پروتكل‌های بهداشتی، می‌توانید از مجموعه كاخ‌ها و موزه‌های سعد آباد بازدید كنید.