بشر هر قدر علاقه‌مند رصد آسمان‌ها و فضا بوده است، همان‌قدر هم رویای این را داشته تا ببیند در اعماق زمین چه می‌گذرد. این رویا زمانی رنگ تحقق گرفت كه بسیاری از رمان‌ها و فیلم‌های سینمایی دنیای ناشناخته اعماق زمین را دستمایه قرار دادند.
هر چند كمتر كسی پیدا می‌شود كه برای سفر به فضا پول كافی داشته باشد، اما در عوض سفر به زیر زمین نه آن‌قدرها پول می‌خواهد و نه البته آمادگی جسمانی و آموزشی خاص. در كشورهای مختلف بسیاری از سازه‌های عجیب و جالب توجه در اعماق زمین قرار دارد، كه ایران خودمان نیز بی‌نصیب از جاذبه‌های بی‌نظیری كه در زیرزمین قرار گرفته‌اند، نیست.
اویی؛ شهری زیرزمینی با شهردار
سال1383 بود كه خیلی اتفاقی، شهر تاریخی و زیرزمینی «اویی» در نوش‌آباد كاشان كشف شد؛ شهری نظامی كه هنوز هم بخش‌های زیادی از آن برای باستان‌شناسان ناشناخته مانده است. با این حال، نمونه كامل و مبتكرانه‌ای از به‌كارگیری اصول پدافند غیرعامل به شمار می‌رود كه نحوه حفاظت از مرزهای ایران را در طول تاریخ نشان می‌دهد.
آنچه به نام شهر زیرزمینی معروف است، در واقع ساختارهای متراكم، پیچیده و گسترده چون دالان‌های باریك تودرتو و اتاق‌هایی با ابعاد كوچك است. مجموعه اویی در زیر بافت قدیم شهر شكل گرفته و تا سطح كنونی شهر نیز گسترده شده است. این شهر برای حفاظت از جان و مال مردم در مواقع هجوم دشمن و در دو سطح افقی و عمودی گسترش یافته است.
یر از ورودی اصلی، ارتفاع تمام قسمت‌های اویی به قد طبیعی یك انسان و بین 170 تا 180 سانتی‌متر است. روی دیوارها و در فواصل اندك، قسمت‌هایی مخصوص قرار گرفتن چراغ‌های پیه‌سوز به چشم می‌خورد. در بعضی قسمت‌ها نیز درون دیوار، سكوهای كوتاهی برای نشستن تعبیه شده كه در اتاق‌ها از آن به عنوان طاقچه و قرار دادن اشیا استفاده می‌شود. سیستم تهویه شهر زیرزمینی نوش‌آباد از طریق كانال‌هایی بوده كه در سطح زمین ایجاد شده است.اما چرا این شهر را به این نام می‌خوانند؟ برخی می‌گویند، نامگذاری این شهر به این دلیل است كه «اوی» همان آهای در لهجه كاشانی است. هنگام ساخته شدن این شهر وقتی سطل پر از خاك می‌شده مقنی می‌گفته «اوی» و از آنجا كه مسیر طولانی بوده شاگرد به محض شنیدن اوی، سطل خاك را بالا می‌كشیده است. البته ناگفته نماند كه این شهر را بزرگ‌ترین شهر زیرزمینی «دست كند» جهان می‌نامند كه حالا مدتی است برایش شهردار هم انتخاب كرده‌اند.
كاریز؛ شهری در زیر یك جزیره
اما شهر دیگری كه در زیرزمین قرار گرفته، واقع در جزیره توریستی ایران است؛ جزیره‌ای كه به دلیل پاساژهایش، جاذبه‌های بی‌نظیر آن كمتر دیده می‌شود. كاریز؛ عنوان شهر زیرزمینی كیش است كه نزدیك به 2500 سال قدمت دارد و البته به‌واسطه رسیدگی به آن، از شمایل خوبی برخوردار است.
قنات كیش، آب قابل شرب ساكنان جزیره را تامین می‌كرده كه از نظر طول رشته قنات یا عمق چاه‌ها قابل مقایسه با قنات‌های دیگر نقاط ایران نیست. با توجه به شیب بسیار كم جزیره، چگونگی هدایت آب‌های زیرزمینی به سطح زمین در كیش بسیار مهم بوده و نشان می‌دهد در زمان خود از پیشرفته‌ترین روش‌ها برای حفر قنات استفاده می‌كردند. در شهر زیرزمینی كاریز قرار است غرفه‌های صنایع‌دستی ایران و جهان، رستوران سنتی و جدید، موزه سالن آمفی‌تئاتر، سالن كنفرانس و گالری‌های هنری به بهره‌برداری برسد.
این شهر در عمق 16 متری زمین قرار دارد و از كف تا سقف آن هشت متر ارتفاع دارد و بیشتر سقف آن از سنگواره، صدف و مرجان‌هایی پوشیده شده است كه طبق نظر كارشناسی 270 تا 570 میلیون سال قدمت دارد و تك‌تك آن دارای شناسنامه رسمی است.
نتیجه آزمایش‌های انجام شده در دانشگاه مونیخ آلمان روی فسیل‌های به دست آمده از سقف مرجانی تونل نشان می‌دهد این سقف بین 53 تا 570میلیون سال قدمت دارد. اگر با دقت بیشتری به این فسیل‌ها نگاه كنید، لاك‌پشتی را می‌بینید كه از 570 میلیون سال قبل خود را برای امروز ما جاودانه كرده است. شهر زیرزمینی كیش (كاریز) باتوجه به ویژگی‌های منحصر به‌فرد آن مانند مرجانی بودن جزیره، آب شیرین قنات، هوای خنك در زیر زمین و سقف مرجانی مملو از فسیل‌های با قدمت بسیار بالا، در فهرست مهم‌ترین ابنیه جهانی قرار می‌گیرد.
مركز عقیق دنیا در زیر زمین
یكی از شهرهای زیرزمینی كه همچنان دارای شهروند است، در استرالیا قرار دارد و این روزها نزدیك به 1600 نفر در آن زندگی می‌كنند و به عنوان مركز عقیق دنیا شناخته می‌شود زیرا بیشترین عقیق دنیا را تولید می‌كند.
در این شهر كه سال 1915 ساخته شده و سیستم آن كاملا شبیه شهرهای عادی است، شما می‌توانید خانه‌ها و كوچه‌های مختلفی را ببینید. این شهر مغازه‌های مختلف، كلیسا و حتی قبرستان نیز دارد.
شهری با مهندسی بی‌نظیر
یكی از معروف‌ترین و البته جالب‌ترین شهرهای زیرزمینی دنیا در منطقه‌ای به نام Cappadocia تركیه قرار دارد. این شهر مربوط به زمان حكومت رومی‌ها در این منطقه است. این شهر از هفت طبقه تشكیل شده است و تمامی امكانات رفاهی نیز در آن یافت می‌شود.
خانه‌های آن نه به شكل غارهای كوچك بلكه كاملا مهندسی و مانند خانه‌های امروزی است. به نظر می‌رسد این شهر محلی برای زندگی مسیحیانی بوده كه قصد فرار از دست حكومت روم را داشته‌اند.
شانگهای را در آمریكا ببینید
یكی از بزرگ‌ترین شهرهای زیرزمینی موجود در دنیا در زیر شهر پورتلند آمریكا قرار دارد و به نام تونل شانگهای شناخته می‌شود. هر چند هدف اصلی از ساخت آن انتقال مواد غذایی بوده است، اما برخی از مردم نیز در این تونل زندگی می‌كنند.
این تونل به عنوان شهر ممنوعه نیز شناخته می‌شود زیرا عده‌ای می‌گویند، محلی برای برخی كارهای غیرقانونی بوده كه البته این روزها كاملا بسته شده است.
