معروف ترین برج های كج شده جهان

دنیای مهندسی امروز، دنیای عجایب است؛ ساختارهای عجیب و شگفت انگیزی كه در نقاط مختلف جهان به وفور دیده می شوند. از میان این عجایب معماری، بناها یا برج هایی هستند كه ظاهرا در تضاد كامل با اصول پذیرفته شده و مسلم پنداشته قرار دارند؛ بناهایی كج كه به دلیل شكل و نوع معماری شان قابل توجه هستند و ناخودآگاه این ضرب المثل معروف را به یاد می آورند كه «خشت اول چون نهد معمار كج/ تا ثریا می رود دیوار كج»

معروف ترین بنای كج شده جهان، برج پیزا در ایتالیاست، اما نمونه های متعدد دیگری از این موارد را می توان در دیگر ساختمان ها یا بناهای شناخته شده جهان دید. بعضی از این ساختارها عمدا و براساس طرح اولیه به صورت كج ساخته می شوند؛ مانند برج پارك المپیك (Olympic Park’s Tower) در شهر مونترال كانادا كه با 165 متر ارتفاع و 45 درجه انحراف نسبت به سطح زمین، بلندترین برج كج شده جهان است.

از دیگر نمونه ها، می توان برج های دوقلو دروازه اروپا (Puerta de Europa) را نام برد كه در سال 1996 با 114 متر ارتفاع در شهر مادرید اسپانیا تكمیل شدند؛ نخستین برج های دوقلوی كج جهان كه هركدام 15 درجه انحراف دارند. برج دروازه پایتخت (Capital Gate) در ابوظبی نیز به دلیل ویژگی های خاص معماری اش، در سال 2010 به عنوان «حد عالی برج كج ساخت دست بشر» در ركوردهای جهانی گینس ثبت شد. این برج 35 طبقه ای، 160 متر ارتفاع دارد و 18 درجه به سمت غرب منحرف شده است.

اما برخی از ساختارها بدون قصد قبلی و به مرور زمان كج می شوند و ظاهری باورنكردنی به خود می گیرند. بعضی از آنها باكمك فناوری های امروزی پایدار شده اند و برخی همچنان در حال انحراف هستند. این ساختارها در اثر عوامل طبیعی چون زلزله، بستر نرم یا محاسبات اشتباه سازنده كج شده اند. در صورتی كه یك سازه روی زمینی نرم ساخته شود، ساختمان دچار نشست نامتقارن می شود كه این موضوع در مورد ساختمان های بلند بیشتر محسوس است.

درواقع با گذشت چندین سال یا در مواردی حتی تا یك قرن، این نشست نامتقارن به میزانی افزایش می یابد كه كجی سازه كاملا مشهود می شود. اگر جلوی این نشست نامتقارن گرفته نشود، ممكن است سازه تخریب شود و خسارات غیرقابل جبرانی به جا بگذارد. در ادامه با برخی از مشهورترین بناهای كج شده جهان آشنا می شویم.

1- مایل ترین برج قدیمی جهان
برج كلیسای سورهاسن، آلمان 

  این برج مربعی با ارتفاع 32 متر در سال 1495 به كلیسایی قرون وسطایی اضافه شد كه با 5.19 درجه انحراف، مایل ترین برج در جهان به شمار می رود (البته بدون درظنر گرفتن برج های تازه ساز). به گفته مورخین، كج شدن این برج از قرن نوزدهم آغاز شد. علت آن این بود كه این برج آجری در زمینی باتلاقی و بر روی شالوده ای از چوب بلوط ساخته شد؛ اما زمانی كه زمین زیر آن خشك شد، برج كلیسا به دلیل پوسیدگی چوب بلوط دچار كج شدگی شد.

2- معبد درجه سه
پاگودایوآنیان، چین  

پاگودا یا معبد بودایی یوآنیان (Yunyan) در سال961 میلادی ساخته شد. ارتفاع این پاگودا 47 متر است كه به صورت شش ضلعی و در هفت طبقه، در شهر سوژوی چین قرار دارد. این برج با گذشت بیش از هزار سال از عمرش تقریبا سه درجه كج شده است.دلیل این متمایل شدن به یك سمت این است كه قسمتی از شالوده برج روی سنگ و قسمت دیگر آن روی خاك قرار گرفته است. اگرچه مهندسان برای جلوگیری از كج شدن بیشتر این برج، اقدام به تزریق بتن در قسمت خاكی كرده اند، اما هنوز بالا و پایین سازه 2.32 متر نسبت به یكدیگر فاصله دارند.

3- به زمین نرم نخوری
برج ترونی، لهستان 

 برج ترونی (Torun’) یكی از مهم ترین جاذبه های توریستی كشور لهستان به شمار می رود كه در قرن 13 میلادی و برای مقاصد دفاعی ساخته شد؛ اما از قرن هجدهم به بعد كاربری های متفاوتی چون زندان، آهنگری، تفنگخانه، فروشگاه و كافی شاپ پیدا كرد. این برج كه از آجرهای سرخ رنگ ساخته شده است، به دلیل بناشدن روی زمین نرم رسی شروع به كج شدن كرد. بخش بالایی برج 1.5 متر از حالت عمود انحراف دارد، در حالی كه بخش پایینی آن كاملا عمودی است.

4- سازه بی هدف
برج نوینسك، روسیه 

 برج نوینسك (Nevyansk) در قرن هجده میلادی به دستور صنعتگر معروف روسی، دمیدوف، ساخته شده است. هدف از ساخت آن چندان مشخص نیست؛ عده ای معتقدند این سازه یك خزانه امن برای دمیدوف یا برج دیدبانی بوده و عده ای آن را برج ناقوس یا حتی زندان می پندارند. ارتفاع این برج از سطح زمین 57.5 متر است كه سه درجه به سمت جنوب غربی منحرف شده است. مرمتگران علت این انحراف را فرسایش خاك زیر برج در اثر آب های زیرزمینی می دانند كه قادر به تحمل وزن برج نبوده است. برای جلوگیری از انصراف بیشتر، آجرهای زاویه ای خاصی در حین ساخت برج در آن به كار برده شده است.

5- كج ایتالیایی
برج پیزا، ایتالیا

 آغاز ساخت برج پیزا (Pissa) به عنوان برج ناقوس كلیسای جامعع پیزا به قرن دوازدهم میلادی باز می گردد، اما انحراف برج كه از زمان ساخت آن آغاز شد، منجر به توقف های طولانی در ساخت این برج شد؛ به طوری كه تكمیل آن نزدیك به دو قرن طول كشید.

این برج هشت طبقه كه حدود چهار درجه به سمت جنوب شرقی منحرف شده است، در سمت كوتاه تر 55.86 متر و در سمت بلندتر 56.67 متر ارتفاع دارد. البته میزان انحراف برج پیزا پیش از انجام عملیات مرمت در سال 1990 به 5.5 درجه نیز رسیده بود. علت انحراف برج خاك ناپایدار زیربنای آن است كه شامل شن و رس آبرفتی است كه بسیار نرم و مانند باتلاق است. عملیات پایدارسازی این برج در طول قرن ها ادامه داشته است و در سال 2008 پس از برداشتن ناقوس، بستن برج با كابل های مخصوص و همچنین برداشتن خاك زیر قسمت بالاتر برج، این برج توسط مرمتگران آن پایدار اعلام شد.

6- نمك گیر شده
برج كلیسای باد فرانكن هاوزن، آلمان 

 آغاز ساخت برج پیزا (Pissa) به عنوان برج ناقوس كلیسای جامعع پیزا به قرن دوازدهم میلادی باز می گردد، اما انحراف برج كه از زمان ساخت آن آغاز شد، منجر به توقف های طولانی در ساخت این برج شد؛ به طوری كه تكمیل آن نزدیك به دو قرن طول كشید.

این برج هشت طبقه كه حدود چهار درجه به سمت جنوب شرقی منحرف شده است، در سمت كوتاه تر 55.86 متر و در سمت بلندتر 56.67 متر ارتفاع دارد. البته میزان انحراف برج پیزا پیش از انجام عملیات مرمت در سال 1990 به 5.5 درجه نیز رسیده بود. علت انحراف برج خاك ناپایدار زیربنای آن است كه شامل شن و رس آبرفتی است كه بسیار نرم و مانند باتلاق است. عملیات پایدارسازی این برج در طول قرن ها ادامه داشته است و در سال 2008 پس از برداشتن ناقوس، بستن برج با كابل های مخصوص و همچنین برداشتن خاك زیر قسمت بالاتر برج، این برج توسط مرمتگران آن پایدار اعلام شد.

6- نمك گیر شده
برج كلیسای باد فرانكن هاوزن، آلمان 

 این برج اولین سازه بزرگی بود كه در قرن شانزدهم میلادی در اسپانیا برپا شد. برج زاراگوزا (Zaragoza) از جنس آجر و برای نصب ساعت عمومی شهر و زنگ های آن ساخته شد كه بلافاصله بعد از ساخت اش شروع به انحراف كرد كه دلیل آن را صرف زمان كوتاه و شتابزدگی در ساخت پایه اش می دانند. تلاش های زیادی برای تقویت شالوده برج صورت گرفت، اما برج در حدود سه متر از حالت عمود منحرف شد. بسیاری از مردم زاراگوزا این برج را به خاطر ترس از ریزش آن نمی خواستند و در نتیجه، برج در سال 1893 به طور كامل تخریب شد. امروزه محل برج با علامتی در پیاده رو مشخص شده و مجسمه پسری كه به سمت برج نگاه می كند، یادآور سازه ای است كه به خاطر كجی اش نابود شد.

8- كج می شویم اما خراب نه!
برج های كج شده بولونیا، ایتالیا 

 این دو برج كه نماد شهر بولونیا به شمار می روند، بین سال های 1109 و 1119 میلادی در بولونیا ساخته شدند. برج بلندتر با 97 متر ارتفاع، آسینلی (Asinelli) و برج كوتاه تر با 48 متر ارتفاع، گاریسندا (Garisenda) نامیده می شوند. به دلیل وجود خاك نرم در زیر گاریسندا، این برج ها از قرن 14 میلادی شروع به كج شدن كرده اند؛ به طوری كه برج بلند 1.3 درجه و برج كوچك تر چهار درجه انحراف پیدا كرده اند.

9- ناقوس ها به صدا در نمی آیند
برج كلیسای قدیمی دلفت، هلند 

این برج متعلق به قدیمی ترین كلیسای شهر دلفت هلند است كه 75 متر ارتفاع دارد و دو متر از حالت عمود منحرف شده است. ساخت كلیسای قدیم دلفت (Oude Kerk) در سال 1246 آغاز شد و برج آن بین سال های 1325 تا 1350 ساخته شد. شالوده برج در زمان ساخت به اندازه كافی قوی نبود و به همین دلیل بنا از همان ابتدا شروع به كج شدن كرد. معماران در ادامه ساخت برج سعی كردند در هر طبقه این انحراف را جبران كنند، اما تا به امروز این كجی باقی مانده و تنها چهار برجك بالایی آن به واقع عمود هستند. ناقوسی 9 تنی در این برج نصب شده كه به علت احتمال ایجاد خرابی در اثر لرزش برج، جز در موارد استثنایی به صدا در نمی آید.