شهر چناران، تا چند سال پیش، از بخش های شهرستان مشهد محسوب می شد. تاریخ این شهر به تاریخ مشهد پیوند خورده است و برای پی بردن به تاریخ آن، باید به مطالعه تاریخی شهر مشهد پرداخت.
از مكانهای دیدنی این شهر برج تاریخی اردكان می‌باشد. بنای این برج كه ساخت آن در سال ۴۱۱ هـ. ق به پایان رسیده، بی تردید یكی از مفاخر معماری و یكی از مواریث فرهنگی سرزمین ایران به حساب می آبد.
میل رادكان از سبك معماری خاصی برخوردار است و در عین سادگی، یكی از شاهكارهای معماری ایران بعد از اسلام به حساب می آید وبلندای آن كه بیش از ۳۵ متر است، نظر هر بیننده ای را به خود جلب می كند. برج تاریخی اردكان از مكانهای دیدنی این شهر است
كشاورزی و دام داری
در چناران به دلیل وجود رودخانه‌ی كشف رود، بارندگی زیاد و زمین حاصل‌خیز، كشاورزی رواج كامل دارد. آب كشاورزی از رودخانه، چاه و كاریز تأمین می شود و مهم ترین فرآورده های كشاورزی آن را، چغندرقند، گندم، جو، و تره بار تشكیل می دهند. دام‌داری نیز از كارهای مهم مردم بوده و بیش تر دركنار كشاورزی رایج است.
وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
نام این ناحیه در گذشته های بسیار دور «رادكان» بوده و سپس «ارداك» خوانده شده و ظاهرا از سال ۱۳۳۸ هـ . ش، به چناران تبدیل یافته و مركز آن رادكان تعیین شده است. از آن جا كه در دوران پیش از اسلام و هم چنین سده های نخست اسلامی «رادكان» بسیار آباد و پر رونق بوده و یكی از شهرهای چهارگانه توس به شمار می رفته و مردانی جوانمرد، نیك اندیش و شجاع داشته است، آن را «رادكان» به معنی جایگاه جوانمرد خوانده‌اند. واژه «ارداك» نیز دارای معانی گوناگونی چون مكان مردان بزرگ، قرارگاه سپاهیان‌و نیز نام شخصی خاص است. بنای ارداك (چناران) را به اردا، موبد اردشیر بابكان، كه پارسیان او را پیامبر دانسته اند و پدرش ویراف بوده نسبت می دهند. شاید این موبد، موكل آتشكده این ناحیه بوده و به همین جهت به آن ارداك گفته اند.
تمامی سرزمین خراسان، از جمله ناحیه چناران در روزگار خلفای راشدین گشوده شده و پس از آن، امویان و عباسیان بر آن حكومت كرده اند. در ۱۲۹ هـ . ق، ابومسلم خراسانی از شهر مرو برخاست و خراسان از جمله رادكان و چناران را گشود. سپس طاهریان، صفاریان سیستان، سامانیان، غزنویان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان بر این دیار حكم رانده اند. آلب ارسلان سلجوقی در سال ۴۶۳ هـ . ق، فرزند خود ملكشاه را به ولیعهدی خویش برگزید و از خوارزم به رادكان آمده بزرگان، حاكمان و سرداران را در آن جا گرد آورد. وی با ساختن تختی از زر سرخ فرزند و ولیعهد خویش را بر فراز آن نشانید و فرمان داد كه بار دیگر، امیران و بزرگان با او بیعت كنند.
با چیره گی مغولان بر سراسر خراسان در سال ۶۱۷ هـ . ق، سنتبای بهادر به دستور چنگیز مغول در ۶۱۷ هـ . ق، از راه توس، رهسپار رادكان شد و چون از النگ رادكان (چمن رادكان) خوشش آمد، آسیبی به ساكنان آن نرسانید؛ تنها شماری سرباز در آن جا گذاشت و رهسپار خبوشان (قوچان) شد. بر اساس منابع تاریخی، هلاكوخان مغول نیز چند گاه به رادكان و چناران آمده و در آن جا اردو زده است. از سال ۶۴۱ هـ . ق، به بعد نیز حكومت های بزرگ و كوچكی چون ملك كرت در هرات، امراء سربداری (۷۳۷ هـ . ق) در سبزوار، طغا تیموریان (۷۳۷ هـ . ق) در جرجان، امراء جغتایی (۷۶۹ هـ . ق) در بلخ، تیموریان (۷۸۱ هـ . ق) و نیز اوزبك ها و صفویان بر این سرزمین حكومت داشته اند. شاه عباس بزرگ صفوی (۹۹۶- ۱۰۳۸ هـ . ق) برای جلوگیری از تاخت و تاز تركان و اوزبكان، كردان جنگجو را از ولایت های باختری ایران به خراسان كوچ داد و پنج ولایت كرد نشین در مرز، از استرآباد تا چناران تشكیل داد.
نادرشاه افشار (۱۱۴۸- ۱۱۶۰ هـ . ق)، در روزگار فرمانروایی خود، خراسان، از جمله چناران را در دست داشت و جانشینانش تا سال ۱۲۱۷ هـ . ق، بر این سرزمین حكومت كردند. نادرشاه در چناران، مركزی برای پرورش اسب ایجاد كرده بود، كه از نژاد اسب عربی و مادیان خراسانی، بهترین اسب را پرورش می دادند. پس از افشاریان، تا سال ۱۲۴۸ هـ . ق، سرزمین پهناور خراسان به گونه ملوك الوایفی اداره می گشت و چندین طایفه از كردان، بر بخشی از آن، از جمله چناران و قوچان حكومت می كردند. ناصرالدین شاه قاجار نیز دوبار در فاصله سال های ۱۲۸۳ و ۱۳۰۰ هـ . ق به رادكان آمده و در این زمان حاكم آن، محمد رضا خان رادكانی بوده و چناران تابع بلوك رادكان بوده است.
مشخصات جغرافیایی
شهرستان چناران، با پهنه ای بیش از ۴هزار كیلومتر مربع، در شمال خاوری استان خراسان رضوی قرار دارد. این شهرستان ازشمال به شهرستان درگز، از باختر به شهرستان قوچان، از خاور به شهرستان مشهد و از جنوب به شهرستان های نیشابور و مشهد محدود است. این شهرستان با قرار گرفتن در میانه دشت توس و كوه های هزار مسجد و بینالود، فاقد ناهمواری است. هوای چناران معتدل و خشك است، و بیش ترین درجه حرارت در تابستان ها به ۳۷ درجه بالای صفر و كم ترین آن، در زمستان ها به ۱۵ درجه زیر صفر می رسد. میانگین بارندگی سالیانه این شهر۲۵۰ میلی‌متر است.
