كال جنی؛ دره جن‌های یزد
حدود 30 كیلومتر كه از طبس به سوی بشرویه برانی، می‌رسی به سرزمینی اسرارآمیز كه انگار مینیاتوری رازآلود از گراندكانیون آمریكاست. یك دره‌ی خاموش، خنك و آبدار در دل پهنه‌ای داغ و تب‌دار كه آثار حیات در آن دست كم به دوران امپراتوری ساسانی بازمیگردد. مردم محلی به آن كال جنی می‌گویند و البته توصیه اكید می‌كنیم كه هرگز به تنهایی در این كال قدم نزنید! حتی اگر به ارواح و جن هم اعتقادی ندارید.
این دره را كه طی سده‌های متمادی سیلاب‌های منطقه خراسان‌جنوبی تراشیده‌اند كال‌جنی می‌نامند. كال اصطلاحی است كه به دره یا مسیر ایجاد شده به وسیله سیلاب ها و جریان آب اطلاق می شود.
كال جنی یا دره جن ها دره ای است كه در شمال طبس و در اطراف روستای ازمیغان و در امتداد خروجی قناتی كه در نزدیكی آن قرار دارد واقع شده است و 35 كیلومتر با شهرستان طبس فاصله دارد. دره ای زیبا و حیرت انگیز كه بومیان قدیمی آن را دره جن ها نامیده اند و آن را خوف انگیز و محل زندگی ارواح و جن ها می دانستند.
مسیر دسترسی به این حفره ها بسیار دشوار است. در مسیر این حفره ها تونل هایی دیده می شد كه احتمالا راه های ارتباطی آنها با هم بوده است.
برای دست یابی به كف دره نیازمند آشنایی به منطقه است. دره دارای دیواره های بلند و پرشیب است كه وارد شدن به آن می تواند خطراتی به همراه داشته باشد. وجود تونل ها و خانه هایی بنام خانه گبرها در دل دیواره ها كه برای سكنای زرتشتیان زمان خود ساخته شده است از دیگر جدابیت های این دره است. ساخت این تونلها و حفرها احتمالا به زمان ساسانیان بازمیگردد. این حفره ها و تونلها در دامنه جداره های این دره قرار گرفته اند.
از آنجا كه رسیدن به كف دره برای برخی دشوار است حرفه‌ای‌ها 2مسیر را پیشنهاد می‌كنند. راه نخست این است كه پس از جدا شدن از جاده آسفالت و دوراهی استخر شاعر و طی حدود 5كیلومتر جاده خاكی به دره می‌رسیم، از آن پس می‌توان از انتهای جاده خاكی كه به نوعی ابتدای دره و در مجاورت كوه است پیش رفت.
راه دیگر این است كه از شكافی كه در میانه راه خاكی است وارد دره شد. هر چند راه نخست بهتر است و در كنار آن چشمه آبی نیز مشاهده می‌شود. بلد‌ها به همراه گردشگر‌ها مسیر آب را دنبال می‌كنند و در مسیر، درخت‌های نخل و نیزار‌ها همچنین حالت U و گاهی V شكل شدن دره برای آنها چشم‌نواز خواهد بود.
چشمه‌های كوچك میان راه را محلی‌ها شلن می‌نامند و در تابستان و اوایل پاییز می‌توان در آنها آبتنی و خستگی راه را از تن به در كرد.در مورد حفره‌های داخل دیواره‌ها برخی بر این باورند كه ساخته دست انسان است و مشاهده برخی نشانه‌ها نیز این دیدگاه را تأیید می‌كند. برای نمونه در بخشی از كال‌جنی و در ارتفاع 2متری از سطح زمین یك چاه ورودی وجود دارد كه می‌توان به درون آن رفت. در چاه كه 7 تا 8 متر بلندی دارد جای دست‌ها و حفره‌هایی وجود دارد كه می‌توان از آنها برای بالا رفتن بهره برد.در بالای آن به تالاری بر می‌خوریم كه 2 دالان دارد و هر كدام شامل چندین اتاق است. آنجا می‌توان مطمئن شد كه همه اینها به‌وسیله بشر و در دل دیواره این دره شگفت، پدید آمده است؛ تا جایی كه هنوز رد تیشه معمار‌های منسوب به دوره ساسانیان بر در و دیوار اتاقك‌ها باقی مانده است.
