آموزش جهت یابی در طبیعت

بقیه جا موندند یا ما عقب افتادیم؟! كاش از این طرف نمیومدیم. بیا از همین راه برگردیم، ولی… این درخت رو اومدنی ندیدیم! همین طرفه؟! فكر كنم گم شدیم…

ممكنه تجربه گم كردن راه در طبیعت داشته باشید اما این وضیعت وقتی خطرناك می شود كه، GPS یا قطب نما همراهتان نباشد. از جاده یا آبادی هم خیلی دور شده باشید، آب كافی نداشته باشید و هوا هم در حال تاریك شدن باشد.

البته اصلا نگران نباشید. روش های جهت یابی كه در ادامه آمورش می دهیم را با دقت به خاطر داشته باشید تا راه خانه را پیدا كنید، و در پیری مثل یك قهرمان، این خاطره هیجان انگیز را برای نوه هایتان تعریف كنید.

جهت‌یابی
جهت یابی به معنی تشخیص جهت های جغرافیایی است. با دانستن این كه مقصد شما ، جاده و یا نزدیك ترین روستا در كدام سمت قرار دارد، كافی است جهت مورد نظرتان رو نسبت به موقعیتی كه در آن قرار دارید پیدا كنید.

برای بقا در طبیعت باید با قوانین و رموز آن آشنا شد و برای نجات پیدا كردن در شرایط سخت از آن ها استفاده كرد.

روش هایی كه در ادامه برایتان ذكر می كنیم، هیچ كدام به دقت قطب نما یا جی پی اس های پیشرفته امروزی نیستند، اما امتحان خودشان رو پس دادند. 

اما قبل از هرچیز، آشنایی با جهت های جغرافیایی برای ما مهم است.

اگر رو به شمال ( North ) بایستیم، سمت راست ما مشرق ( شرق، باختر، East ) هست و سمت چپ ما مغرب ( غرب، خاور، West ).

پشت سرهم جنوب ( South ) است. اینها چهار جهت اصلی هستند.

بین هر دو جهت اصلی، یك جهت فرعی هست. مثلا نیمساز جهت های اصلی شمال و شرق، شمال شرقی می شود. 

قبله كدام طرف است؟
ما در كشوری اسلامی زندگی می كنیم. بسیاری از سازه های ما مثل محراب مساجد یا قبرستان ها و… می توانند در پیدا كردن جهت ها به ما كمك كنند.

مثلا اگر به امامزاده ای دور افتاده رسیدید، جهت جنوب غربی را بوسیله محراب آن به راحتی پیدا خواهید كرد.

قبرستان ها هم می توانند راهنما خوبی باشند. مرده را در قبر روی دست راست به سمت قبله میخوابانند. پس اگر بالای سنگ قبر بایستید، سمت چپ شما قبله یعنی حدودا جنوب غربی می شود. 

گاهی به آسمان نگاه كن…

 جهت یابی به كمك خورشید
خورشید از شرق طلوع و در غرب غروب می كند، همه ما این را شنیدیم بدون اینكه بدانیم، این قانون تنها در استوا بدون نقص اجرا می شود.

در بقیه مناطق، تنها در اوائل بهار و پائیز به این صورت است.

در فصول دیگر سال محل طلوع و غروب خورشید نسبت به شرق و غرب مقداری انحراف پیدا می كند.

در تابستان شمالی تر از شرق و غرب می شود و در زمستان جنوبی تر از شرق و غرب .

در اوایل تابستان و زمستان محل طلوع و غروب خورشید حداقل ۵/۲۳ درجه با محل دقیق شرق و غرب اختلاف پیدا می كند، به دلیل اختلاف مداری زمین با همین زاویه، كه این مقدار را اصلاً نمی شود نادیده گرفت.

به همین خاطر، این روش نسبتاً غیر دقیق است.   

جهت یابی به كمك سایه
وقتی كه خورشید در آسمان است ، چوبی رو به طور عمودی در زمین فرو كنید و انتهای سایه رو با سنگی علامت بگذارید. پس از ده دقیقه این كار را تكرار كنید.

اگر از نقطه اول به دوم خط فرضی بكشید، این خط به سمت شرق می رود و جهت مشرق را به شما نشان میدهد.

بنابراین جهت مخالف به شما غرب، روبرو شمال و پشت سرتان جنوب را نشان میدهد.
   

جهت یابی به كمك ساعت مچی
ساعت مچی رو مقابل صورت بگیرید.

عقربه ساعت شمار را طوری به سمت خورشید بگیرید كه در امتداد جهت تابش نور خورشید باشد. حالا از مركز ساعت به سمت ساعت ۱۲ یك خط فرضی رسم كنید.

نیم ساز زاویه بین عقربه ساعت شمار و عدد ۱۲ جهت جنوب و سمت مخالف آن جهت شمال را برای ما نشان میدهد.

اگر ساعت شما بر روی ساعتی غیر از ساعت واقعی (زمانی كه ساعت رسمی كشور را برای استفاده از روشنایی روز یك ساعت جلو می برند) تنظیم است، باید نیمساز زاویه بین عقربه ساعت شمار با عدد ۱۳ یا همان ۱ را در نظر بگیرید.

اگر ساعت شما دیجیتال است، كافیست ساعت را خوانده و به صورت عقربه ای روی كاغذ بكشید و بقیه كارها را به همون صورت گفته شده انجام بدید.  

جهت یابی به كمك ماه
روش اول:
دو سر هلال ماه رو با یه خط فرضی به هم وصل كنید، خط را ادامه بدهید تا به زمین برسد.

حالا، اگر شكل به دست آمده شبیه حرف انگلیسی P شد، تو نیمه اول ماه هستیم و طرف برآمده هلال ماه، جهت غرب رو به ما نشان می دهد.

ولی، اگر شبیه q شد، تو نیمه دوم ماه هستیم و طرف فرو رفته هلال ماه، جهت غرب رو به ما نشون میده.      

 روش دوم:
این روش، مناسب شبهای مهتابی هست.

چوبی را داخل زمین فرو كنید و با سنگ، نوك سایه چوب را علامت بگذارید. ده دقیقه بعد نوك سایه جدید را علامت بگذارید.

دو نقطه رو به هم وصل كنید. این خط، مسیر شرق به غرب را به ما نشون میدهد.
 
جهت یابی بوسیله ستارگان
برای پیدا كردن راهتان بوسیله ستاره ها، اول از همه آسمان باید صاف باشد و از آلودگی های نوری دور باشید، تا دیدی مناسب برای پیدا كردن ستاره قطبی داشته باشید.

ما در نیمكره شمالی كره زمین هستیم و به همبن خاطر، ستاره قطبی می تواند راهنمای خوبی برای ما باشد.

دو روش ساده برای پیدا كردن این ستاره وجود دارد.

راه اول:
صورت فلكی دب اكبر یا خرس بزرگ را در آسمون پیدا كنید. اگر فاصله دو ستاره نوك صورت فلكی را ۵ برابر كنید و ادامه بدیهد، به ستاره قطبی می رسید.

ستاره قطبی، اولین ستاره صورت فلكی دب اصغر(خرس كوچك) است.

راه دوم:
صورت فلكی ذات الكرسی ۵ ستاره دارد، كه به شكل M یا W كنار هم قرار گرفتند.

اگر ستاره وسط W (راس زاویه وسطی) رو 5 برابر فاصله اش نسبت به ستاره های اطرافش به سمت جلو ادامه بدید، به ستاره قطبی می رسید.

صورت فلكی ذات الكرسی و دب اكبر تقریبا رو به روی هم قرار دارند، پس با پیدا كردن یكی از آنها دیگری هم به راحتی پیدا می شود.

این دو صورت فلكی همیشه در یك شب صاف قابل دیدن هستند.  

جهت یابی به كمك كهكشان راه شیری
اگر آسمان صاف و بدون آلودگی باشد، این كهكشان راه را به شما نشان میدهد.

كهكشان راه شیری، تقریبا از شمال شرقی شروع می شود و به سمت جنوب غربی ادامه پیدا میكند.

در شمال شرقی، راه شیری باریكتر هست و هرچقدر به سمت جنوب غربی میرود پهن تر می شود.

گیاهان و جانوران، بلد راه هستند…

جهت یابی یه كمك تنه بریده درختان:
به دنبال تنه بریده درختی بگردید. متاسفانه این روزها خیلی راحت می شود آنها را پبدا كرد.

اگر با دقت به تنه نگاه كنید، تعدادی دایره هم مركز می بینید. به آنها خطوط سنی درخت می گویند چون هر كدوم یك سال عمر درخت را نشون می دهد.

خطوط سنی در جهتی كه نور آفتاب بیشتر به آن تابیده، به هم نزدیك تر شدند، یعنی جهت شمال.

بنابرابن سمتی كه خطوط سنی از هم فاصله بیشتری دارند، جهت جنوب را نشان میدهد.  

خزه و گلسنگ
تنه ی درختان در سمت شمالی سایه و رطوبت بیشتری دارد بنابراین خره و گلسنگ بیشتری رشد می كند. بنابراین سمت مخالف آن، جهت جنوب را نشان میدهد.

 پوشش گیاهی
به تپه ها نگاه كنید، سمتی كه به طرف جنوب هست، خشك تر و كم گیاه تر است.

مورچه ها را دنبال كنید…
مورچه ها خاك رو از لانه بیرون میریزند تا ذخیره گاه خودشان را بزرگ تر كنند و این خاك را به سمت شرق می ریزند تا در روز به صورت سایه بان برایشان عمل كند. 

توصیه مهم
دوستان، توجه كنید كه در نیمكره جنوبی، جهت های بدست آمده برعكس می باشد.

این روش ها كاملا دقیق نیستند. تنها در شرایط بحرانی از آنها استفاده كنید.

بنابراین همیشه در طبیعت، قطب نما یا جی پی اس همراه داشته باشید.

اما پیشنهادی برای شما دارم. این بار كه به طبیعت رفتید، به اطراف دقت كنید، نشانه ها را ببینید، روش های گفته شده را امتحان كنید و در نهایت با چك كردن بوسیله قطب نما مهارت خود را بسنجید.

سخن آخر
طبیعت، سخاوتمندانه به بخشیدن تمام آنچه برای ادامه حیات ما لازم است ادامه می دهد و ای كاش ما انسان ها هم خودخواه نباشیم و برای بقای آن قدمی برداریم.