جهت یابی در طبیعت به كمك پوشش گیاهی

انواع جهت یابی به كمك پوشش گیاهی
گاهی به درون طبیعت پر عمق و سرسبز جنگل قدم می گذارید. طبیعتی كه هر چند بسیار زیباست اما هر چه به درون آن بیشتر پیش می روید، بیشتر آن را مشابه می یابید. تمام قسمت های جنگل ممكن است به نظرتان شبیه هم بیاید و گاهی در طی مسیر به سمت محل اتراقتان ممكن است كه راه را گم كنید. شاید از مسیری دوبار عبور كنید و اصلا متوجه آن نشوید. گاهی حتی بعضی از مناطق جنگلی آنقدر درختان متراكم و نور كمی دارند كه دیدن خورشید و تشخصیص جهت حركت خورشید را برای شما سخت می كنند. در این مواقع اگر راه خود را گم كنید، چگونه باید به مسیرتان ادامه دهید؟ چگونه راه برگشت را پیدا كنید.

جهت یابی اولین قدم برای پیدا كردن مسیر برگشت به خانه است و طبعا درون طبیعت هایی همانند جنگل و یا مناطقی كه پوشش گیاهی فراوان دارند، دانستن جهت یابی به كمك پوشش گیاهی می تواند بسیار حیاتی و كارساز برایتان باشد. در این مطلب برای شما از جهت یابی به كمك پوشش گیاهی صحبت خواهیم كرد.

برای جهت یابی به چه عناصر طبیعی نیاز است؟
فكر كنید كه درون طبیعت گیر افتاده اید و هیچ گونه وسیله ای برای تعیین جهات چهارگانه ندارید. در كوله پشتی تان خبری از جی پی اس و قطب نما نیست. همچنین گوشی تان به اینترنت وصل نمی شود و یا حتی شارژ باتری تمام كرده است. در نتیجه شما در طول روز در میان جنگلی سرگردان شده اید و به دلیل تشابه مناظر جنگل نمی دانید راه  خانه و محل كمپ كدام سمت است؟ در این مواقع خونسردی خود را حفظ كنید. یادتان باشد “جمله طبیعت خودش، راه برگشت را به شما نشان می دهد” كاملا درست است. وقت آن رسیده است كه كمی دقیق تر به طبیعت اطرافتان نگاه كنید.

جهت یابی به كمك خزه وگل سنگ
شاید بتوان ساده ترین جهت یابی به كمك پوشش گیاهی را جهت یابی با خزه و گلسنگ دانست. خزه ها و گلسنگ ها بر روی درختان و سنگ ها می رویند. بنابراین حتی اگر پوشش گیاهی در اطرافتان نبود، به سنگ ها دقت كنید. خزه ها و گلسنگ ها در مناطق مرطوب درخت ها و سنگ ها رشد می كنند. مناطقی كه خنك هستند، اكثر مواقع در سایه قرار دارند و در نتیجه خورشید به آن ها نمی تابد. هر چند این روش خیلی دقیق و قابل استناد نیست اما اگر تمام عوامل را در نظر بگیرید، می توانید محدوده جهت های چهارگانه را بیابید. جهت یابی به كمك پوشش گیاهی و این روش نیازمند مهارت و تمرین خاصی نیز هست كه با نكته سنجی و موشكافی طبیعت اطرافتان به دست می آورید.

به دلیل اینكه ما در نیم كره شمالی قرار گرفته ایم، خورشید كمی متمایل به جنوب در آسمان حركت می كند. در فصل های سرد بیشتر به سمت افق جنوبی منحرف می شود و شما طول سایه بیشتری دارید. در فصل های گرم نیز خورشید بیشتر عمود بر ما می تابد. در نتیجه سایه كمتری ایجاد می كند. در نتیجه در جهتی كه در مقابل تابش خورشید قرار دارد، خزه و گلسنگ نمی روید.

جهت یابی به كمك پوشش گیاهی بسیار تحت تاثیر عواملی همچون فصلی كه در آن قرار دارید و زاویه تابش خورشید، بادهای موسمی و فصلی، بادهای غالب، تراكم درختان و حتی حیوانات گیاه خوار منطقه است. قبل از اینكه جهت مورد نظر خود را پیدا كنید باید به تمام این موارد در منطقه ای كه به آن وارد شده اید، اطلاع داشته باشید. عموما مردم محلی اطلاعات جامعی از بادهای غالب و طبیعت اطراف خود دارند

به شما توصیه می كنیم كه اگر طبیعت گرد ماهری هستید یا می خواهید (چه به تنهایی و چه با گروه) وارد طبیعتی شوید كه پوشش گیاهی (طبیعت هایی به جز بیابان ها و صحراها) دارد، حتما اطلاعات خود را راجع به آن منطقه بالا ببرید.
جهت وزش بادهای غالب را نه تنها از سایت ها و كتاب های گوناگون می توانید پیدا كنید، بلكه تنها با صحبت با اهالی آن منطقه می توانید به این موضوع پی ببرید.

از مردمی كه در آنجا زندگی می كنند بپرسید كه بادها از كدام جهت می وزند؟ مردم محلی حتی زمان وزش بادها را نیز می دانند. اما بادها چه ربطی به خزه و گلسنگ دارد؟ یادتان باشد كه باد نیز همانند یك سشوار عمل می كند. به هر جایی كه می وزد آن منطقه را خشك می كند و رطوبت را از آن می گیرد. در نتیجه بر روی سنگ ها و درختان جهتی كه در مقابل وزش باد است، خزه و گلسنگی نمی بینید.

اما خورشید و باد كه بر روی خزه و گلسنگ تاثیر دارند، چگونه می توانند جهت های چهارگانه را برای ما مشخص كنند؟ جهت یابی به كمك پوشش گیاهی در این روش چه معنایی دارد؟
بگذارید برایتان مثالی بزنیم. شما در نیمكره شمالی قرار دارید و فصل زمستان است. در نتیجه خورشید زاویه تابش خورشید دیگر عمود بر شما نیست و زاویه دار می تابد. در منطقه ای همانند گیلان كه منطقه ای پر درخت است و در نزدیكی سواحل دریای خزر قرار گرفته اید. از قبل راجع به جهت وزش بادها در این منطقه از اهالی پرسیده اید. بیشتر بادهای مرطوب و خنك گیلان در فصل سرد بادهایی هستند كه از جهت شمال غربی به منطقه می بارند. بادی كه از جهت شمال شرقی می وزد را باد مطلوب و خشك می دانند. همچنین بادهای زمستانی در این ناحیه از جهت شمال، شرق و غرب می وزند. اكثر این بادها اگر چه سرد هستند، اما مرطوب نیز می باشند و احتمال وجود گلسنگ در این جهت ها وجود دارد.

بنابراین جهت یابی دقیقی به شما نمی دهد. اما برای جهت یابی به كمك پوشش گیاهی به دنبال مناطق باز جنگلی بگردید كه آفتاب به تنه درختان و سنگ ها می تابد. در این صورت شما در نقاطی كه آفتاب به درختان می رسد، در تنها نقطه ای كه خزه و گلسنگ نخواهید دید، جنوب است. با پیدا كردن جنوب می توانید باقی جهات چهارگانه را پیدا كرده و به كمپ و روستای نزدیك خود برگردید.

این روش ها چندان دقیق نیست و شما باید هر چند تا علامت طبیعی كه می توانید پیدا كنید. همچنین یادتان باشد جهتی كه رو به جنوب قرار دارد، آفتاب بیشتری دریافت می كند. در نتیجه درختان و شاخ و برگ بیشتری دارد. در كل می توان گفت كه سمت شمال درخت ها و سنگ ها، گلسنگ و خزه بیشتری دارد. تنه درخت ها در سمت شمال رطوبت و سایه بیشتری دارند.

جهت‌یابی با تنه درخت‌های بریده شده
یكی از روش های جهت یابی به كمك پوشش گیاهی توجه به تنه درختان بریده شده است. اگر در منطقه ای قرار گرفته اید كه چنین موردی را مشاهده كردید، می توانید از آن برای جهت یابی استفاده كنید. روش كار در این روش به این صورت است كه تنه درخت بریده شده ای كه ریشه هایش هنوز در زمین است را انتخاب كنید. به دایره های عمر درخت بر روی تنه بریده شده نگاه كنید. این دایره های عمر هر چند كه هم مركز هستند اما به یك سمت كشیده و فشرده شده اند. آن سمت از این دایره های هم مركز كه بیشتر به هم نزدیك بوده و فشرده هستند، نشان دهنده سمت شمال و سمتی كه حلقه های سن درخت از یكدیگر فاصله بیشتری دارند، سمت جنوب را نشان می دهد.

نكات:
- پوسیده بودن یك سمت از درخت ها، نشان دهنده جهت شمال است.
- در مناطق خشك هم كه اصلا خزه‌ای وجود نداره!
- یادتون باشه كه معمولا خزه‌ها در جهت نور آفتاب (جنوب)، خرمایی رنگِ و تو جاهای سایه و مرطوب، سبز یا طوسی رنگ هستند.

جهت‌یابی به كمك گل‌ها و گیاه‌ها
گیاه‌ها و گل‌های درختان نیز می توانند در جهت یابی راهنمای شما باشند. جهت یابی به كمك پوشش گیاهی هر چند مسیر دقیق را همانند قطب نما و جی پی اس به شما نشان نمی دهند اما می توانند محدوده جهات چهارگانه را برایتان مشخص نمایند. در این میان گل ها و گیاهان تمایل بسیار دارند كه به سمت آفتاب بچرخند. یعنی یا رو به سمت جنوب هستند یا در اوایل صبح رو به سمت شرق و جایی كه خورشید طلوع می كند.

در این میان بسیاری از گیاهان در طبیعت خود به عنوان یك قطب نمای طبیعی شناسایی شده اند. به عنوان مثال گیاه قطب نما یا رُزینوید (Rosinweed)  همیشه جهت گیری شمالی جنوبی دارد. یعنی برگ بعضی برگ هایش به سمت شمال و برگ های دیگری به سمت جنوب چرخیده اند. هر چند این گیاه در قاره آمریكا وجود دارد اما در دیگر مناطق نیز می توان گیاهان بومی با چنین خاصیتی را شناسایی نمود. از دیگر درختانی كه برای جهت یابی به كمك پوشش گیاهی می توانید به آن ها به عنوان قطب نما اشاره كنید، گیاهانی همانند اكالیپتوس استرالیایی با برگ هایی شمالی-جنوبی و نخل رهنوردان با شاخه هایی شرقی-غربی هستند. در نتیجه هر چه آگاهی شما از یك گونه گیاهی بالاتر باشد، بهتر می توانید برای جهت یابی به كمك پوشش گیاهی راه خود را پیدا نمایید.
جدای از موارد بالا، اگر روش های ساخت قطب نما در طبیعت را بدانید هم، می توانید به راحتی جهت شمال را پیدا نموده و به مقصد خود برسید.

 جهت‌یابی با درخت‌ها
بعضی از درختان برای رشد نیاز به آفتاب بیشتری دارند و چون آفتاب بیشتر از سمت جنوب می‌تابد تراكم چنین درختانی را در جنوب بیشتر می بینید. درخت‌هایی همانند صنوبر سیاه و سفید، راش، بلوط، درخت‌های آزاد، شاه بلوط هندی، افرا نروژی و درخت اقاقیا از جمله این درخت ها هستند.

نكته‌ها
- پوست درخت‌های قدیمی در سمت رو به آفتاب (جنوب) معمولا نازك‌تر است.
- به خاطر نوع تابش خورشید، شاخه‌های جنوبی اكثر درخت‌ها افقی‌تر و شاخه‌های شمالی عمودی‌تر رشد می كنند.
- اگر در مناطقی همانند كوه‌های سنگی قرار دارید، كاج‌های انحناپذیر در شیب جنوبی و صنوبرهای انگلمان در شیب شمالی رشد می‌كنند.