عواملی چون شكاربی رویه، آسیب دیدگی هنگام آتش سوزی ها، كشته شدن از سوی باغداران، قربانی شدن به دست شهروندان عادی به دلیل ترس، تهدیدكننده زندگی گونه های حیات وحش استان كهگیلویه و بویراحمد است كه صیانت از این میراث طبیعی ارزشمند نیازمند نگاهی نو است.
در كنار این عوامل دلایل دیگری چون تخریب افت كیفیت زیستگاه های حیات وحش با چرای دام های عشایر، كشاورزی و توسعه ناپایدار و قاچاق حیات وحش تهدید كننده این میراث طبیعی ارزشمند هستند كه نیاز است تا همه شهروندان و مسوولان برای تغییر رویه كنونی دست بكار شوند.
آن طور كه كارشناسان محیط زیست تاكید می كنند با وجودی كه شماری از شكارچیان متخلف برای نشان دادن توانمندی ها و مهارت خود دست به شكار می زنند اما تعداد زیادی از این متخلفان به دلیل نیاز به درآمد آن جانوران زبان بسته را از پای در می آورند كه هر دوی این نگرش ها با آگاهی بخشی قابل تغییر و اصلاح است.
اگرچه اداره كل حفاظت محیط زیست استان با بكارگیری عوامل بازدارنده ای مانند جریمه شكارچیان متخلف، تلاش برای بازسازی آبخشورهای آنان، تجهیز محیط بانان برای شناسایی بهتر شكارچیان در كنار فرهنگ سازی در حال تلاش برای صیانت از گونه های حیات است اما كمبود نیروهای محیط بان، پایین بودن حقوق و مزایای آنان باعث شده كه كارشناسان خواستار انجام اقدام های كاملتری برای حفاظت از گونه های حیات وحش كهگیلویه و بویراحمد باشند.
حیات وحش در كهگیلویه و بویراحمد
براساس آمار موجود ۲۵۰ گونه پرندگان مهاجر و بومی ، ۵۰ گونه پستاندار و ۵۰ گونه ماهیان در استان وجود دارد و آن طور كه مسوولان محیط زیست كهگیلویه و بویراحمد می گویند هنوز مطالعه جامعی درباره حیات وحش استان انجام نشده است.
این در حالی است كه صاحب نظران اعتقاد دارند كه شناسایی گونه های حیات وحش، پژوهش درباره گونه های در حال انقراض نخستین گام برای حفظ حیات وحش در برابر تهدیدهای انسانی و طبیعی محسوب می شود.
عضو هیات علمی دانشگاه یاسوج گفت: به دلیل اهمیت حیات وحش در زنجیره غذایی و حفظ گونه های شاخص تر نیاز است تا برای حفظ همه گونه های ریز و درشت حیات وحش كوشا باشیم.
آریا شفاهی پور كه دانش آموخته مقطع دكترای محیط زیست است تاكید می كند: از آنجا كه گونه های مختلف حیات وحش دارای ارزش های ذاتی، زیست محیطی، ژنتیكی، اجتماعی، اقتصادی، علمی، آموزشی، فرهنگی، تفریحی و زیبایی شناسی هستند، مشاركت شهروندان و تلاش مضاعف مسوولان برای حفظ این مواریث طبیعی از گزند عوامل انسانی و طبیعی ضرورت دارد.
عوامل تهدید كننده حیات وحش
عضو هیات علمی دانشگاه یاسوج می گوید : آتش سوزی جنگل ها یكی از عوامل مهمی است كه سالیانه منجربه از بین رفتن شماری از گونه های حیات وحش كهگیلویه و بویراحمد می شود.
شفاهی پور بیان كرد: هنگام بروز آتش سوزی گونه هایی نظیر حشرات و خزندگان كه پا ندارند و سرعت آنان كم است از بین می روند و شمار دیگری از جانوران نیز ناچار اقدام به مهاجرت های بی بازگشت می كنند.
عضو هیات علمی دانشگاه یاسوج با اشاره به اینكه تنها یك نوع مار سمی در شهرستان بویراحمد شناسایی شده تاكید كرد: فرهنگ كشتن همه مارها به دلیل ترس در جامعه، تهدیدی برای این گونه حیات وحش است كه فرهنگ سازی و آگاهی بخشی رسانه های ارتباط جمعی برای شناسایی مارهای كم خطر و پیشگیری از كشتن آنان ضرورتی است كه كمتر به آن توجه می شود.
وی ابراز داشت: استقرار عشایر در مناطقی از مراتع نزدیك منطقه حفاظت شده دنا در شهرستان دنا و چرای دام باعث كاهش غذای كل و بز به عنوان گونه های شاخص استان می شود.
شفاهی پور عنوان كرد: كشته شدن برخی از گونه های ارزشمند خرس به دست باغداران و دفن آنان بدون اطلاع محیط زیست به دلیل ورود به باغستان ها داستان واقعی غم انگیز دیگری است كه نیازمند افزایش تعداد محیط بانان است.
راهكارهای پیشگیرانه
عضو هیات علمی دانشگاه یاسوج ابراز داشت: توجه به ارزش های متنوع گونه های جانوری در برنامه ریزی های توسعه، ایجاد حس حمایت از حیات وحش در سطوح مختلف جامعه ، جلب مشاركت های مردمی در مدیریت و حفاظت حیات وحش، انجام پژوهش های كاربردی و بنیادی به منظور شناخت و مدیریت گونه های جانوری از راهكارهای صیانت از گونه های حیات وحش استان است.
شفاهی پور تاكید كرد: احیای زیستگاه و جمعیت آنان و جلوگیری از تخریب زیستگاه ها می تواند شرایط مطلوبی را برای پویایی و پایداری گونه های جانوری و زیستگاه های آنها فراهم كند.
كمبود نیروهای محیط بان
از آنجا كه پایش مناطق حفاظت شده نیازمند بكارگیری نیروهای محیط بان به اندازه استاندارد جهانی است جبران این نقیصه نیازی اساسی محسوب می شود.
مدیركل محیط زیست كهگیلویه و بویراحمد با اشاره به اینكه براساس استاندارد های جهانی به ازای هر یكهزار هكتار منطقه حفاظت شده باید یك محبط بان فعالیت داشته باشد گفت: شمار محیط بانان استان كمتر از یك چهارم استانداردهای جهانی است.
اسلام جاودان خرد افزود:۱۳ عرصه طبیعی شامل پارك ملی، مناطق حفاظت شده و شكار ممنوع در كهگیلویه و بویراحمد وجود دارد كه از این تعداد ،هفت منطقه حفاظت شده و پنج منطقه شكار ممنوع است.
وی ابراز داشت: این استان با ۳۲۰ هزارهكتار منطقه حفاظت شده تنها ۷۶محیط بان دارد كه این محیط بانان به رغم مشكلات موجود از جمله گستردگی وظایف، كمبود تجهیزات، كوهستانی بودن استان، آتش سوزی جنگل‌ها و مراتع مناطق تحت مدیریت و پراكندگی مناطق برای حفاظت و صیانت از مناطق تحت حفاظت و گونه های جانوری از جان و دل مایه می گذارند.
به گفته جاودان خرد ، شمار زیادی از نیروهای محیط بان فعال در مناطق حفاظت شده كهگیلویه و بویراحمد قراردادی هستند كه نیاز است برای افزایش انگیزه آنان چاره ای عاجل به منظور تبدیل وضعیت شغلی آنان شود.
راهكارهای محیط زیست برای جبران كمبودها
مدیركل محیط زیست كهگیلویه و بویراحمد گفت: مدیریت تعاملی به جای مدیریت تقابلی و جلب مشاركت جوامع محلی در حفاظت از محیط زیست راهكاری اثرگذار برای صیانت بهتر از مناطق حفاظت شده استان به است.
اسلام جاودان خرد اضافه كرد: تلاش برای افزایش تعامل بین نیروهای حفاظتی و جوامع محلی بسترهای مناسبی را جهت زیست حیات وحش و صیانت از محیط زیست منطقه به عنوان یكی از ظرفیت‌های بالقوه گردشگری و اكوتوریسم ایجاد می كند.
وی با بیان اینكه مناطق حفاظت شده در بسیاری از كشورهای جهان پشتوانه اصلی توسعه اقتصادی محسوب می شود تاكید كرد: در صورت برنامه‌ریزی هدفمند می‌توان از منافع بالقوه این مناطق نظیر فواید حاصل از فعالیت‌های گردشگری طبیعی برای بهبود معیشت جوامع محلی بهره برد.
جاودان خرد با اشاره به اینكه با آموزش‌های زیست محیطی می‌توان حس مالكیت عمومی برای ساكنان نزدیك مناطق حفاظت شده به منظور حفاظت بهینه از محیط زیست را بر این مناطق افزایش داد، گفت: از این راهبرد می‌توان در راستای حفظ منابع طبیعی، ریشه‌كنی فقر و به عنوان مولد درآمدهای اضافی و اشتغال‌آفرینی بهره‌مند شد.
وی تصریح كرد: استفاده از دانش های به روز و تكنولوژی های نو از جمله ماهواره های سنجش از راه دور، سنسور ها و غیره، همكاری با شركت های دانش بنیان، ایجاد قرق های اختصاصی، تخصصی كردن و سمن های زیست محیطی، تعامل با استان های همجوار از برنامه های دولت برای حفاظت از مناطق حفاظت شده كهگیلویه و بویراحمد است.
مرمت آبخشورها
نگهداری و اطمینان از پایداری منابع آبی به‌عنوان اساسی‌ترین و حیاتی‌ترین نیاز زیستی حیات وحش در اقلیم‌های گرمسیری موضوع اساسی است تا در شرایط خشكسالی و گرمای سوزان و طولانی مدت تابستان مشكلی برای حیات وحش متنوع و ارزشمند این عرصه‌ها ایجاد نشود.
مدیركل حفاظت محیط زیست استان كهگیلویه و بویراحمد گفت: تمامی آبشخورهای حیات وحش مناطق تحت مدیریت محیط زیست این استان در شهرستان های گرمسیری و سردسیری مرمت و بازسازی شدند.
اسلام جاودان خرد افزود: این آبشخورهای حیات وحش مناطق حفاظت شهرستان های گرمسیری و سردسیری استان كه دچار آسیب شده بودند بازسازی، مرمت و آبرسانی شدند.
وی تاكید كرد: با توجه به شرایط آب و هوایی حاكم بر كشور و خشكسالی شدید امسال، احداث ،تعمیر و بازسازی آبشخورهای حیات وحش، افزایش آنها و تامین آب در زیستگاه‌های این استان جزو برنامه‌های این اداره كل است.
مدیركل حفاظت محیط زیست كهگیلویه و بویراحمد بیان كرد: اگر منابع آبی پایداری برای حیات وحش تامین نكنیم ،آنان برای تامین آب مجبور به مهاجرت می شوند كه این مهاجرت اجباری تهدیدی جدی برای جانشان محسوب می شود.
وی از مشكلات این مناطق كه آبشخور در آنجا احداث شده است را كمبود منابع آبی در فصل گرما دانست و گفت: با شروع فصل گرما اغلب چشمه های فصلی خشك می شوند به همین دلیل, مرمت و بازسازی منابع آب و آبشخورها نقش اساسی در تامین آب و پایداری حیات وحش در سطح منطقه ایفا می‌كند.
جاودان خرد عنوان كرد: با تامین وسایط نقلیه مناسب (تراكتور )و سایر تجهیزات مورد نیاز تا پایان فصل تابستان آبرسانی به آبشخورهای حیات وحش در این مناطق ادامه دارد.
افزایش تجهیزات
مدیركل حفاظت محیط زیست كهگیلویه و بویراحمد گفت: پارسال ۳۴ دستگاه موتورسیكلت برای صیانت از مناطق حفاظت شده و شكارممنوع استان اختصاص و در اختیار محیط بانان قرار گرفت.
اسلام جاودان خرد افزود: كهگیلویه و بویراحمد با توپوگرافی كوهستانی و سخت گذر یكی از استان هایی بود كه ضرورت داشت به موتورسیكلت مجهز شود.
وی با اشاره به اینكه این تجهیزات می تواند نقش به سزایی در افزایش گشت و كنترل مناطق سخت گذر و برخورد با شكارچیان متخلف داشته باشند ،گفت : موتور سیكلت ها به شهرستان های دارای مناطق حساس حفاظتی و به منظور افزایش توان ماموران یگان حفاظت در گشت و كنترل ها اختصاص یافته است.
هفت منطقه حفاظت شده دنا به وسعت ۹۳ هزار و ۶۶۰ هكتار، دنای شرقی با وسعت ۲۸ هزار و ۲۰۲ هكتار، خاییز سرخ با مساحت ۳۳ هزار و ۲۳۵ هكتار، خامین به وسعت ۲۵ هزار ۶۷۱ هكتار، دیل با ۱۰ هزار و ۳۸۱ هكتار، سولك با ۲ هزار ۴۲۸۷ هكتار و سیوك با ۱۲ هزار ۸۵۸ هكتار در استان وجود دارد.
در راس آن ها پارك ملی دنا و منطقه حفاظت شده دنا ست كه با وسعتی معادل ۹۳ هزار و ۶۶۰ هكتار دارای ۱۵۵ گونه جانوری پرنده، ۲۴ گونه جانوری پستاندار، ۲۰ گونه آبزی و ۳۹ خزنده است.
منطقه حفاظت شده دنا یكی از غنی ترین مناطق زیستی به لحاظ تنوع گیاهی و جانوری در ایران و دنیاست كه در سال ۲۰۱۰ میلادی از سوی سازمان یونسكو به عنوان اولین ذخیره گاه بعد از انقلاب، دهمین ذخیرگاه بیوسفری ایران و پانصد و پنجاهمین ذخیره‌گاه دنیا به ثبت رسید.