ایران كشوری با بیش از ۱/۵ میلیون متر مربع مساحت دارای میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری منحصر به فرد و غیر قابل جایگزینی است كه از گذشته دور تاكنون از ارزش و احترام خاصی برخوردار است اما جای تامل دارد گردشگری صنعتی كه می‌تواند سبب شكوفایی اقتصاد و توسعه همه جانبه شود چرا مورد بی‌مهری است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هر كشوری در حقیقت در بر گیرنده فرهنگ هر ملت و ركن اساسی مردم به شمار می‌روند كه از جوهره و اصل فرهنگ هر قوم تشكیل شده و بیانگر هویت ملی و فرهنگی كشورها تلقی می شود.
در این میان جای تامل دارد صنعتی به این مهمی كه می توان با توسعه آن سبب جذب هر چه بیشتر توریست شده و در نهایت ارزآوری و شكوفایی اقتصادی را به دنبال داشته باشد چرا طی سال‌های گذشته تاكنون مورد بی مهری قرار گرفته و به آن توجه خاصی نشده است كه امید دارد در دولت مردمی سیزدهم با ارائه راهكارهای مناسب توسط مسئولان امر شاهد شكوفایی این صنعت ارزشمند باشیم.
بر همین اساس ارتقاء جایگاه صنعت گردشگری در برنامه‌های كلان توسعه كشور و مشخص كردن سهم آن در رشد اقتصاد ملی از یك سو، و افزایش زمینه مشاركت و سرمایه گذاری مردم و همراهی بخش خصوصی در طرح های حوزه گردشگری از سوی دیگر می تواند به رونق و توسعه این صنعت در دوران پساكرونا كمك كرده و نقش بسزایی ایفاء كند.
همچنین سند تحول دولت كه به توجه همزمان به گردشگری داخلی در كنار جذب گردشگر خارجی تاكید دارد و توسعه گردشگری خانوادگی را هدف قرار داده در این چارچوب می تواند راه گشا بوده و محرك موتور گردشگری به عنوان صنعت پیشران اقتصادی باشد.
ایران و توسعه گردشگری
در این ارتباط فریبا ملكی یكی از مدرسان دانشگاه گردشگری در گفت وگو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: ایران با داشتن آثار تاریخی، هنری، مذهبی و معماری فراوان و همچنین جاذبه‌های متعدد طبیعی و فرهنگی و اقلیم چهار فصل جایگاه بسیار بالایی در جذب گردشگران داخلی و خارجی دارد.
ملكی با تاكید بر اینكه كشور ما به دلیل موقعیت مناسب و دسترسی از دو سمت به دریا و طبیعت متنوع شامل جنگل، دره، غار، رودخانه، دریاچه، كوهستان و غیره شرایط بسیار خوبی برای انواع زیر مجموعه‌های گردشگری به خصوص اكوتوریسم و گردشگری ماجراجویانه دارد.
وی با بیان اینكه گردشگری در ایران، یكی از زیباترین و در عین حال در دسترس‌ترین رویدادی است كه می‌توان آن را با كمترین هزینه برپا كرد و بیشترین درآمد را از طریق آن كسب كرد، افزود: اگر این پتانسیل جایگاه اصلی و واقعی خود را در تمامی شهرها و روستاهای ایران پیدا كند، و به صورت ملموس در جامعه نمود پیدا كند، یعنی توانسته‌ایم در امر آگاهی رسانی و بسترسازی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در زمینه جذب گردشگر داخلی فعال عمل كرده و با فراهم كردن امكانات جدید در زمینه جذب گردشگر خارجی نیز به خوبی اقدام كنیم.
گردشگری سلامت در گذشته و اكنون
استاد دانشگاه گردشگری ادامه داد: گردشگری سلامت، گردشگری و سلامت نیست بلكه گردشگری برای سلامت است. این كه فردی با هدف بهبود سلامت خود، انجام عمل جراحی درمانی یا زیبایی یا دریافت سایر خدمات سلامت و تندرستی به كشور دیگری سفر كند! واضح است كه انجام مراقبت‌های پزشكی در كشوری دیگر در ارتباط مستقیم با فعالیت‌های گردشگری است. چرا كه بیمار به محیط فرهنگی جدیدی وارد شده و تمایل به بازدید از شهر و جاذبه‌های توریستی و تفریح و خرید سوغاتی نیز دارد.
گردشگری سلامت از دیدگاه سازمان جهانی گردشگری
نویسنده مقالات و كتب گردشگری اظهار داشت: استفاده از خدماتی كه به بهبود یا افزایش سلامتی و افزایش روحیه فرد (با استفاده از آب‌های معدنی، آب و هوا یا مداخلات پزشكی) منجر می‌شود و در مكانی خارج از محل سكونت فرد كه بیش از ۲۴ ساعت فاصله داشته و به طول می‌انجامد از دیدگاه سازمان جهانی گردشگری، گردشگری سلامت می نامند.
گذری كوتاه بر انگیزه سفر بیماران كشورهای خارجی
ملكی افزود: با نگاهی بر تاریخچه‌ی صنعت گردشگری سلامت، می‌بینیم كه این صنعت در گذشته به سفر بیماران از كشورهای كمتر توسعه یافته به كشورهای پیشرفته برای دریافت درمان‌هایی كه در سرزمین مبدأ وجود نداشت، اطلاق می‌شد. اما امروزه شاهد تغییرات كمی و كیفی چشم‌گیری در این نوع سفر هستیم. حالا مردم برای دسترسی به خدمات پزشكی و درمانی، از كشورهای غنی‌تر و ثروتمندتر به كشورهای كمتر توسعه یافته سفر می‌كنند.
مدرس دانشگاه گردشگری تصریح كرد: این تغییر الگو بیشتر به دلیل هزینه‌های پایین درمان، در دسترس بودن پروازهای كم‌هزینه، دوره‌ی كوتاه انتظار برای دریافت خدمات پزشكی، افزایش بازاریابی و در نتیجه دسترسی به اطلاعات آنلاین روی داده است. از این روی هم اكنون شاهد این هستیم كه گردشگران سلامت زیادی از كشورهای پیشرفته غربی مانند ایالات متحده، كانادا و اروپای غربی به دنبال انجام امور درمانی در آسیا و آمریكای لاتین هستند.
وی ادامه داد: به‌طور كلی، زمان كوتاه و سریع معالجه، كیفیت درمان، تكنولوژی پیشرفته درمانی، پزشك مجرب، قیمت مناسب، رفت و آمد آسان و بدون دغدغه و گاهی جاذبه‌های گردشگری كشور مقصد انگیزه‌های اصلی سفرهای پزشكی بیماران مختلف هستند.
گردشگری سلامت تنها گردشگری پزشكی نیست، انواع دیگری هم دارد
بانوی فعال حوزه گردشگری كشور اظهار داشت: گردشگری سلامت را می‌توان از جهات مختلف طبقه‌بندی كرد. در اولین طبقه‌بندی، این نوع سفر در سه نوع برون‌مرزی، ورودی و داخلی دسته‌بندی می‌شود.
آثار و كاركردهای گردشگری
استاد دانشگاه گردشگری گفت: گسترش گردشگری را نه تنها باید موجب رونق اقتصادی، بلكه باید موجب گسترش روابط بین‌المللی، همزیستی مسالمت‌آمیز، استحكام دوستی‌ها و گسترش صلح و امنیت جهانی دانست. به علاوه، گردشگری در سطح بالای اقتصادی و اجتماعی آن باعث شكوفا شدن ذوق و استعداد و ارتقای آموزش در همه زمینه‌ها می‌شود.
وی با تاكید بر اینكه گردشگری عامل نیروی موثر در كاهش فقر، اشتغال‌زایی و برقراری عدالت اجتماعی است، اظهار داشت: توسعه گردشگری بخشی از اعتبارات لازم را برای بهبود بخشیدن به خدمات و تسهیلات جوامع محلی تامین می‌كند. اگر منافع گردشگری در سطح جوامع و مناطق یك كشور به درستی توزیع شود، سطح زندگی مردم را بهبود می‌بخشد.
بانوی فعال حوزه گردشگری با بیان اینكه توسعه گردشگری سبب شتاب گرفتن شهرنشینی در مفهوم مثبت آن و توسعه روستایی و جلوگیری از سیل مهاجرت روستاییان به سمت شهرها و مراكز استانها خواهد شد، افزود: نحوه‌ی برخورد ما با توریست درمانی چه در كسوت شركت تسهیل گر گردشگری سلامت چه در كسوت پزشك، پرستار، مترجم یا حتی واسطه و همچنین نحوه‌ی سیاست‌گذاری مقامات دولتی تعیین‌كننده‌ی مسیر رشد و دست‌یابی به نفع جمعی ما از طریق این صنعت است.
ملكی ادامه داد: در این میان ایجاد زیر ساخت‌های مناسب و تمركز بر ارائه خدمات درمانی باكیفیت از یك سو و مسئولیت پذیری تك تك افراد حاضر در فرایند مدیكال توریسم از سویی دیگر سبب ترقی و پیشرفت درخشان این مرز و بوم و توریسم درمانی در ایران می‌شوند.
ایران و توسعه‌ی گردشگری
وی با تاكید بر اینكه كشور ما ایران با داشتن آثار تاریخی، هنری، مذهبی و معماری فراوان و همچنین جاذبه‌های متعدد طبیعی و فرهنگی و اقلیم چهار فصل جایگاه بسیار بالایی در جذب گردشگر دارد، افزود: گردشگری در ایران، یكی از زیباترین و در عین حال در دسترس‌ترین رویدادی است كه می‌توان آن را با كمترین هزینه برپا كرد و بیشترین درآمد را از طریق آن كسب كرد.
نویسنده كتاب گردشگری فرهنگی اورامانات (غرب كشور) اظهار داشت: اگر این پتانسیل جایگاه اصلی و واقعی خود را در تمامی شهرها و روستاهای ایران پیدا كند، و به صورت ملموس در جامعه نمود پیدا كند، یعنی توانسته‌ایم در امر آگاهی رسانی و بستر سازی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در زمینه توسعه گردشگری گام مهمی برداریم.
چشم اندازی از صنعت گردشگری سلامت
ملكی ادامه داد: صنعت گردشگری كه پس از صنایع نفت و خودروسازی در رتبه‌ی سوم قرار داشته، تأثیرات مثبتی بر اقتصاد كشورها از طریق ارزآوری دارد. با گذر زمان و پیشرفت این صنعت، شاخه‌های مختلفی از گردشگری هم‌چون گردشگری ورزشی، مذهبی وسلامت پدید آمده‌اند. آن چه میان این شاخه‌ها تفاوت ایجاد كرده انگیزه‌ی افراد از گردشگری و چرایی سفر آن‌ها است.
وی گفت: به‌طور متوسط درآمد حاصل از توریسم درمانی برای كشورها بیش از ۳ برابر توریسم معمولی است. رشد چشم‌گیر و افزایش محبوبیت توریسم پزشكی توجه سیاست‌گذاران، رسانه‌ها و سرمایه‌گذاران را جلب كرده است. این صنعت، كم‌هزینه ولی پردرآمد است و آینده‌ای بسیار روشن‌تر از تصور دولت‌ها پیش رو دارد.
توسعه‌ی پایدار
مدرس دانشگاه گردشگری تصریح كرد: كمیسیون جهانی محیط و توسعه در سال ۱۹۸۴ میلادی توسط سازمان ملل تشكیل شد. این كمیسیون بیانیه‌ای را منتشر كرد با عنوان «آینده‌ی مشترك ما Our Common Future » كه طی آن تعریف مشخصی برای توسعه‌ی پایدار ارائه كرد: «توسعه‌ای كه بتواند نیازهای نسل فعلی را برآورده كند بدون آنكه توانایی نسل‌های آتی را در تامین نیازهایشان به مخاطره اندازد.»
بانوی فعال حوزه گردشگری بیان داشت: توسعه‌ی پایدار گردشگری با تاكید بر سه اصل اقتصاد، اجتماع و محیط زیست بنا شده كه برقراری توازن بین این سه ركن منتج به توسعه‌ی پایدار گردشگری می‌شود. امروزه گردشگری با سرعت زیادی در حال توسعه و فراگیرشدن است، این توسعه مستلزم ضرورت آگاهی افراد از تاثیرات گردشگری بر محیط پذیرای گردشگر و اصول پایداری از جنبه‌های مختلف است. بنابراین صنعت گردشگری در عین سوددهی اقتصادی، باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود كه كمترین تاثیر مخرب را بر جوامع میزبان و محیط داشته باشد.
توسعه پایدار گردشگری، چرا و چگونه؟
وی با بیان اینكه گردشگری پایدار نقش به سزایی در تنظیم روابط بین مكان گردشگری و گردشگران دارد، افزود: این رابطه می‌بایست پویا و سازنده باشد تا آسیب‌های محیطی و فرهنگی را به حداقل رسانده و در نهایت رضایت بازدیدكنندگان را فراهم آورد و به رشد اقتصادی ناحیه كمك كند. توسعه‌ی گردشگری پایدار بر بهبود زنجیره عرضه تولیدات محلی، تشویق صنایع و حرفه‌های محلی، توسعه متناسب با ظرفیت زیست‌محیطی و افزایش ثبات درآمد گردشگری تاكید دارد.
جایگاه صنعت گردشگری در جوامع امروزی
ملكی با اشاره به اینكه امروزه صنعت گردشگری بیش از پیش پیشرفت كرده و به جایگاه واقعی خود نزدیك شده است، ادامه داد: دولت‌ها و جوامع امروزی به اهمیت این صنعت و جایگاه مهم آن در مسائل سیاسی و اقتصادی پی برده‌اند و می‌توان این صنعت را جز پنج صنعت اول، مهم و پولساز جهان برشمرد.
وی با تاكید بر اینكه توسعه پایدار یعنی مراقبت از منابع برای نسل های آینده و استفاده مناسب از مسایل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و هر شهروند باید مسئول محیط پیرامون خودش باشد، گفت: بحث توریسم درمانی پتانسیل و موقعیت شهرها با توجه به درمان بیماری وارد شدن افراد خارجی برای مداوا و توسط لیدرها سبب ایجاد امنیت و استفاده درست از خدمات گردشگری نیز خواهد شد.
سخن آخر
مدرس دانشگاه گردشگری تصریح كرد: راهبرد گردشگری پایدار در دنیای امروز، رهیافت جامعه‌ای است كه خواهان رشد بلندمدت صنعت گردشگری بدون اثرات مخرب بر زیست‌بوم‌های طبیعی است و بر این نكته تاكید دارد كه در قالب توسعه گردشگری، انسان قادر خواهد بود كه جوانب خاصی از محیط را در جهت مثبت یا منفی دستكاری كند.
ملكی با بیان اینكه توجه به عوامل یاد شده و بكارگیری آن در تدوین برنامه جامع گردشگری می‌تواند به توسعه پایدار صنعت گردشگری در ایران كمك كند، گفت: در این ارتباط می بایست با حضور در دوره‌ی راهنمایان ایرانگردی و جهانگردی با مفاهیم اكوتوریسم و توسعه‌ی پایدار گردشگری بیشترآشنا شده و سفرهای مسئولانه‌تری را تجربه كرد.