قدمگاه، مكانی زیارتی و تفریحی در نیشابور

قدمگاه به چه معنی است؟
احترام بجای پای بزرگان پیوسته در زمان تاریخ مورد توجه مذاهب گوناگون بوده است. قدمگاه، به معنای جای قدم و جای نهادن قدم است و در دین اسلام قدمگاه های مختلفی موجود است كه منتسب به پیامبران بنی اسرائیل، پیامبر اكرم، امام علی( ع) و امام رضا( ع) میباشد. قدمگاه نیشابور یكی از این مكان ها می باشد و جزء مكان های دینی شهر نیشابور به حساب می آید.

بنای كنونی قدمگاه، منتسب به سده یازدهم هجری قمری است كه به فرمان شاه عباس صفوی با گنبد فیروزه ای رنگ در دو طبقه و به صورت هشت گوش ساخته شده است. 60 سال پس از ساخت بنا، زمین لرزه ای آن را خراب میكند و شاه سلیمان صفوی به مرمتش همت می گمارد. در زمان ناصرالدین شاه قاجار هم رسیدگی هایی به باغ قدمگاه شد و از سال ۱۳۵۰ تا كنون این باغ ارزشمند تحت حفاطت های خاص میراث فرهنگی قرار گرفت و به شماره ۲۳۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

در قدمگاه اثرهای تاریخی دیگری غیر از باغ و بقعه آن وجود دارد كه منتسب به دوره صفوی هستند. اینجا بعنوان مكانی مقدس از سابقه طولانی مدت بهره مند است، به طوریكه آن را زمانی به شاپور كسری و زمانی به حضرت علی (ع) و بعد به حضرت رضا (ع) نسبت داده‎اند. همچنین روایت است كه در سال ۲۰۰ هجری قمری امام رضا (ع) در اینجا توقف كرده و موقع تیمم ایشان با خاك آب از زمین جوشیده و چشمه ای را جاری كرده است كه امروزه به آن چشمه حضرتی میگویند. وجه تسمیه باغ از وجود سنگ سیاهی كه جای دو پا بر آن نقش بسته گرفته شده است.

وقایع مهمی كه در اینجا رخ داد آن را به پناهگاهی امن و مقدس برای زائران تبدیل كرد كه در دوره‎های گوناگون مجموعه‎ای میان راهی شامل:كاروان سرا، آب انبار، چاپارخانه، گرمابه و مكان‎هایی جهت توقف زائران و مسافران در حاشیه خیابان شكل گرفت. ولی كاروانسرای دوره شاه عباس و چاپارخانه از بین رفته اند و آنچه اینك باقی است یك كاروان سرا و یك گرمابه است این باغ بعنوان بخش اول این مجموعه با مساحتی برابر 1 هكتار، بصورت مربعی با ابعاد 100* 100 متر و با دو ساختمان قدیمی در موقعیت مركزی آن، مهم ترین عنصر این مجموعه است. این باغ مطابق با شیب كوهپایه بینالود در سه سطح، با تفاوت ارتفاع 5/ 1 متر از یكدیگر شكل گرفته است. در هر سطح، دو كرت بزرگ با درختان كاج وجود داشته كه در دوره‎های بعد درختان چنار، گردو، و توت جایگزین بسیاری از درختان كاج شده است.

روزانه خانواده های زیادی به این مكان زیبا آمده تا در كنار زیارت از هوای مطبوع و دل پذیر آن لذت برده و روز خوشی را سپری كنند. شما هم درصورتی كه قصد سفر به شهر نیشابور را دارید حتماً از این مكان تاریخی بازدید كنید.

بقعه قدمگاه، در مركز باغ قرار دارد. در ضلع شرقی بقعه هم چهار طاقی كوچكی قرار دارد كه از چشمه‎ حضرتی حفاظت می‎كند. دور تا دور بقعه با كاشیكاری معرق و قسمت های جدید تر با كاشی كاری هفت رنگ مزین است.

در داخل بقعه هم آیه هایی از سوره ی مبارك فتح و احادیثی از پیامبر در خصوص زیارت امام رضا ( ع) و نهایتا حدیث سلسلة الذهب كه از مفاخر نیشابور است آورده شده است. سقف و دیواره های داخلی بنا هم كه با نقاشی ها و زركوب های زیبا تزیین شده و به تازگی بر روی قسمتی از دیوار كه سنگ بنای قدمگاه در آن جا نصب شده ضریحی قرار داده اند و مردم از پشت ضریح به زیارت جای پای امام رضا( ع) میپردازند.

در داخل بقعه كتیبه زیبایی به خط ثلث جلی با آب طلا حاوی سوره مباركه جمعه و هم احادیثی از پیامبر( ص) و امام جواد( ع) در فضیلت زیارت امام رضا (ع) نقش بسته است.

برای قدمگاهها، چشم پوشی از جنبه های عمومی، آیینهای زیارتی و اداب و رسوم خاص درخور ملاحظه ای گزارش نشده است. باورمندان، جای پای موجود در قدمگاهها را می بوسند و به آن تبرك می جویند؛ در قدمگاه نماز و قرآن و دعا می خوانند؛ از جای‌پا یا از اجزای طبیعی یا مصنوعی متصل به قدمگاه، چون آب چشمه و چاه یا درختان، حاجت و شفا می طلبند؛ گاه مردگان خود را در محوطه قدمگاه دفن می كنند؛ بر قدمگاه، درخت و كاروانسرا و زائرسرا و جز اینها نثار می كنند و خوراك های نذری بین زائران توزیع میكنند.