آشنایی با مسجد اعظم قم
یكی از جاذبه های مذهبی-اجتماعی شهر قم، مسجد اعظم است. این مسجد محل درس مراجع مهمی بوده و به خاطر عظمتش به این نام خوانده میشود و از اهمیت بسزایی برخوردار است. همچنین رویدادهای مهمی در مسجد اعظم اتفاق افتاده كه در ادامه بیشتر به آن میپردازیم.
تاریخچه مسجد اعظم:
بهتر است در ابتدا با تاریخچه مسجد اعظم شروع كنیم. این مسجد به همت مرجع تقلید تشیع، حضرت آیت الله العظمى بروجردى تأسیس شد.
انگیزه اصلی این فقیه از بناى مسجد این بود كه زائران حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها از فضاى روحانى مناسب در جوار بارگاه آن حضرت بهره ببرند، همچنین گسترش روزافزون حوزه علمیه مقدسه قم، نیازمند فضایى وسیع و مناسب جهت برگزارى دروس حوزویان بود.
این مسجد كه در جوار بارگاه ملكوتی حضرت معصومه قرار دارد، قسمتی از زمین فعلی مسجد، خانه‌های شخصی و مسافرخانه بود و نمای مناسبی نداشت؛ به همین خاطر آیت الله بروجردی تصمیم گرفتند این مكان‌ها را خریداری و مسجد بزرگی بنا سازند.
تاسیس مسجد اعظم:
بالاخره در 21 تیرماه 1333 مصادف با ولادت با سعادت امام رضا كلنگ بنای مسجد به دست مرجع تقلید تشیع زده شد و بلافاصله مقدمات ساختمانی و خرید زمین های اطراف آن آغاز گردید.
در طی 6 سال فعالیت مستمر كارهای عمده ساختمانی به پایان رسید و مسجد در نیمه اول1339 با اقامه نماز جماعت توسط حضرت آیت الله بروجردى افتتاح و مورد بهره‌بردارى قرار گرفت.
این مسجد با همت و پشتكار محمدحسین لرزاده در طراحی و آقایان رضا شاهپوری و آقای ابوالقاسم صاحب‌جمعی در امور اجرایی ساختمان شكل گرفت. مساحت مسجد اعظم در حدود دوازده هزار متر مربع و معماری آن به سبك اسلامی است. هزینه هایی انجام شده برای این مسجد در حدود 6 میلیون تومان بود كه بخشی از آن را آیت الله بروجردی متقبل شدند و بقیه، از طریق كمك های مردمی تهیه شد.
معروف شدن مسجد اعظم:
جالب اینجاست كه مسجد اعظم از روزی كه بنا شد مورد توجه بسایری از علما شیعه و سنی قرار گرفت به گونه ای كه خود را برای بازدید از آن به قم رساندند. در ادامه فعالیت های این مسجد آقای بروجردی در سال 1339 درس خارج خود را برگزار كرد تا مسجد اعظم به مركزیت حوزه علمیه قم تبدیل شود. بعدها مراجعی چون امام خمینی و آیت الله گلپایگانی با برگزاری درس خارج خود در آن، باعث استقبال اساتید دیگر شدند تا درس های پرجمعیت سطح حوزه در این مسجد برگزار گردد.
سرانجام با سخنرانی تاریخی حضرت امام خمینی در سال 1342، مسجد اعظم به پایگاه انقلاب اسلامی تبدیل شد. به گونه ای كه امروزه همایش‌ها و مراسم بزرگ دینی و سیاسی در این مسجد برگزار می‌گردد.
معرفی نمای ساختمانی مسجد اعظم:
كلیه‌ی ساختمان آن با بتون بنا شده كه یك مزیت بزرگ برای بالا بودن استحكام این مسجد اسلامی است. مسجد اعظم دارای ۴ شبستان میباشد. مساحت شبستان زیرگنبد ۴۰۰ مترمربع و شبستان‌های جانبی آن هركدام ۹۰۰ مترمربع است. در طرف شمال مسجد نیز شبستان زیر ساعت با مساحتی حدود ۳۰۰ مترمربع قرار دارد. ارتفاع سقف هر یك از شبستان‌ها با سطح آن حدودا ۱۰ متر است. سرویس بهداشتی و وضوخانه مسجد در ضلع غربی قرار دارد و محلی برای استراحت خادمین احداث شده است. در این ضلع همچنین كتابخانه‌ای با دو سالن مطالعه و یك سالن مخزن وجود دارد كه درب ورودی آن در طرف راهرو ورودی مسجد قرار گرفته است.
معرفی بنای ساختمان ادامه دارد:
بله معرفی نمای ساختمان هنوز تمام نشده و جالب است بدانید، گنبد بسیار بزرگی به قطر ۳۰ مترمربع و به ارتفاع ۱۵ مترمربع از سطح پشت بام و به ارتفاع ۳۵ مترمربع از كف شبستان دارد كه دارای گلدسته‌هایی بلند است. همچنین یك برج با ساعت زنگی بزرگ و زیبا در شمال مسجد قرار دارد كه از ۴ جهت دیده میشود.
تزیینات، كاشی‌كاری و جلوه‌های هنر اسلامی مسجد اعظم جزء نمونه‌های مورد توجه كاشی‌كاری در قرن اخیر به شمار می‌رود. فرش‌های داخل شبستان‌ها از نوع قالی كرمان هستند.
اما داخل مسجد دربی دولنگه و بزرگ قرار دارد كه كنده‌كاری شده و دارای گل‌ها و كتیبه‌های برجسته است. در قسمت بالای چارچوب آن آیه‌ی ذیل خاتم‌كاری شده است:
«انما یعمر مساجد الله من آمن بالله والیومالآخر واقام الصلوة آتی الزكوة ولم یخش الاالله فعسی اولئك ان یكونوا من المهتدین»
بنای كتابخانه چگونه شكل گرفت؟
آیت‌الله سید حسین بروجردی ابتدا قصد داشت كتابخانه‌ی مستقلی در شهر قم بنا كند، اما موفق به این كار نشد. پس از تكمیل بنای مسجد اعظم قم، از طرف فضلای حوزه پیشنهاد شد كتابخانه‌ای برای مسجد در نظر گرفته شود. سپس آیت الله بروجردی برای ساخت كتابخانه عمومی در مسجد اقدام كرد و از حسین لرزاده خواست تا مكان كتابخانه را مشخص كند. همان طور كه در بالا هم اشاره كردیم، تاسیس كتابخانه در ضلع غربی مسجد كه قبلا به‌عنوان شبستان ساخته شده بود را در نظر گرفت.
این كتابخانه دارای ۷۰۹۶ عنوان نسخه‌ی خطی، ۸۰۰۰ عنوان نسخه‌ی چاپ سنگی، ۲۰۰ عنوان كتاب چاپ سربی نفیس و بیش از ششصد و شصت نسخه‌ی مصوّر، رساله‌های عملیه و كتاب‌های درسی جدید در دوره‌ی قاجار است. اكنون تولیت این كتابخانه به عهده سید محمدجواد علوی بروجردی نوه‌ی آیت‌الله سید حسین بروجردی و اداره‌ی آن با مدیریت حوزه‌ی علمیه‌‌ی قم است.
چه رویدادهای مهمی در مسجد اعظم رخ داده است؟
• سخنرانی امام خمینی در ۲۶ فروردین ۱۳۴۳.
• دیدار آیت الله سید حسین بروجردی و محمدرضا پهلوی در سال ۱۳۳۷.
• سخنرانی محمد صادقی تهرانی علیه محمدرضا پهلوی(سخنان تند علیه روحانیت در ۴ بهمن ۱۳۴۱ در جریان سفر به قم) در سالگرد درگذشت آیت الله بروجردی.
• سخنرانی امام خمینی پس از آزادی از حبس و حصر در تاریخ ۲۶ فرودین سال ۱۳۴۳.
• درگیری برخی از طرفداران امام خمینی و طرفداران آیت الله سید كاظم شریعتمداری
• تجمع طلاب در صبح روز ۱۹ دی ۱۳۵۶ش در حیاط مسجد اعظم در اعتراض به چاپ مقاله رشیدی مطلق در روزنامه اطلاعات در تاریخ ۱۷ دی ۱۳۵۶.
• سخنرانی آیت الله عبدالله جوادی آملی در جمع طلاب و روحانیون برای رد سخنان آیت الله حسینعلی منتظری در سال ۱۳۷۶.
• تحصن گروهی از طلاب و روحانیون در اعتراض به سیاست‌های فرهنگی دولت وقت در سال ۱۳۷۸.
• گردهمایی اعتراضی با حضور مراجع تقلید و علمای حوزه‌های علمیه قم به مناسبت تخریب حرم عسگریین(ع) در سال ۱۳۸۴.
جمع بندی:
خب عزیزان به توضیح كامل مسجد اعظم پرداختیم و درباره تاریخچه و نمای ساختمانی مسجد اعظم صحبت كردیم. امیدارم این تصور در ذهن شما ایجاد شده باشد كه در مسجد هستید و نظاره گر مكان های دیدنی مسجد هستید. جالب است این هم بدانید كه مرقد آیت‌الله سید حسین بروجردی در ضلع غربی مسجد اعظم قرار دارد. بنابر نقل محمدجواد علوی بروجردی این مكان قبلاً خانه‌ی كوچكی به مساحت ۶۰ متر مربع بوده كه از مال شخصی آیت الله خریداری شده و بعد از مشخص كردن محل دفن خود، باقی زمین‌ها را وقف مسجد كرد.