تاریخ ایران اگرچه قرن هاست كه با معماری اسلامی پیوند خورده، اما در گوشه و كنار كشور می توانید بناهای كم نظیری از معماری غیر اسلامی را هم ببینید كه به یادگارهای ماندنی در دنیا تبدیل شده اند. كلیسای قدیمی چالدران یكی از همین بناها است كه لقب قدیمی ترین كلیسای دنیا را هم با خود یدك می كشد.
این كلیسا به نام قره كلیسا معروف است و قدمت آن به قرون هفتم و دوازدهم میلادی برمی‌گردد. این كلیسا در 20 كیلومتری شمال شرق شهرستان چالدران بر مزار تاتائوس حواری حضرت مسیح (ع) احداث شده و به دلیل معماری بی‌نظیرش در تیر ماه سال 87 به عنوان نهمین اثر ثبت شده كشور در سی و دومین نشست میراث جهانی یونسكو در كبك كانادا در فهرست آثار تاریخی جهان قرار گرفت و ثبت جهانی شد.
قره در زبان آذری به معنای سیاه است و به این دلیل روی كلیسا نامگذاری شده كه در گذشته در بنای این كلیسا از سنگ های سیاه استفاده شده بود. اما بعد از بازسازی این بنا، سنگ های سفید جایگزین سنگ های قدیمی شده اند.
قره كلیسا در سال 1319 میلادی بر اثر زلزله تخریب و در سال 1329 میلادی دوباره بنا شد. در سال 1691 میلادی نیز با نصب سنگ‌های سیاه در آن تعمیر و مرمت شد. این كلیسا در سال 1810 میلادی دوباره از سوی سیمون بزنونی، اسقف ماكو به وسیله سنگ‌های سفید مرمت و تعمیر و در دوره قاجار نیز توسط عباس میرزا مجددا مرمت و ساماندهی و زمین‌های زیادی وقف آن شد كه كتیبه سنگی نصب شده بر سر در این بنا بیانگر این مدعاست. كلیسای تاتائوس دارای دو گنبد زیبا در اندازه 24 متر و 5/18 متر است كه گنبد 5/18 متری آن در قسمت كلیسای قدیمی و سیاه و گنبد 24 متری در بخش جدیدتر و بزرگ‌تر كلیسا یا قسمت سفید قرار دارد.
مجموعه قره كلیسا، شامل سه كلیسای اصلی با نام‌های قره كلیسا یا سنت تادئوس، سنت استپانوس و زور زور است كه برای دیدن آن باید به 7 یلومتری جاده چالدران، قره ضیاءالدین سفر كنید و این بنا را در دامنه كوه و روی تپه ماهور ببینید.
موقعیت جغرافیایی كلیسا طوری است كه اطراف آن را از هر طرف كوه در بر گرفته است و در كنار كلیسا رودخانه ای جاری است. دیوارهای كلیسا قطور است و با درهای كوچكی پوشانده شده است. در داخل محوطه هم اتاق های متعددی برای اقامت خلیفه، راهبان، روغن گیر، آسیاب، آشپزخانه، نگهداری مواد غذایی، انبار علوفه حیوانات و... به چشم می خورد كه باعث می شد در مواقع لزوم بتوانند از كلیسا در مقابل متجاوزین حفاظت كنند. قسمت خارجی بنا هم دارای طرح‌های معماری جالبی از نقش‌های گل و بوته و تصاویر انسان است و روی سردر آن فرمان شاه عباس اول صفوی به زبان ارمنی دیده می‌شود
چطور برویم؟
دو راه برای رسیدن به قره كلیسا دارید: راه اول از طریق تبریز است. فاصله تبریز تا قره كلیسا حدود 270 كیلومتر است و باید است از شهرهای مرند، قره ضیاءالدین و شوط بگذرید. از شوط تا قره كلیسا حدود 35 كیلومتر است. قره كلیسا تقریباً در میانه راه شوط به چالدران قرار گرفته است. توجه فرمایید وقتی از شوط به سمت چالدران حركت می كنید، سه راهی قره كلیسا در سمت راست شما قرار گرفته است. لازم به توضیح است كه بخش عمده این مسیر، یعنی از تبریز تا سه راهی شوء جاده ترانزیت بین المللی است و از كیفیت بهتری نسبت به مسیر دوم برخوردار است.
مسیر دوم از ارومیه شروع می شود. فاصله ارومیه تا قره كلیسا حدود 275 كیلومتر است و لازم است شهرهای سلماس، خوی و چالدران را پشت سر بگذارید. جاده خوی به چالدران با مسافت حدود 100 كیلومتر، كوهستانی و نسبتاً فرعی است.
امكانات گردشگری
بد نیست بدانید كه هر دو این مسیرها، خصوصاً شهرهای مرند و خوی جاذبه های دیدنی زیادی دارند كه می توانند سفر شما را به یاد ماندنی تر كنند. البته در مجموعه قره كلیسا هیچ گونه امكانات رفاهی وجود ندارد. با نزدیكترین پمپ بنزین 35 كیلومتر فاصله دارید. برای آب آشامیدنی بهداشتی بهتر است از آب معدنی استفاده كنید و غذای سبكی همراه خود داشته باشید چون احتمالا به رستوران بهداشتی و مطمئن دسترسی نخواهید داشت. وضعیت سرویس های بهداشتی هم متوسط است و مشكل خاصی نخواهید داشت.
كی برویم؟
بهترین زمان بازدید از این بنا از اردیبهشت ماه تا پایان مهر ماه است. یادتان باشد كه در هفته اول مرداد ماه به این بنا سر نزنید چون كلیسا میزبان مراسم مذهبی است و ورود افراد غیرمسیحی در این زمان ممنوع است.
