شهردهدشت یكی از شهرهای كهگیلویه و بویراحمد همچون تصویری كه به دونیمه تقسیم شده است دو بخش بافت قدیمی و جدید دارد. بافت نوین كه در دهه 40 شمسی پایه‌گذاری شده است، هم‌اكنون ساختمان‌هایی با مصالحی همچون آجر، بتن و فوم دارد و بافت قدیم كه چند صد سال تاریخ را در خود جای داده، بیشتر با مصالح گچی و ساروج ساخته شده است.
چند دهه است كه هر دو بافت در كنار همدیگر در این قاب نشسته‌اند، گاه بافت قدیم به حریم بافت جدید تجاوز می‌كند؛ اما بیشتر، این بافت جدید است كه هرروزه از مرزهای گذشته‌اش پا فراتر می‌نهد و خاطر آسوده تمدنی خاموش را پریشان می‌كند. با وجود اینكه این دو بافت قدیم و جدید شانه به شانه هم حركت می‌كنند اما به‌نظر می‌رسد مردم ساكن در بافت جدید نمی‌دانند كه مردمانی كه قرن‌ها پیش از آنها در خاكی كه اینك آنها می‌زیند چه زندگی شكوهمندی داشته‌اند.
محمد موسوی، فردی 63ساله ساكن این شهر است. بیشترین مطلبی كه وی از شهرش می‌داند مربوط به تاسیس شهر جدید دهدشت در دهه 40شمسی بر ویرانه‌های بلاد شاپور است. او می‌گوید: در سال 1342فردی به نام سرهنگ علیزاده كه فرماندار استان تازه تاسیس كهگیلویه و بویراحمد بود این شهر را بنیاد نهاد.
به گفته وی در روز پایه‌گذاری شهر، برخی كدخدایان محلی، سرمایه‌داران بهبهانی، مردم و سرهنگ علیزاده فرماندار نظامی كهگیلویه و بویراحمد در آن حضور داشتند. او بیان می‌كند: از این دست ساختمان‌های گچی قدیمی در روستاهای اطراف نیز زیاد است و در گذشته، عشایر از آنها برای نگهداری دام‌های خود استفاده می‌كردند و معمولا به خانه‌های گبری معروف است. گبر، یك اصطلاح پارسی میانه به‌معنای زرتشتی است.
دهدشت، مركز فرهنگی استان
بهروز نیك اقبالی، كارشناس میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری استان نیز در این‌باره می‌گوید: در روستاهای اطراف شهرستان كهگیلویه ساختمان‌ها و دهكده‌هایی وجود دارد كه مربوط به دوره‌های گوناگون تاریخی ازجمله صفویه است.
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان راه‌حل به یادماندن تاریخ گذشته این شهر را اختصاص عنوان مركز فرهنگی استان به آن می‌داند و می‌گوید: اگر مسئولان همكاری كنند و چنین عنوانی برای آن در نظر گرفته شود این شهر آوازه گذشته خود را بیش از پیش به‌دست می‌آورد.
علیرضا ایزدی درباره برنامه‌های سازمان میراث فرهنگی درباره مرمت این شهر تاریخی می‌گوید: 13میلیارد ریال در سال مالی 1391به مرمت و بازسازی بافت تاریخی دهدشت اختصاص یافت. به گفته وی، با این اعتبار كار مرمت و بازسازی كاروانسرا، حمام كهیار و حمام ضلع شرقی، مسجد مورك و كاوش مسجد چهل ستون، مسجدجامع و امامزاده شفیع‌الله انجام خواهد شد.
تغییر كاربری بافت تاریخی
با وجود این تلاش‌ها كه مدیركل میراث فرهنگی از آنها سخن می‌گوید، همواره بی‌توجهی به این شهر تاریخی كه برخی از آن به‌عنوان خواهرخوانده اصفهان صفویه یاد می‌كنند مورد انتقاد برخی علاقه‌مندان میراث فرهنگی بوده است. در همین رابطه اسحاق آقایی، یكی از هنرمندان عكاس استان كه عكس‌های بسیاری از بافت تاریخی این شهر تهیه كرده است، می‌گوید: سال‌ها بی‌توجهی به این بخش از استان موجب ویرانی بخش اعظم آن شده است، علاوه بر آنكه قسمت‌های باقیمانده نیز به‌خوبی نگهداری نمی‌شود. وی اضافه می‌كند: به‌عنوان نمونه میدان‌های بزرگ باستانی آن توسط كودكان محله به مكانی برای فوتبال بازی‌كردن تبدیل شده است و بخش‌هایی از آن نیز به‌صورت جای امنی برای معتادان درآمده، علاوه بر آنكه این شهر تاریخی به مكانی برای چرای گوسفندان نیز تبدیل شده است. ساسان، نوجوان 13ساله‌ای كه در زمین خاكی شهری كه در دوره ساسانی بنیانگذاری شده است، بازی می‌كند، می‌گوید: تا یاد دارم اینجا جای بازی ما بوده است، چون جای بهتری برای بازی كردن نداریم.
محمود دهقانی، استاد دانشگاه تكنولوژی سیدنی استرالیا كه پیش از این برای بررسی تاریخ دوره صفویه به این شهر سفر كرده در یادداشتی نوشته است: وقتی برای پژوهش در راستای تاریخ معماری پرآوازه دوره صفویه از طرف دانشگاه تكنولوژی سیدنی استرالیا به ایران سفر كردم، درنظر داشتم اطلاعاتی مكتوب از شهر دهدشت در استان كهگیلویه و بویراحمد نیز به‌دست بیاورم ولی آگاه شدم كه كارهای پژوهشی عمیق، به‌ویژه در گستره تاریخ معماری، در شهرهای كوچكی چون دهدشت صورت نگرفته است. در این مورد خاص، تنها تاریخ نویس و جهانگرد اروپایی‌ای كه صحبتی به میان آورده «هانس گاوبه» است كه تهیه كتاب‌هایش در خارج آسان‌تر از خود دهدشت است.
او در ادامه می‌نویسد: «هانس گاوبه ضمن مطالعه آثار پیشینیان ازجمله احسن التقاسیم مقدسی، برای پژوهش درباره شهرسازی به دهدشت سفر كرده است. هر چند استو كلر، بل، استین و هاریسن هم دهدشت را توصیف كرده‌اند اما در تحقیقات آنها چندان به ساختمان‌های شهر اشاره نشده كه چه‌كسی آنها را ساخته است.» ولی هانس گاوبه می‌نویسد: «این را باید تنها نمونه معماری و شهرسازی دوران صفویه دانست.»
