غار دل دل

غار دل دل
 غار‌های ایران هنوز هم كه هنوز است مورد بی‌مهری دوستداران گردشگری هستند. تعریف همه آنها از غار محدود می‌شود به غار علیصدر كه البته از زیبایی‌هایش نمی‌توان گذشت، اما حتی طبیعت‌گردان ایران هم چندان توجهی به غارها ندارند.

 دنیای غارهای ایران شگفت‌تر از آن است كه در همین چند جمله بگنجد، یكی از آنها «غار وسط دل دل» است؛ غاری كه به گفته برخی منابع كهن‌ترین سكونتگاه انسانی است.

غار وسط دل دل كه به نام كیارام هم شناخته می شود، مربوط به دوران پارینه‌سنگی است و یكی از قدیمی ترین سكونتگاه های بشر در ایران به حساب می آید. این غار در استان گلستان، شهرستان گالیكش، روستای فرنگ واقع شده  و در سال 1342 از سوی پروفسور مك برنی شناسایی شد.

 درست در جلوی این غار و هفت متر پایین‌تر از دهانه آن یك رودخانه فصلی قرار دارد. ارتفاع دهانه غار بیش از دو متر است، اما ارتفاع داخل آن گاه تا 20 سانتی‌متر هم می‌رسد. عمق «غار وسط دُل دُل» هم حدود 24 متر است.

خوبی این غار این است كه نور كافی در آن وجود دارد و تقریبا تا انتهای آن روشن است. دسترسی آسان، نزدیكی به منبع تأمین آب، روشنایی نسبی داخل غار، امنیت و موقعیت جغرافیایی آن ازجمله ویژگی‌هایی است كه می‌تواند بسیاری از طبیعت‌گردان و دوستداران گردشگری را به سوی خود بكشاند. اطراف غار هم دارای پوشش متراكم جنگلی است.

این غار تنها محوطه پارینه سنگی است كه بقایای كرگدن در آن شناسایی شده است. غار وسط دُل دُل، در گذشته‌ها مورد سكونت گروه‌های شكار و جمع‌آورندگان غذا بوده است

ردپای زندگی در غار

مصنوعات به دست آمده از این غار هم به نوبه خود جالب توجه است. ابزارهای سنگی این غار شامل ابزارهای كوچكی است كه مشابه مصنوعات و ابزارهای سنگی فرهنگی موستری غارهای زاگرس و غار تشیك تاش ازبكستان است. بقایای جانوری به دست آمده هم شامل گاو وحشی، گوزن قرمز و كرگدن است.

این غار تنها محوطه پارینه سنگی است كه بقایای كرگدن در آن شناسایی شده است. غار وسط دُل دُل، در گذشته‌ها مورد سكونت گروه‌های شكار و جمع‌آورندگان غذا بوده است.

 مك برنی كه خود كاشف این غار است در این باره نوشته است كه احتمالا در یك دوره میان یخچالی یا طی یك دوره كوتاه گرم و در آخرین دوره یخچالی مورد استفاده انسان بوده است.

غار وسط دل دل قدیمی‌ترین غار مسكونی در شمال كشور محسوب می‌شود. این غار به شماره 2722 و با قدمت پارینه سنگی میانه و عصر آهن و اسلامی در فهرست آثار ملی كشور هم به ثبت رسیده است.

 نقش و نگار باستانی
بر دیواره صخره ای سمت راست دهانه غار (ضلع شمالی)، نگاره گردونه مهر كه در داخل یك دایره حجاری شده است را می توان مشاهده كرد. قطر تقریبی داره حدود 10 الی 15 سانتی متر و عمق حجاری بین 1 تا 3 میلی متر متفاوت است. جهت حركت ضلع ها یا شاخه های گردونه مهر در جهت حركت عقربه های ساعت است. متاسفانه به علت گذشت زمان و جنس صخره ها این نگاره در حال كم رنگ شدن و نهایتاٌ محو كامل است.

 عقیده لودویك مولر دانماركی ludivig muller بر این است كه آریایی ها این علامت را كه نشانه و نماد خورشید است، حتی قبل از پراكندگی تاریخی شان به كار می برده اند. دلیل گسترش همگانی آن در كشورهایی كه اقوام هند و اروپایی اقامت گزیده اند. همین امر است. پس خاستگاه آن به مقر اولیه آنها بر می گردد.

چلیپا یا گردونه مهر نمایانگر پیوند با خورشید و ماه و عناصر آب، باد، آتش و خاك – كه بر پا دارنده هستی و آفرینش جهان و آدمیان است – به حساب می آید.