برج شبلی دماوند

برج شیخ شبلی دماوند، نمادی از تاریخچه این شهر است كه در مركز شهر و بین دو محله قدیمی ˈفرامهˈ و ˈ قاضیˈ از محله های قدیمی شهرستان قرار دارد.

 برج شبلی یكی از نمونه های بارز شیوه معماری و اوج هنر در ایران بعد از اسلام است.

شیوه معماری برج شبلی شیوه معماری رازی است كه در دوره سلجوقیان رواج داشته است.

در سال 247 هجری قمری، مردی در سامرا متولد شد كه به ˈشیخ ابوبكر دلف بن حجدر شبلیˈ نام گرفت.

وی شیعه و متولد ˈشبلیهˈ و در بغداد زندگی می كرد، در دوران جوانی به علت اشتغال پدر و دایی اش در درگاه خلفای عباسی به مقام سیاسی دست یافت و از سوی حاكمان طبرستان، به امیری دماوند گمارده شد.

دماوندی ها دوران صدارتش را دورانی می دانند كه در گسترش عدالت، امنیت و رفاه نمونه بوده است و زمانی كه خبر فوتش در سال 334 هجری قمری در بغداد به گوش مردم دماوند رسید، آنان نیز بنایی یادبودی به نامش برپا داشتند كه هنوز بعد از دوره سلجوقی و قرون چهارم و پنجم یاد او در گوشه و كنار شهر و مردم دماوند زنده است.

قدیمی های دماوند، این برج را ˈپاگنبذˈ می نامیدند، زیرا بر روی تپه های كوه نیل و به صورت هشت ضلعی بنا شده است و آن را پاگنبذ شیخ شبلی و یا برج شبلی شهرت داده اند.

این برج در ابتدا ساده و بعدها هشت ضلعی ساخته شد و تزئینات روكاری آن انجام شد و اكنون دو پوشش دارد كه در صورت از بین رفتن پوشش خارجی برج، پوشش اصلی شبلی باقی می ماند.

در گوشه های آن در هر ضلع ستون های نیم دایره ای تزئینی دیده می شود كه با آجر پخته ساخته شده و جنبه تزئینی دارد، گنبد آن نیز هشت ترك دارد كه با یك شكستگی با زاویه تند به طرف راس متمایل می شود.

 برج شبلی به سبك سردابه ساخته شده و چهارگوش است كه با چندین پله از در ورودی برج به قسمت سردابه راه دارد.

گنبد داخلی به صورت كروی و عرقچین كه سطح زیرین آن به شیوه معماری خاص آجركاری طرح جناغی متحدالمركز شده كه یكی از شاهكارهای معماری آن زمان است.

تزئینات برج با سبكی خاص و متفاوت از یكدیگر ساخته شده است و در مجموع 30 قاب ˈاسپرˈ در بنا به كار رفته كه 22 قاب تزئینات اسپر بنا را تشكیل می دهد و هشت قاب دیگر كه در زیر گنبد به كار رفته همگی به صورت مستطیل شكل افقی ساده كه در هر ضلع تكرار شده كه بیانگر هنر بی نظیر معماری ایرانی است.

زیبایی بكار رفته در قاب ها خیره كننده است و تزئینات هر شكل آن به واقع گویای هنر منحصر به فرد ایرانیان است، ضلع شمالی برج لوزی شكل و برجسته با آجرهای افقی و با مهرهای ضربدری طرح لوزی در لوزی ایجاد شده است.

یكی دیگر از جاذبه های ساخت این بنا وجود حفره های هواگیر است كه برای تخلیه هوا و در ساخت و سازهای برج استفاده شده است.

در شرق استان تهران دو بنای تاریخی از جمله امامزاده ˈگتمیرˈ شهر آبسرد در دماوند و برج شبلی دماوند وجود دارد كه به سبك آرامگاهی ساخته شده است.

رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان دماوند در گفتگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران رودهن در خصوص بازسازی این برج گفت: بعد از برگزاری مناقصه و انتخاب پیمانكار، پروژه با شرح خدماتی شامل دیواركشی دور مجموعه، احداث سرویس بهداشتی و نمازخانه، احداث ساختمان نگهبانی و پاركینگ مجموعه و فضاسازی پیرامون برج و دیگر اقدامات اجرا شد و به واسطه ارائه خدمات مطلوب هم اینك به شهرداری دماوند واگذار شده است.

ˈابراهیم اكبریˈ افزود: برج شبلی از جمله معماری پس از شیوه پارسی، پارتی و خراسانی در دوره اسلامی شكل گرفته است و همه ویژگی های اعصار و دوره های پیش از خود، از جمله هیبت و شكوه معماری پارتی و ظرافت شیوه پارسی را دارد.

وی خاطرنشان كرد: این بنای هشت ضلعی با طاق، گنبد و سرداب از آجر و آهك ساخته شده است و بناهایی مثل مسجدˈاردستان ˈ، ˈگنبد قابوسˈ و چند اثر دیگر در ایران متعلق به این دوره است.

رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان دماوند گفت: گردشگران از این برج و فضای اطراف به عنوان تفرجگاه می توانند استفاده كنند.

برج شیخ شبلی از آثار قرون 4 و 5 هجری قمری در دوران سلجوقی در ارتفاعات مشرف به شهر دماوند واقع است.

برج هشت ضلعی شیخ شبلی دماوند در تاریخ 29 خرداد ماه 51 به شماره 920در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.