قلعه ماركوه مربوط به دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان رامسر، شهر كتالم، مسیر جاده تلارسر واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۳۴۸۴ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
نام این قلعه برگرفته از كوهی است كه بر روی آن قرار دارد. در مورد نام این كوه نیز نظرهای گوناگونی وجود دارد. برای مثال عده ای وجود مار در این كوه را علت نامگذاری این كوه میدانند كه البته با توجه به اینكه در گویش محلی استفاده از كلمه فارسی "مار" رایج نبوده، احتمال این علت نامگذاری را بسیار كم می كند. اما تحقیقات دیگری هم به ریشه دیگری برای نام گذاری این كوه اشاره دارد:در نوشته های تاریخی در قرون سه، پنج و هشت هجری قمری به وجود این قلعه اشاره شده كه احتمالا تاریخ ساخت این بنا نیز به همان قرن سه باز میگردد، زمانی كه مردم این منطقه اسلام نیاورده بودند و به آیین مهرپرستی گرایش داشتند. كلمه "مادر" در گویش های محلی این منطقه به صورت "مار"، "مَهَر" و "ماهار" خوانده می شود كه با استناد بر اینكه بسیاری از كلمات امروزی گویش محلی این منطقه كه ریشه در كلمات آیین مهرپرستی دارد، می توان گفت كه "مار" (به معنی مادر) اشاره به مهر یا میترا دارد كه این نتیجه گیری احتمال این را می دهد كه این كوه از جایگاه مقدسی در بین مردم آن دوران برخوردار بوده است. می توان اینگونه نیز فزض كرد كه این قلعه در آغاز معبد یا مكانی مقدس بوده سپس قلعه شده یا حتی كاربرد دوگانه داشته.
در مورد زمان ساخت این بنا نیز تاریخ دقیقی وجود ندارد، اما با استناد به اشاره تاریخ نویسان به وجود این قلعه در قرن سوم و همچنین شباهت ساختاری و معماری این بنا با بناهای قرن سوم هجری قمری نظیر قلعه بابك می توان تاریخ آن را حدس زد. در كتاب زیده التواریخ از این قلعه سخن به میان آمده است همچنین دركتاب جامع التواریخ خواجه رشید الدین فضل الله همدانی و از وقایعی كه در سال 536 هجری قمری در این قلعه اتفاق افتاده وقلعه به تسخیر اسماعیلیان درامد سخن به میان آمده است. میزرا حسن خان اعنماد السلطنه كه این قلعه را از نزدیك دیده است می نویسد : “در تنكابن كوهی است موسوم به ماركوه و دخمه های متعدد و شب پره های زیادی در این دخمه ها هست كه خود را به آدم و چراغ می زنند و مانع از دخول به دخمه ها می باشند. بالای آن كوه، جایی است مشهور به نقاره خانه، هرگاه سنگی بر آن موضع بزنند صدایی مثل طبل حادث می شود و تا نیم فرسخ آن صدا می رود.
مساحت قلعه ماركوه حدود ۶۰۰ متر مربع است و از این معماری عظیم تنها ۴ حصار جانبی و برج های پشتیبان آن باقی مانده است. مصالح به كار رفته در قلعه ماركوه عمدتا سنگ و ساروج و گچ است. وضع داخلی قلعه ماركوه از لحاظ وسعت به نحوی است كه گنجایش صد سرباز را دارد و همگی به راحتی می توانند در آن سكنی گزینند. طول ضلع شرقی آن ۷۰/۱۷ متر و قعر آن ۳۰/۲ متر و ارتفاعش ۳۰/۶ متر و طول ضلع غربی آن ۹ متر تمام است. ضلع شمالی با سنگی كه در امتداد آن قرار دارد به دو قسمت تقسیم می شود : قسمت غربی آن ۸۰/۱۴ متر و قسمت شرقی آن كه از سر سنگ جدا می گردد ۱۵ متر است. محل قرار گیری بنا نیز طوری است كه دیدی 360 درجه را نسبت به اطراف خود دارد. از بالای این بنا براحتی می توان از شمال تا دریا، از شرق تا تنكابن، از غرب تارامسر و از جنوب نیز كوههای البرز را تحت نظر داشت.
در تعاریف مردم محلی به تونلی درون این قلعه اشاره می شود كه انتهای آن به روستای نیاسته كه در پایین ماركوه قرار دارد ختم میشده و در گذشته سربازان برای خروج یا ورود اضطراری ازآن استفاده می كردند كه البته با تحقیقات انجام شده مشخص شده كه این امر صحت نداشته و چاله ی موجود در قلعه به دلیل عدم دسترسی مستقیم قلعه به آب، كاربرد سردآب داشته و تونل نیست.
