ریپورتاژ آگهی
بنای تاریخی ارگ تبریز

بنای تاریخی ارگ تبریز

ارگ تبریز (علی‌شاه) نام یك بنای تاریخی در تبریز است. سبك معماری این بنا به شیوه آذری و معمار آن استاد فلكی تبریزی ذكر شده‌است.
  • 1401/01/29
  • استان : آذربايجان شرقي
  • شهر : تبريز
  • دسته : عمارت های تاریخی ایران
آدرس : استان آذربایجان شرقی, تبریز-در مركز شهر تبریز، در ضلع جنوبی تقاطع خیابان امام خمینی و فردوسی قرار دارد
تلفن : 66059000-021

 

ارگ تبریز (علی‌شاه) نام یك بنای تاریخی در تبریز است. سبك معماری این بنا به شیوه آذری و معمار آن استاد فلكی تبریزی ذكر شده‌است.

این ارگ یكی از بلندترین دیوارهای تاریخی كشور و نماد شهر تبریز است. این ارگ در مركز شهر تبریز، در ضلع جنوبی تقاطع خیابان امام خمینی و فردوسی قرار دارد و امروزه فضای پیرامون آن برای برگزاری نماز جمعه مورد استفاده قرار می‌گیرد و مصلای بزرگ تبریز در این مكان احداث شده‌است.

بنای تاریخی ارگ تبریز-avOzt3ljfP


 ارگ تبریز توسط خواجه تاج‌الدین علی‌شاه بنا شده‌است. این بنا براثر زمین‌لرزه و گذر زمان تا حدودی تخریب شده‌است. در محوطه ارگ، آثار تاریخی ارزشمندی همچون «مدرسهٔ نجات» كه به‌عنوان یكی از نخستین مدارس ایران به‌شمار می‌رفت و نیز «سالن تئاتر شیر و خورشید» قرار داشت كه پس از شروع برنامهٔ تخریب و تبدیل ارگ تبریز به مصلای بزرگ تبریز از سال ۱۳۶۰ و در زمان امامت جمعهٔ آیت‌الله ملكوتی، بخش اعظمی از ارگ توسط جهاد سازندگی با بولدوزر و مواد منفجره ویران شده‌است.

ارگ تبریز و محوطهٔ باستانی آن در ۱۵ دی ۱۳۱۰ خورشیدی به شمارهٔ ۱۷۰ در فهرست آثار ملی ایران به‌ثبت رسیده‌است و نقشهٔ حریم استحفاظی قانونی و ظوابط حفاظتی آن در نشست ۲۹ خرداد ۱۳۵۷ شورای حفاظت آثار تاریخی ادارهٔ كل حفاظت آثار تاریخی مشخص و مورد تأیید اعضا قرار گرفته‌است.

بنای تاریخی ارگ تبریز-kJYTmZcgbU

 امروزه تنها بخشی از دیوارهای عظیم و محراب بسیار بلند شبستان جنوبی این مسجد برجای مانده‌است كه خود موید شكوه و آبادانی آن در گذشته‌است. دیوارهای موجود در حقیقت تشكیل‌دهندهٔ ایوان تاق‌پوش و حمال تاقی استوانه‌ای عظیمی بوده‌است كه فضای به‌وجودآمده به‌عنوان شبستان و عنصبر اصلی مسجد علی‌شاه به‌شمار می‌رفته‌است. بقایای موجود بنا، حكایت از یك ایوان به‌عرض ۳۰٬۱۵ متر و جرز و دیواهای كناری به ضخامت ۱۰٬۴۰ متر و پی‌ها و فونداسیونی ژرف و حجیم متناسب سازه‌های فوقانی و ارتفاع احتمالی بنا تا خط آغاز طاق استوانه‌ای ۲۵ متر (البته دقت رد تناسب سازه‌های اثر ۳۶ متر صحیح به‌نظر می‌رسد) بوده‌است.


شیوه آذری (سبك مغول)
شیوه آذری، سبكی در معماری ایرانیِ پس از اسلام است كه به آذربایجان منسوب است. این شیوه، سبك مغول یا ایرانی - مغول نیز نامیده می‌شود و در دورهٔ حكومت ایلخانان بر ایران (۶۵۴-۷۳۶ق /۱۲۵۶ -۱۳۳۶م) رواج یافت.

بنای تاریخی ارگ تبریز-GkNGnfl5iD
 محمدكریم پیرنیا در مقاله «سبك شناسی معماری ایران» (۱۳۴۷) سبك‌های معماری را به زادگاه‌های آنها نسبت داده و از «سبك آذری» نام می‌برد. این سبك را می‎توان بر معماری اسلامی ایرانی در دوره ایلخانان (مغول) منطبق ساخت. دونالد ویلبر «معماری سلجوقی» (شیوه رازی) را شكل ابتدایی «سبك ایلخانی» می‌داند و خود معماری سلجوقی را برگرفته از سبك پیش از اسلام معماری ساسانی می‌داند، به ویژه در شكل و نسبت‌های گنبدها.

پیرنیا می‌نویسد پس از اینكه هولاكو در سال ۶۵۷ق/۱۲۵۹م در مراغه مستقر شد، معماری ایرانی ترقی كرد و در پی دگرگونی‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در جامعه، سبك رازی (معماری دوره سلجوقی) نیز تغییر كرد و «سبك آذری» زاده شد.

بنای تاریخی ارگ تبریز-MsIHoiGMTk
سبك آذری از مراغه آغاز شده و با نام «سبك مغولی» به تبریز و سلطانیه و سپس به سراسر ایران و خارج ایران رفت و روز به روز درخشان‌تر شد. در اوج سبك آذری، شاهكارهای معماری زمان جانشینان تیمور به ویژه شاهرخ (۸۰۷-۸۵۰ق/۱۴۰۴-۱۴۴۶م) بنا شدند. پیرنیا سبك آذری را بر معماری دو دوره ایلخانی و تیموری منطبق می‎سازد اما بیشتر پژوهشگران، هنر و معماریِ دو دوره مغول (ایلخانی) و تیموری را دو دوره مختلف جدا از یكدیگر دانسته‌اند.

بنای تاریخی ارگ تبریز-dp3CkAimNA

بنای تاریخی ارگ تبریز-GR3hEPySy0

بنای تاریخی ارگ تبریز-xQIztth8wX