یك پرستشگاه باستانی در دوره عیلامیان میان دو شهر قدیمی استان خوزستان، شوش و شوشتر. سازه ای خشتی گلی كه بعد از نزدیك به سه هزار و 500 سال هنوز سرپاست. اولین اثر باستانی ایرانی كه در یونسكو ثبت شد.
یك پرستشگاه باستانی در دوره عیلامیان میان دو شهر قدیمی استان خوزستان، شوش و شوشتر. سازه ای خشتی گلی كه بعد از نزدیك به سه هزار و 500 سال هنوز سرپاست. اولین اثر باستانی ایرانی كه در یونسكو ثبت شد.
سازه باستانی ساخته از سنگ در دوران هخامنشی بیشتر به خاطر آرامگاه كوروش كبیر شهرت دارد. در شمال شرقی استان فارس در دشت مرغاب واقع شده است. بقایایی از كاخ دروازه، باغ پادشاهی و آرامگاه كمبوجیه در آن وجود دارد. این سایت در یونسكو به ثبت رسیده است.
پایتخت و شهر باستانی امپراطوری هخامنشی متاخرتر از مجموعه پاسارگاد، معروف ترین سازه باستانی ایران است. 200 سال آباد بوده. اثری حیرت انگیز و آمیزه ای از هنر و معماری.
دیدن این اثر هنوز هم بعد از 2500 سال رشگ برانگیز است. مجموعه ای از كاخ ها و محوطه وسیع شهر و تعداد عجیبی از حجاری ها. به این اثر ظلم زیاد شده اما هنوز نماد ایران باستان است و همینطور نقش رستم كه مقبره شاهان هخامنشی است كه مجموعه از حجاری های دوران ساسانیان نیز در آن دیده می شوند.
یك شهر باستانی دیگر این بار از دوران ساسانی در كازرون فارس، پس از پیروزی شاهپور بر والدیان رمی ساخته شده. مجموعه كاملی از كاخ ها، خانه ها و گرمابه، معابد و ایوان موزاییك اكثر كتیبه ها، سنگ نگارها و موزاییك نگاره های این شهر به موزه های بزرگ جهان جلوه ویژه ای بخشیده اند.
سنگ نبشته و حجاری حیرت انگیز از دوران هخامنشی دره هرسین كرمانشاهان كه در اطرافش آثاری از دوران ساسانی نیز می توان یافت. شرح پیروزی داریوش بزرگ بر گئوماته مغ به چند زبان از عیلامی و اكدی گرفته تا پهلوی. این اثر در یونسكو ثبت شده است اما در طول زمان لطمات جبران ناپذیری به خود دیده است.
دولت شهری باستانی در نزدیكی زابل. تمدن 6 هزار ساله. پیشرفته ترین شهر جهان قدیم لقب گرفته است. حتی سینوهه پزش معروف مصری در كتابش به آن اشاره كرده است. در این ابرشهر قدیمی طلا، زیورآلات، معرق كاری، سفالكاری، حصیربافی و حتی اولین انیمیشن جهان بر روی یك كوزه سفالی كشف گردیده است.
رگترین سازه خشتی جهان متعلق به دوره ساسانی كه در مسیر جاده ابریشم قرار داشت. مجموعه متنوعی از عمارت های عظیم در بخش حكومتی و بازار و مدرسه و خانه های كوچك در بخش رعیتی. به امنیت و تهویه مطبوع در آن اقلیم شهرت داشته است. بعد از زلزله بم آسیب جدی دید اما بازسازی شد.
مجموعه صنعتی باستانی كه در نمونه خود بی مانندترین است. تجمع پل ها، بندها، آسیاب ها، كانال ها و تونل ها كه همه برای هدایت و مصرف درست آب ساخته شده بودند. از دوران هخامنشی تا انتهای ساسانیان كاربرد داشته است. بزرگترین مجموعه صنعتی جهان پیش از انقلاب صنعتی اروپا شناخته شده است.
محوطه بسیار وسیع در نزدیكی شهر تكاب، استان آذربایجان غربی كه بزرگترین مجموعه آموزشی، مذهبی، اجتماعی و یك عبادت گاه مهم برای ساسانیان بوده است. یكی از سه محل نگهداری آتش زرتشت در ایران بوده است. جایگاه تاجگذاری شاهان ساسانی در آتشكده آذرگشسب. برخی محققان آن را محل تولد زرتشت نبی نیز می دانند.
بندری باستانی در نزدیك كنگان در استان بوشهر، با معماری خاصش كه به ماسوله در گیلان بی شباهت نیست. به تسامح مذهبی معروف بوده و اكثر نژادها در آن زندگی می كردند. گورهای باستانی گواه این مسئله است. به بمبئی ایران نیز مشهور بوده است اما یك زلزله بندر را به طور كلی از بین برد. در زمان خود پررونق ترین بندر خاورمیانه بوده است.
