حمام چهار فصل اراك
آشنایی با حمام چهار فصل:
حمام چهار فصل از اثرهای تاریخی شهر اراك و مربوط به اواخر دوره قاجار است. این بنا به وسیله حاج محمدابراهیم خوانساری( زاده ۱۲۳۲- درگذشت ۱۲۹۷) در زمان احمد شاه قاجار بنا گذارده شده است. و در تاریخ ۱۰ آبان ماه ۱۳۵۵ با شمارهٔ ثبت ۱۳۳۹ بعنوان یكی از اثرهای ملی ایران به ثبت رسیده است.
آب مورد نیاز حمام از آب جاری قنات تامین می شده و به لحاظ تامین آب و همچنین حفظ گرما و حرارت، كف حمام حدود ۳ تا ۳/ ۵ متر از كف خیابان پائین تر ساخته شده است كه تفاوت سطح برای جلوگیری از تغییر دمای متعارف و مناسب در داخل حمام و هم ایجاد اعتدال بین هوای برودتی و حرارتی به گونه ای كه اشخاص موقع وارد شدن و خارج شدن در معرض تغییر غیرمنتظره هوا قرار نگیرند، ایجاد شده است.
حمام از قسمت های دالان ورودی، سربینه ی مردانه، زنانه و اقلیت ها، گرم خانه ی خصوصی و عمومی، هشتی های ارتباطی، خزینه، تون، آب انبار و دیگر قسمت های مرتبط تشكیل شده است.
تصاویر حمام چهار فصل اراك
علل نامگذاری به حمام چهارفصل:
نام چهارفصل برگرفته از تابلوهای كاشی كاری شده در چهار جهت حمام در بخش سربینه ی مردانه است كه بنا بر شرایط مختلف فصول سال( فصل های چهارگانه) به تصویر كشیده شده است. روی این كاشی های لعاب دار، نقوشی از مناظر طبیعی، شكارگاه و... دیده میشود.
انگیزه و تاریخچه ساخت حمام چهارفصل:
در دوره ۵۰ ساله حكومت ناصری كه ایران به آرامشی نسبی دست یافته بود و امنیت نسبی در قلمروهای گوناگون این سرزمین وجود داشت، این دستور سبب شد كه ۸۵ خانواده یهودی از سنجان و روستاهای اطراف به امیر آباد( اراك) هجرت كنند و در شمال شرقی گذر سپهداری و در ضلع شرقی خیابان محسنی، محله ای احداث كرده و سكنی گزینند و به تجارت و فروش پارچه پرداختند. این دسته از تأسیسات و امكانات شهری مانند قبرستان، مدرسه و … بهره مند بودند ولی حمامی در اختیار آنها قرار نداشت.
نمایندگانی از این اقلیت حاج محمدابراهیم خوانساری رجوع كرده و به وی خاطرنشان كردند كه اقلیت های صاحب كتاب كه در بلاد مسلمین ساكن هستند، تحت حمایت آنان و حكومت اسلامی قرار دارند و حاكم شرع متعهد به حفظ جان، مال و ناموس آنهاست. پس حاج محمد ابراهیم خوانساری فرمان داد در در برابر قلعه شخصی وی، حمامی بسازند كه پیروان تمامی مذاهب ابراهیم بتوانند از آن استفاده كنند.
این بنا در خلال سال های ۱۲۹۲ تا ۱۲۹۴ و طی حدود ۳۸ ماه احداث . این بنا در سال ۱۳۷۳ به موزه تبدیل شد و در ابتدای دهه ۱۳۸۰ هم مورد بازسازی قرار گرفت.
عكس هایی از حمام چهار فصل اراك
طراحی داخلی حمام چهارفصل:
كاشی هفت رنگی، كاشی معرق و كاشی معقلی از مهم ترین تزیین های به كار گرفته شده در حمام است. این طرحها كه بسیار هنرمندانه كاشی كاری و اجرا شده اند دارای نقشهای بسیار زیبای انسان، حیوان و گیاه هان گوناگون است. مسائل و طرحهای بكار گرفته شده در كاشی های حمام حاوی اقسام گل و بوته، پیچك ها، درختان انگور، درخت سرو و صنوبر بهمراه مناظری از رودخانه ها، چشمه ها، گیاهان وحشی و پرندگانی بر روی شاخه های آن، مبارزه شیر با اژدهای چند سر، مبارزه شیر و گاو و همچنین طرحهایی از اشخاص نظامی با پوشش دوره قاجار است. رنگ های بكار رفته در كاشی ها بیش تر رنگ زرد، لاجوردی، فیروزه ای، رنگ سفید، رنگ سبز، رنگ خاكستری، قرمز و نارنجی است.
حمام چهار فصل
موزه ی چهارفصل:
هم اینك از مساحت حدود ۱۶ هزار متری بنا، حدود ۵ هزار متر آن حاوی سربینه ی مردانه و گرمخانه، رختكن و هشتی بین گرمخانه و رختكن به موزه اختصاص یافته است و اشیاء بسیار مهمی منتسب به دوره های گوناگون قبل و پس از اسلام در آن مراقبت میشود.
انواع تنگ های سفالی، كاسه، خمره، قدح، پیمانه، انواع مجسمه، آفتابه و لگن، سنگ نوشته و ابزار آلات كشاورزی و دفاعی در این موزه نگه داری میشود . محراب تاریخی و با ارزش مسجد جامع ساوه كه از اثرهای منحصربه فرد معماری و گچ بری دوره ی سلجوقیان است در این محل نگهداری میشود.
در حال حاضر اشیایی باستانی مختلفی از زمان قبل از اسلام و بعد از اسلام مثل سكه های دوره های گوناگون تاریخی، قباله های دوره ی قاجار، كتاب ها و نسخه های خطی، ظروف مسی و قلم زنی، خمره های سفالی، وسایل ریسندگی، وسایل قدیمی حمام، ده ها پیكره مربوط به مردم شناسی در این حمام نگهداری میشود. اشیای به دست آمده از كاوش های منطقه ی باستانی زلف آباد فراهان هم در این موزه به نمایش درآمده اند.
آدرس حمام چهارفصل:
ضلع شرقی خیابان شاهپور قدیم و خیابان دكتر بهشتی( عباس آباد) فعلی، حد فاصل میدان هفت تیر و میدان شهدا اراك
