روستای قلعه گژدم از توابع شهر ایذه است.
قلعه گژدم یكی از جاذبه های توریستی در شهرستان ایذه است. این قلعه تاریخی كه پیشینه آن به تمدن ایلام قدیم بر می گردد، در روستای تاریخی قلعه گژدهم قرار گرفته است. در این مقاله قصد داریم درباره این روستا و جاذبه های تاریخی و توریستی آن صحبت كنیم.
آشنایی با روستای قلعه گژدم
صحبت مان را از آشنایی با روستای قلعه گژدم آغاز كنیم. روستای قلعه گژدم كه برخی از محلی ها آن را روستای فارم نیز می خوانند، یكی از روستاهای استان خوزستان است. این روستا در بخش مركزی شهرستان ایذه قرار داشته و با شهرستان ایذه نزدیك به ده كیلومتر فاصله دارد. اگر بخواهید به روستای فارم بروید، باید از شهرستان ایذه حدود ده كیلومتر به سمت شمال این شهر بروید.
روستای گژدم در بین رشته كوه های زاگرس قرار گرفته و دارای آب و هوایی خوب و مساعد است. به طوری كه دور تا دور روستا را كوه های مرتفع زاگرس در بر گرفته و این روستا از سمت شمال و غرب در سیطره رشته كوه زاگرس است. همسایگان دیگر این روستا دو روستای پرچستان و خنگ اژدر است. برچستان در همسایگی شرق روستای فارم بوده و خنگ اژدر نیز از سمت غرب در همسایگی روستای قلعه گژدم قرار گرفته است.
آشنایی با زیست بوم روستای گژدم
اگر قرار باشد به بررسی زیست بوم روستای قلعه گژدم بپردازیم، باید به سراغ زیست بوم كل منطقه برویم. بخش جنوبی زاگرس را كوه های مرتفعی در بر گرفته اند كه هرچه به بخش مركزی آن نزدیك تر شویم، ارتفاع كوه ها بالاتر رفته و بر آب و هوای منطقه نیز تأثیر می گذارد. به طوری كه در بخش های مركزی زاگرس میزان بارش بیشتر بوده و به شكل بارش برف است.
در صورتی كه هرچه به سمت جنوبی رشته كوه زاگرس بیایید، به خاطر نزدیكی با بخش جلگه ای خوزستان و نزدیكی به دریای جنوب، آب و هوا تعدیل یافته و رو به گرما پیش می رود. به همین خاطر است كه در این بخش ها به ندرت برف می بارد و اغلب موارد بارش ها به صورت باران است. پوشش گیاهی روستای قلعه گژدم نیز یكی از جاذبه های گردشگری و توریستی آن به شمار می رود.
زیرا بخشی از كوه های روستا را درخت های جنگلی بلوط و انجیر وحشی در بر گرفته و زیبایی دو چندانی به این منطقه داده است. آنچه كوه های گژدم را خاص می كند، چشمه های آبی است كه در جای جای این كوه ها به چشم می خورد. و سابقاً اهالی روستا آب آشامیدنی خود و حیوانات شان را از این چشمه ها تأمین می كردند. آب و هوای مناسب و بارش های باران در فصل های پاییز و بهار سبب شده تا اغلب مردم روستای گژدم زندگی خود را از راه كشاورزی بگذرانند.
قلعه گژدم در منطقه جلگه ای قرار گرفته است.
مردم شناسی روستای گژدم
وقتی صحبت از زیبایی های یك منطقه می شود، بخشی از این زیبایی ها و جاذبه های گردشگری نیز شامل فرهنگ و آداب و رسوم مردم محلی آن منطقه است. از نظر مردم شناسی اهالی روستای قلعه گژدم بیشتر ریشه در ایل بختیاری دارد. به طوری كه گویش اصلی مردم منطقه شبیه به گویش بختیاری بوده و اغلب به این شكل صحبت می كنند. آداب و رسوم مردم نیز سرچشمه گرفته از این ایل بوده؛ و البته اگر بخواهیم بیشتر دقیق شویم، به تمدن ایلام قدیم بر می گردد.
یكی از رسم های مردم قدیم آیین سیاوش خوانی بوده كه طبق اظهار نظر پیرمردها و پیرزن ها، در گذشته این آیین در روستاهای ایذه انجام شده، و مردم بر این باور بودند كه با انجام آیین سیاوش خوانی بهار از راه رسیده و زمین سر سبز می گردد. برخی از این نشانه ها را در مراسم های آیینی و دینی منطقه همچنان می توان دید. آیین نخل گردانی در روزهای عزاداری و ... از جمله همین نشانه هاست.
آثار به جا مانده از دوران ایلام باستان، یكی از جاذبه های روستای قلعه گژدم میباشد
جمعیت شناسی روستای فارم
روستای فارم یكی از روستاهای منطقه است كه در این سال ها همچنان توانسته به حیات خود ادامه داده و از مهاجرت اهالی خود به مناطق شهری جلوگیری كند. البته جمعیت روستا نسبت به قبل كمتر شده است. به طوری كه طبق آخرین سرشماری كشوری جمعیت این روستا دویست و هفتاد و شش نفر برآورد شده است.
در صورتی كه در گذشته جمعیت روستا حدود چهارصد نفر بوده است. ضمن اینكه نزدیك به پنجاه درصد اهالی روستا را زن ها و مردانی تشكیل می دهند كه بالای چهل سال سن دارند. پیشه اغلب مردم قلعه گژدم كشاورزی است. روستاییان بیشتر به پرورش گندم و جو مشغول هستند و در برخی از فصل های سال نیز انجیر و یا بلوط كوهی جمع آوری می كنند. كشت اغلب در بهار و پاییز انجام شده و به صورت كشت دیمی یا كشت بهارانه صورت می گیرد.
آشنایی با آثار باستانی قلعه گژدم
یكی از جاذبه های گردشگری روستای قلعه گژدم كه باعث معروف شدن آن شده است، آثار به جا مانده از دوران ایلام باستان و همچنین پس از ورود اسلام به ایران است. پس از ورود اسلام به ایلام، با اینكه حكومت مركزی در دست اعراب بود، ولی فرهنگ غنی ایرانیان نیز باعث شد تا پا پس نكشیده و بتوانند دست به كارهای بزرگی بزنند. از جمله این آثار به جا مانده در قلعه گژدم كه در بالای كوه های بلند منطقه ساخته شده اند. قلعه هایی كه به نظر می رسد به این خاطر در بالای كوه ساخته شده اند، كه از دسترس مهاجم ها و حمله های قبایل نزدیك در امان باشد. ضمن اینكه در آن منطقه چشمه های آب پرشماری بوده كه میزان آب دهی آن ها برای زندگی عادی كافی به نظر می رسیده است. در ادامه با بخشی از این زیبایی ها آشنا خواهیم شد.
روستای گژدم یكی از روستاهای قدیمی ایذه است.
سنگ چین های قلعه گژدم
همان طور كه گفته شد، یكی از آثار تاریخی به جا مانده در روستای گژدم، قلعه ها و ساختمان هایی است كه در بالای كوه ها ساخته شده است. در ساختن این ساختمان ها بیشتر از مصالحی مثل سنگ، كاهگل و در برخی از جاها گچ و ساروج استفاده شده است. به همین خاطر مردم محلی به آن ها سنگ چین می گویند و آن را به این نام می خوانند. نكته جالب درباره این سنگ چین ها اینجاست كه برخی از قطعات سنگی آن به قدری بزرگ است، كه به نظر می رسد حتی ده مرد جنگی هم از عهده تكان دادن و جا به جایی آن بر نیایند.
این بناها كه ساخت آن ها به دوره ساسانیان بر می گردد، به شكل اتاقك های جدا از هم ساخته شده و هر اتاقك با استفاده از یك دالان هلالی شكل به اتاقك دیگر راه داشته است. امروزه بخشی از این ساختمان ها همچنان سالم مانده و سالانه مسافران بسیاری را به قلعه گژدم می كشاند. این اثر تاریخی در سال هشتاد و هفت به ثبت ملی نیز رسیده و یكی از میراث ملی به شمار می رود.
مردم محلی به قلعه تاریخی روستا سنگ چین می گویند.
راه پله های بِس بِس
در گذشته دلیل اینكه قلعه ها را در نوك كوه ها می ساخته اند این بوده كه در برابر تهاجم های احتمالی توانایی دفاعی بالاتری داشته باشند. ولی برای عبور و مرور مردم خود روستا نیز باید فكری می شده است. در قسمت غربی كوه های قلعه گژدم راه پله ای سنگی به چشم می خورد كه مردم محلی آن را بس بس (با حرف كسره در زیر ب) می خوانند. از این مسیر پله مانند در گذشته برای حمل و نقل با اسب و قاطر استفاده می شده است.
دلیل اینكه بخش غربی را برای رفت و آمد در نظر گرفته بودند نیز به خاطر وجود تالاب در بخش غربی قلعه كژدم است. این تالاب مسیر روستا را مسدود كرده و تنها راهی كه باقی می ماند تنها همین مسیر بود؛ كه كار محافظت از روستا را ساده تر می كرد. در حال حاضر اگر بخواهید از این مسیر دیدن كنید، باید به بخش قرقری روستای قلعه كژدم بروید.
فارم نام دیگر روستای قلعه گژدم است.
راه آب قرنو
اهالی روستای گژدم در گذشته های دور نیز به خاطر آب و هوای مناسب و خاك مساعد، از راه كشاورزی و پرورش حیوانات امرار معاش می كردند. یكی از جاذبه های كشاورزی در روستا، راه آبی است كه آن را به زبان محلی قرنو می خوانند. یك سر قرنو به تالاب روستا ختم شده و سر دیگر آن به زمین های كشاورزی می رسیده است. این تونل نزدیك به بیست كیلومتر طول داشته و آب را از دل كوه به زمین های كشاورزی روستا می رسانده است. به همین خاطر تونل قرنو یك شاهكار مهندسی در دوران قدیم به شمار می رفته است.
تالاب قلعه گژدم
یكی دیگر از جاذبه های توریستی و گردشگری روستای فارم، تالاب پر آب آن بوده است. در سال های اخیر متأسفانه مشكل كم آبی در منطقه باعث شده تا آب این تالاب فرو نشسته و تنها در برخی از ماه های سال پر آب باشد. تالاب قلعه گژدم در بخش جنوبی روستا قرار گرفته و زیست بوم منطقه را نیز تحت تأثیر قرار داده است. به گونه ای كه در بخش هایی از این تالاب می توانید به تماشای حیوانات و پرنده های مهاجر بنشینید و از دیدن آن ها لذت ببرید.
