برج گنبد قابوس بنایی تاریخی از سده چهارم هجری است كه در شهر گنبد كاووس، شمال ایران در استان گلستان قرار دارد. سبك معماری بنا شیوه رازی است. این بنا كه بلندترین برج تمام آجری جهان به‌شمار می‌آید بر فراز تپه‌ای خاكی كه نزدیك به پانزده متر از زمین بلندتر است قرار دارد. بلندای بنا به همراه پی آن ۷۲ متر می‌باشد. این بنا در سال ۳۷۵ هجری خورشیدی و در زمان پادشاهی كاووس پور وشمگیر و در شهر گنبدكاووس كه پایتخت پادشاهان زیاری آن دیار بوده، بنا گردیده‌است.پروفسور آرتور پوپ در مورد این بنا چنین نوشته‌است:در زیر سمت شرق كوههای البرز و در برابر بیابان‌های پهناور آسیا یكی از بزرگ‌ترین شاهكارهای معماری ایران با همه شكوه و بزرگی خود قد برافراشته‌است. این بنا گنبد كاووس، آرامگاه كاووس پور وشمگیر است و برج آرامگاه از هرگونه آرایش به دور است. جنگنده‌ای با نیروی ایمان در نبرد رودرروی، پادشاهی شاعر در نبرد با ابدیت، آیا آرامگاهی چنین بزرگ و مقتدر وجود دارد. و ویل دورانت در مورد آن نوشته‌است:گرگان در قرن ۱۰ میلادی (دوره زیاری‌ها) یكی از ولایت‌های بزرگ ایران بود و به امیران روشنفكر نامور بود، مانند كاوووس وشمگیر كه پور سینا را به دربار خود خواند. این شهر گنبدی ۵۲ متری دارد.گنبد كاووس شامل دو بخش است:* پی یا پای‌بست بنا و بدنه*گنبد مخروطیپیسازی بنا از زمین سفت آغاز و تا بلندای ۱۵ متری با آجر و مصالح مانند خود بنا انجام شده‌است. درون پای بست سردابی وجود داشته كه پاكار تاق آن هنوز بر جای است ولی بر اثر كاوش‌های پیاپی كاوشگران كه در پی گنج بوده‌اند آثاری از كف آن بر جای نمانده‌است.بدنه گرد بیرونی گنبد كاووس دارای ۱۵ تَرَك (دندانه نود درجه) است (همانند ستاره ده پر) این ترك‌ها كه در سمت‌های آن و به فاصله‌های برابر از یكدیگر قرار دارند، از پای‌بست بنا آغاز و تا زیر سقف گنبدی ادامه می‌یابد و میان این ترك‌ها با كوههای آجری پر شده‌است. بالای این ترك‌ها (به جز درب ورودی) به اندازه ۱٫۳۴ متر از یكدیگر فاصله دارند. قطر درونی گنبد به بلندای ۹ متر و ۷۰ سانتیمتر و قطر آن از كف ترك‌ها به بلندای ۱۴ متر و ۶۶ سانتیمتر و بلندای قطر آن از بالای ترك‌ها یا به گفته‌ای قطر پای‌بست آن ۱۷ متر و ۶ سانتیمتر است. كلفتی میل از پایین به بالا كرنش كمی دارد و در بلندای ۳۷ متری، گنبد مخروطی بنای برج را تكمیل می‌كند.این گنبد كه در شمال استان گلستان در شهر گنبد كاووس است با آجرهای ویژه دنباله‌دار كفشكی ساخته شده‌است، دو پوسته‌است. گنبد درونی مانند گنبدهای خاكی به شكل نیم تخم‌مرغی و از آجر معمولی است و پوسته بیرونی با آجر دنباله‌دار.بلندای این گنبد مخروطی ۱۸ متر است و در بدنه شرقی روزنه‌ای جای داده شده كه بلندای آن یك متر و نود سانتیمتر است. پهنای روزنه در بالا ۷۳ و در میانه ۷۵ و در پایین ۸۰ است. در گوشه جنوبی آن یك ورودی است كه ۵/۱ متر پهنا و ۵۵/۵ متر بلندا دارد. در درون تاق نیم گرد سر در آن، مقرنسی است كه به دیده می‌رسد در گام‌های نخستین پیشرفت این گونه آراستگی سازه و گچ‌بری است. شاید این مقرنس ساده ولی زیبا از نخستین نمونه‌های مقرنس‌سازی در بناهای اسلامی باشد كه به مرور تكمیل شده‌است. دكتر ویلسن آمریكایی نماینده دانشگاه پنسیلوانیا نیز در بازدید و پژوهشی كه از این بنا داشته دربارهٔ این مقرنس‌ها چنین نوشته‌است: بالای درب، درون نیم گرد ورودی گیلویی مقرنسی است كه در گام‌های نخستین پیشرفت می‌باشد و این یكی از نمونه‌های آراستن بنا است كه از پایه‌های یك معماری كه پستر اهمیت پیدا كرده‌است. دو سو نگاشته كوفی، كمربندوار، بدنه را آرایش كرده‌است كه یك سوی آن در ۸ متری پای آن و دیگری بالا در زیر گنبد مخروطی است. گونه نوشته كوفی نگاشته‌ها ساده و آجری است و الفبای آن آرایش ندارند. برجسته و خواناست و دورادور آن‌ها قاب مستطیلی شكلی است از آجر.