تاریخچه موزه ملك

تاریخچه بنای موزه ملك

در سال 1278 شمسی كتابخانه ای توسط خیری ثروتمند به نام حاج حسین آقا ملك گرد آوری شد. آقا ملك زمین های فراوانی را در مشهد و تهران برای بسط و گسترش مراكز درمانی و مراكز فرهنگی  با هدف آشنایی محققان خارجی با فرهنگ و تمدن غنی ایران وقف كرد. به گونه ای كه آستان قدس رضوی اداره ای موسوم به موقوفات ملك در نظر گرفته است.

آقا ملك سعادت مردم را در گرو حفظ الصحه و ترقی معارف توصیف می كرد.

متأسفانه اهداف آقا ملك در زمان حیات او محقق نشد، اما آستان قدس رضوی در سال 1364، شروع به تأسیس بنای ساختمانی جدید در تهران به منظور ایجاد كتابخانه و موزه كرد و در سال 1375 تكمیل شد.

حاج حسین آقا ملك كتابخانه ملك را در سال 1278 گردآوری كرده است

موزه ملی ملك

كتابخانه ملی ملك جزو یكی از كتابخانه های بزرگ ایران با موضوع نسخه های خطی در تهران است.

موزه ی ملك از منظر بنای تشكیلاتی موسسه ای غیرانتفاعی(غیردولتی) می باشد و مانند سایر موسسات آستان قدس رضوی تحت سرپرستی آستان قدس رضوی قرار دارد.

این موسسه ی غیر انتفاعی متشكل از مدیرعامل، هیئت مدیره، مجتمع عمومی، ناظران صلاحدید و بازرس قانونی می باشد.

هدف از تاسیس موسسه ی موزه ی ملك

مطابق اساسنامه ی كتابخانه ی ملك اهداف تشكیل موسسه عبارت است از:

• گسترش فرهنگ نگهداری از اموال وقفی و اجرای وقف نامه مرحوم حاج حسین ملك

• به ثمر رساندن فرهنگ اسلام

• مرمت و بازشناسی آثار فرهنگی هنری دوران گذشته ی تاریخ

• حفظ و صیانت از گنجینه داخل كتابخانه

• انتشار كتاب های تخصصی مانند كتاب شناسی امام رضا(ع) و حضرت محمد(ص)

در قسمتی از موزه ملك نقاشی های هنرمندانی همچون كمال الملك وجود دارد

وجه تمایز موزه ی ملك 

موزه ی فرهنگی ملك متشكل از دو قسم كتابخانه و موزه می باشد.

در قسمت موزه تابلوهای نقاشی گران بهایی وجود دارد كه توسط هنرمندانی از قبیل تجویدی، كمال الملك، صورتگر و هنرمندان اروپایی طراحی شده است.

مجموعه ای با عنوان بانو ملك در موزه ی ملی قرار دارد. در واقع فرزند حاج حسین ملك 47 قطعه اشیا را به این موزه اهدا كرده است. اشیا های اهدایی شامل نسخه های خطی، قلمدان، نقاشی های دوره قاجار و سرقلیان می شود.

مجموعه كتاب های موجود در موزه ملك

از موزه ملك با عنوان كتابخانه ملی نیز یاد می كنند. كتابخانه ملك متشكل از دو بخش خدمات فنی و خدمات عمومی می باشد. در قسمت خدمات عمومی كتابخانه ، مطبوعات و تحخقیقات عمومی صورت می گیرد و در بخش فنی مطالب را سازمان دهی و فراهم آوری می كنند.

به طور كلی شش گنجینه ی حامل نسخ خطی در ایران وجود دارد. یكی از مهمترین این گنجینه ها، كتابخانه ی موزه ی ملك است كه به دلیل وجود 19 هزار نسخه ی خطی نفیس حائز اهمیت است.

علاوه براین، حدود 3400 كتاب چاپ سنگی، 548 نشریه ی ادواری در 4000 جلد و 70 هزار كتاب چاپی در كتابخانه ی موزه ی ملی موجب ارزشمندشدن كتابخانه شده است. درواقع اغلب این كتاب ها جزو اولین كتاب های چاپی ایران هستند لذا حاوی مطالب ارزشمندی هستند.

لازم به ذكر است مجموعه های كتابخانه ملك طبق خط مشی ها به علوم انسانی گرایش دارد و آثار خوشنویسی هنرمندانی سرشناس ایرانی از قبیل یاقوت مستعصمی، میرعماد ، میرزا غلامرضا اصفهانی و علیرضا عباسی به چشم می خورد.

مجموعه كتاب های داخل موزه ملك شامل:

• اسناد

• مواد دیداری و شنیداری

• كتب انگلیسی

• كتب فرانسوی

• كتب چاپ سنگی

• نسخ خطی

• كتب روسی

• نشریات ادواری

• كتب با تلفیقی از زبان فارسی و عربی

در كتابخانه ملك واقع در موزه ملك، حدود 3400كتاب چاپ سنگی موجود است.

مجموعه فرش در موزه ملك

در مجموعه ی فرش حدود 34 تخته قالیچه و قالی نفیس و ارزشمندی قرار دارد.

• قالی نقش باغی تبریز: متعلق به دوره پهلوی

• قالیچه جانمازی كف ساده سنندج: منتسب به دوره قاجار

• سالار خانی تركمن: منسوب به دوره ی قاجار

• بوته ترمه بیجار: از دوره ی پهلوی

• شكارگاهی تهران: دوره ی پهلوی

• لچك ترنج نائین: از دوره ی پهلوی

• افشان شاه عباسی مشهد: برجای مانده از دوره ی قاجار

• لچك ترنج اصفهان: از دوره ی پهلوی

• صوف باف كاشان: از دوره ی قاجار

• قالیچه ی لچك ترنج كاشان: متعلق به دوره ی قاجار از نورالله اسماعیل زاده

• ترنجدار شاه عباسی مشهد: از دوره ی پهلوی

• گلابتون كاشان: از دوره ی قاجار

• خورجین: پهلوی

• افشانم شاه عباس مشهد: برجای مانده از حاج عبدل در دوره ی پهلوی

• تلفیقی گلدانی مشهد: متعلق به شركت آستان قدس رضوی در دوره ی پهلوی

موزه ی فرش ملك در تهران است

چهار قالی منحصر به فرد در مجموعه ی فرش موزه ملك

قالی ظل السطانی سمنان

قالی ظل السطان یكی از قالی های دست بافت در داخل موزه ی ملك است كه از جنس نخ و پشم به رنگ  نخودی بافته شده است. تاریخچه ی بافت این قالی بی نظیر و نفیس به قرن 14 در دوره ی پهلوی باز می گردد.

قالیچه افشان دسته گلی نائین

قالیچه ی دسته گلی، ریز بافت ترین قالیچه ی دست بافت درموزه ی ملك است كه متعلق به دوره ی پهلوی می باشد. در طراحی بافت دسته گلی از گل های سفید با جنس ابریشم و گل های آبی رنگ در اطراف حاشیه ی قالیچه استفاده شده است. نقشه ی قالیچه نیز شیرازه ی متصل و سراسری می باشد.

قالی سالار خان تركمن

تاریخچه ی بافت قالی سالار خان به  سال 1277 شمسی در دوره ی قاجار باز می گردد. این قالی بافتی تمام ابریشم دارد و طبق نقشه ی یك دوم و شیرازه ی متصل بافته شده است. طرح بافت نیز یموت نام دارد.

قالی تلفیقی گلدانی مشهد

قالی تلفیقی، در سال 1350 شمسی توسط شركت آستان قدس رضوی باقته شد. متراژ این قالی معادل 24 متر است و حاوی 34 گره نامتقارن از جنس نخ و پشم می باشد. شركت آستان قدس رضوی در طی فرایند بافت این قالی از نقشه ی سراسری و یك چهارم و شیرازه ی متصل شامل كتیبه در دو سر قالی بهره گرفته است.

سكه های غنی موجود در موزه  ملی

در موزه ی ملك قریب 3000 مدال و طلا وجود دارد. این سكه های نفیس از ادوار یونانیان(6 قرن قبل از میلاد) تا آخرین حكومت ایرانی(پهلوی) بر جای مانده است.

بنابراین در مجموعه سكه های موزه، انواع سكه های یونانی، بیزانسی،ساسانی، سلوكی، خلیفه های اموی، عثمانی و اسلامی یافت می شود.

درهم هرمز چهارم ساسانی یا درهم شاپور دوم ساسانی در موزه ملك

از دیگر بخش های متعدد موزه ی ملك می توان به موارد قید شده اشاره كرد:

• نمایشگاه دائمی آثار لاكی: دربرگیرنده ی 86 قطعه قلمدان، سرقلیان و قاب آیینه

• نمایشگاه دائمی حاج حسین آقا ملك: شامل تصاویری از موقوفات و بخشی از زندگی حاج حسین ملك می باشد.

• نمایشگاه دائمی بانو عزت ملك: در این مجموعه آثار اهدا شده توسط بانو عزت ملك برای شرح هنرهای ایرانی و اسلامی وجود دارد.

• نمایشگاه دائمی كتابت و نگارگری: در این نمایشگاه آثار نگارگری، تذهیب، خطاطی و كتاب آرایی جلوه نمایی می كنند.

• نمایشگاه دائمی خاندان غفاری و كمال: در این مجموعه آثار استاد كمال الملك گرد آوری شده است.

• كارگاه های آموزشی

• آیین های وقف نامه ای

موقعیت مكانی موزه ملك

آدرس: تهران- خیابان امام خمینی یا خیابان سپه - جنب ساختمان امور خارجه- موزه ملی ملك