آرامگاه یعقوب لیث صفاری

آرامگاه یعقوب لیث یكی از مكان های دیدنی واقع در روستای شاه اباد دزفول است

یعقوب لیث، كسی كه زبان فارسی را از مرگ حتمی نجات داد! 

زندگی نامه یعقوب لیث صفاری

یعقوب لیث صفاری یكی از پادشاهان ایرانی است كه پس از زوال و نابودی سلسله ی ساسانی،  حكومت صفاری را در سیستان پایه گذاری كرد. این پادشاه برای مشروعیت دادن حكومت صفاری، اصل و نسب خود را به شاهان باستانی ایران پیوند داد.

یعقوب لیث صفاری در روستای قرنین سیستان به دنیا آمد. نام اصلی یعقوب لیث در ابتدا رادمان پسر ماهك بود. پدر او در حرفه ی مسگری فعالیت می كرد، به همین دلیل خانواده ی او را با عنوان لیث صفار می شناختند. خصوصیات و از خود گذشتگی های منحصر به فرد یعقوب لیث موجب شد تا یاران او را به عنوان سردار جنگ منتخب كنند.

یعقوب لیث صفاری با پیروزی كه در جنگ خوارج به دست آورد ترفیع قدرت یافت. یكی از خصوصیات بسیار حائز اهمیت یعقوب لیث كه موجب محبوب بودن او در میان عامه مردم و درباریان شد، مشورت كردن درخصوص انجام كار ها بود.

نخستین پادشاه صفاریان از همان ابتدای ترفیع رتبه، از به قدرت رسیدن اعراب در ایران ناخوشایند بود و همواره در صدد سرنگونی حكومت عباسی در ایران بود.

در طی فرمانروایی لیث صفاری، شهر زرنج در جنوب افغانستان پایتخت ایران بود.

دشمن سرسخت یعقوب لیث به نام حسن بن زید علوی به دلیل استواری یعقوب در برابر دشمنان، به او لقب سندان را داده بود. 

سرانجام در سال 265، این شخصیت شكوهمند در اثر ابتلا به بیماری قولنج در گندی شاپور جان خود را از دست داد.

در كتاب تاریخ سیستان صفحه ی 233 نوشته شده است:

« وفات یعقوب لیث در جندی شاپور روز یكشنبه 12 روز مانده از شوال سنه خمسه و تسعین و ماتین رسید. به عبارتی دیگر 265 روز مانده به شوال، وی به مدت 17 سال و 9 ماه امیری كرد و خراسان و كابل و هند و سند و سیستان و فارس و كرمان همه و همه زیر سلطه او بود.»

محققان بر این باور هستند كه آرامگاه یعقوب لیث صفاری در جندی شاپور قرار دارد و این آرامگاه در دی ماه سال 1378 در لیست آثار ملی ایران ثبت گردید.

یعقوب لیث اولین كسی بود كه زبان فارسی را احیا كرد

آرامگاه یعقوب لیث صفاری

آرامگاه یعقوب لیث صفاری در ده كیلومتری جاده ی دزفول به شوشتر در روستایی به نام شاه آباد یا شاه ابوالقاسم قرار دارد. 

بنای آرامگاه یعقوب لیث برجای مانده از دوران سلجوقی تا قاجار است. به عبارتی قدیمی ترین قسمت های بنا حاكی از معماری دوره ی سلجوقی دارد. 

بر فراز آرامگاه، گنبدی مخروطی شكل و دندانه داربه رنگ سفید وجود دارد كه در میان گنبد های مخروطی شكل خوزستان از طراحی منحصر به فردی برخوردار است. مواد به كار برده شده در ساخت بنای آرامگاه یعقوب لیث، خشت خام است كه با ملات گچ و خاك نقوش برجسته ای بر روی بنا طراحی شده است.

به نقل ریش سفیدان مردم روستای شاه آباد، حدود 20 الی 25 سال قبل كتیبه ای بر دیوار گنبد آرامگاه قرار داشته كه به خط عربی قدیم به دفعات مكرر نام یعقوب لیث سردار بزرگ ایران و اولین شهریار ایرانی پس از اسلام، ذكر شده بوده است.

در اطراف مقبره ی یعقوب لیث، گورستان هایی وجود دارد كه بیانگر وجود شهر جندی شاپور و قدمت تاریخی این منطقه است.

برخلاف نمای بیرونی بنا كه بیانگر زیبایی تاریخی است، درون آرامگاه در شرایط مناسبی قرار ندارد. برای اتصال و مقاومت ضریح آهنی از تكه چوب های صندوق میوه بهره گرفته شده است و بر روی دیوارهای آرامگاه تارهای عنكبوت، سیم و میخ های زنگ زده و موكت های فرسوده شده به چشم می خورد.

آرامگاه یعقوب لیث صفاری از بناهای قدیمی به جا مانده از دوره سلجوقیان است

بازسازی آرامگاه یعقوب لیث صفاری

در طی سال های متمادی آرامگاه یعقوب لیث صفاری بار ها مرمت شد.

آخرین عملیات بازسازی مقبره ی بزرگمرد صفاری، در 20 مرداد 1398 صورت گرفت. در طی این عملیات به دلیل خطای پیمانكار پروژه، دیوار ضلع جنوبی آرامگاه تخریب شد.

یعقوب لیث احیا كننده ی زبان فارسی

زمانی كه حكومت ساسانی متزلزل شد، زبان عربی در جایگاه زبان فارسی درآمد و به مرور زمان زبان فارسی به فراموشی سپرده شد.

پس از فروپاشی ساسانیان اولین پادشاهی كه پس از 200 سال زبان فارسی را زبان رسمی كشور اعلام كرد، یعقوب لیث صفاری بود.

در جنگی كه میان ایرانیان و خوارج رخ داد، ایرانیان بر غارتگران چیره شدند. در این هنگام شاعری قصیده ای را به زبان عربی در وصف یعقوب لیث سرود؛ یعقوب شاعر را سرزنش كرد و به او گفت:  " چیزی كه من اندر نیابم، چرا باید گفت " 

پس از این واقعه، در سال 254 قمری زبان رسمی دربار فارسی شد و گویش مردم به زبانی غیر از زبان فارسی ممنوع اعلام شد.

تندیس یعقوب لیث صفاری در دزفول خوزستان

تصویر مجسمه برنزی از یعقوب لیث صفاری 

یعقوب لیث صفاری اولین ژنرالی بود كه پس از اسلام در راستای متحد سازی ملت ایران تلاش های بی وقفه كرد.

مقبره ی یعقوب لیث در 12 كیلومتری شهر سیستان قرار دارد لذا مجسمه ای در ورودی شهر دزفول نصب گردیده است كه  در سال 1365 توسط پدر مجسمه سازی ایران به نام ابوالحسن صدیقی ساخته شد.

شكل ظاهری تندیس، نشان دهنده ی نبرد یعقوب لیث بر روی اسب است. جنس مجسمه از برنز می باشد. این معماری در نوبه ی خود یكی از شاهكار هایی مجسمه سازی ایران به شمار می رود.

سرشت نیكوی یعقوب لیث صفاری

یعقوب لیث هیچگاه خواستار جنگ نبوده و این خصوصیت او باعث محبوبیت وی شده بود

همان طور كه بیان كردیم یعقوب لیث به واسطه ی اخلاق و منش نیكو توانست فرماندهی سپاه ایران را بر عهده بگیرد. او در تمام تصمیم گیری هایش با درباریان مشورت می كرد و در رسیدگی به امور با جدیت تمام تلاش می كرد.

در طول شبانه روز 170 ركعت نماز را دربارگاه الهی به جا می آورد و در اعمال سنت حسنه روزانه 1000 دینار به نیازمندان صدقه می داد.

یعقوب لیث در هیچ برهه زمانی آغازگر جنگ نبوده است. قبل از آغاز جنگ خدا را شاهد می گرفت كه اگر رقیب خواستار ادامه جنگ بود، آن گاه به میدان نبرد می رود.

اقدامات یعقوب لیث صفاری در ایران

در طی جنگ هایی كه در دوره ی فرمانروایی یعقوب لیث رخ داد پیروزی های متعددی عاید ملت ایران شد. از جمله جنگ هایی كه یعقوب لیث فرماندهی آن ها را بر عهده داشته است می توان به موارد زیر اشاره كرد:

• جنگ یعقوب لیث با عمار خارجی

• لشكر كشی یعقوب لیث به استان كرمان و فارس برای مغلوب سازی حامیان خوارج

• فتح خراسان

• جنگ یعقوب لیث با صالح این حجر

• جنگ یعقوب صفاری با علویان

• نبرد دیرالاقول

زمان مناسب برای بازدید از آرامگاه یعقوب لیث صفاری

بهترین زمان برای سفر به دزفول برای بازدید از آرامگاه یعقوب لیث صفاری

در میان فصول مختلف سال، بهترین زمان برای بازدید از دزفول و شوشتر فصل بهار است. درواقع در فصل بهار درختان تازه شكوفه می كنند و طبیعت منطقه پوشیده از برگ سرسبز درختان است. در فصل پاییز و زمستان نیز آب و هوای دزفول مطبوع می شود.

اما در فصل تابستان، هوای دزفول به شدت گرم می شود. لذا توصیه می كنیم در فصل تابستان عازم سفر به خوزستان نشوید.

دسترسی به آرامگاه یعقوب لیث صفاری

آدرس: استان خوزستان- 10 كیلومتری جاده ی دزفول به شوشتر- روستای شاه آباد- آرامگاه یعقوب لیث صفاری