شهرستان سلماس یكی از شهرهای استان آذربایجان غربی است كه از یك سو به سواحل شمالی دریاچه ارومیه راه دارد و از سوی دیگر به مركز تركیه كنونی یا همان عثمانی و روم در سده های كهن تر؛ شهری كه سابقه سكونت طولانی در آن وجود دارد.
آثار تاریخی به جا مانده از سده های پیش از میلاد مسیح تا دوره ساسانیان و سپس دوران اسلامی و حتی قرن معاصر، گواهی بر این مدعاست. به نحوی كه آثار مختلفی در این شهر و اطرافش می توان دید؛ از تمدن دوران ماد و هخامنشی كه در تپه های باستانی سلماس و اطرافش كشف شده گرفته تا سنگ نگاره معروف «خان تختی» در دوره ساسانی و چندین كلیسای تاریخی در سده های بعدی به دست توانای اهل فن، بنا شده است.
حتی پس از زلزله معروف سال 1309 خورشیدی هم یك حمام سنتی و زیبا در این شهر ساخته شده است. سفر به سلماس، سفری است كه از كنار ساحل آرام دریاچه ارومیه شروع می شود و تا عمق تاریخ پیش می رود؛ سفری كه در آن می توانید به دیدار بناهای تاریخی زیبایی بروید.
كلیسای تاریخی
این كلیسای تاریخی كه در اواخر دوره صفوی بنا شده، «گئورگ مقدس» نام دارد و از آن جا كه در روستای «هفتوان» قرار گرفته، به نام همین روستا مشهور شده است. این كلیسا یك بار در سال 1301 خورشیدی و بار دیگر پس از زمین لرزه 1309 خورشیدی آسیب دید و دوباره بازسازی شد ه است. كلیسای هفتوان به عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
كجا بمانیم؟
انتخاب های مختلف: در شهر سلماس علاوه بر یك هتل و یك مهمانپذیر، از اتاق های «خانه معلم» هم می توانید استفاده كنید.
چطور برسیم؟
گذر از ساحل دریاچه: سلماس در 800كیلومتری تهران، 175 كیلومتری تبریز و 95 كیلومتری ارومیه است و برای رسیدن به آن باید از كنار دریاچه ارومیه بگذرید.
از تهران و مركز: ابتدا خود را به تبریز برسانید. سپس وارد جاده مرند شوید، اما قبل از مرند و در شهر كوچك «صوفیان» مسیر سمت چپ را انتخاب كنید تا به «شبستر» و «تسوج» رفته، بعد از آن ها به سلماس برسید.
از غرب: ابتدا از مسیر مهاباد خود را به ارومیه برسانید و از كمربندی شمالی ارومیه با بزرگراه خاتم الانبیا وارد جاده سلماس شوید.
وسایل نقلیه عمومی: از سایت های payaneh.ir و safar724.com برای خرید بلیت اتوبوس برون شهری و از سایت raja.ir برای خرید بلیت قطار به مقصد سلماس استفاده كنید. ایستگاه را آهن سلماس در 15 كیلومتری شمال این شهر است.
كجا بگردیم؟
از كلیسا تا كتیبه و حمام: جاذبه های تاریخی سلماس، هم در داخل و هم در اطراف شهر پراكنده اند و برای دیدن شان باید وقت بگذارید.
مشهورترین دیدنی ها را در روستاهای اطراف سلماس ببینید.
حمام شیخ: این حمام در خیابان امام (ره)، در داخل شهر سلماس بین میدان انقلاب و مدرس، نبش خیابان سوره ای (پشت شعبه پست بانك) قرار دارد. پس از زلزله سال 1309 عملیات ساخت این حمام در بخش های نوساز شهر آغاز شد.
ساخت این حمام سه سال طول كشید و اگرچه مصالح نسبتا جدید در آن به كار رفته، اما سبك معماری اش سنتی و در بخش هایی هم الهام گرفته از معماری گرجی است. برای ساخت دیوارها از سنگ و آجر استفاده شده و رج های آجر در مجاورت دیوار سنگی، با هدف جلوگیری از نفوذ نم بوده است. گنبد اصلی سربینه حمام هم روی هشت ستون سنگی و تراشكاری شده، استوار است. این حمام حالا موزه مردم شناسی سلماس و برای بازدید از آن باید بلیت تهیه كنید.
كتبه خان تختی: از سلماس كه بیرون بزنید و وارد جاده ارومیه شوید، 12 كیلومتر بعد از سلماس، درست رو به روی سه راه «سِرُو» كتیبه خان تختی را در سمت چپ تان خواهیددید كه به جاده هم بسیار نزدیك است. این سنگ نگاره كه بیش از یك هزار و 700 سال قدمت دارد، مربوط به دوره ساسانیان است و اردشیر بابكان و پسرش شاپور یكم را نشان می دهد كه سوار بر اسب هستند و جلوی هر كدام هم پیاده ای ایستاده است.
سلماس در دوره اشكانیان، یكی از مناطق مورد مناقشه بین ایران و رومیان بوده و نهایتا صحنه پیروزی لشكر ایران بر رومیان، روی این لوح بزرگ سنگی حكاكی شده است. دو نفر پیاده، دو نجیب زاده ارمنی اند كه درحال تقدیم هدایا به اردشیر اول و ولیعهدش (پس از سلطه كامل ساسانیان بر آذربایجان) هستند.
كلیساها: در روستاهای اطراف سلماس، چندین كلیسای قدیمی و تاریخی را می توانید ببینید. در جنوب غربی سلماس كه وارد خیابان ملت شوید، در همان ابتدای جاده «تازه شهر» خروجی روستای «هفتوان» را در سمت چپ تان می بینید.
در این روستا كه فاصله خیلی كمی از سلماس دارد، كلیسای گئورگ مقدس یا هفتوان را خواهید دید كه در سال 1650 میلادی (1028) خورشیدی بنا شده است و داخل یك باغ با درختان فراوان و كهنسال قرار دارد. این جاده فرعی را كه ادامه دهید به روستای «مَلحَم» می رسید كه اگرچه بخش هایی از كلیسایش خراب شده، اما دیدن سنگ قبرهای گورستان ارامنه اش خالی از لطف نیست.
به جاده كه برگردید، كمی جلوتر و باز هم در سمت چپ تان به فرعی روستای «خسروآباد» می رسید و دو كلیسای قدیمی اش؛ وانگ و مارسركیس، را می توانید ببینید. در جاده «تازه شهر»، مسیرتان را به غرب ادامه دهید تا قبل از «تازه شهر»، خروجی روستای «پته ویر» را در سمت چپ تان ببینید كه كلیسای حضرت یعقوب در آن روستاست.
قلعه ها: قلعه «پیرچاوش» بر فراز كوهی به همین نام در نزدیكی كتیبه خان تختی و هچنین قلعه و دخمه های معروف روستای «چهریق» (بعد از تازه شهر و كتبان)، نشان دهنده تمدن كهن سلماس و سكونت مردم در هزاره اول پیش از میلاد در این منطقه است
