آرامگاه شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی در انتهای خیابان بوستان و كنار باغ دلگشا در دامنه كوه در شمال شرق شیراز قرار دارد.
بنای اصلی و اولیه آرامگاه سعدی مربوط به دوره اتابكان فارس است و نخستین‌بار ابن بطوطه مراكشی در حدود سال 750 قمری آن را مشاهده كرد.
این مكان در ابتدا خانقاه سعدی بوده كه وی اواخر عمرش را در آنجا می‌گذرانده و سپس در همانجا دفن شده است. برای نخستین‌بار در قرن هفتم توسط خواجه شمس الدین محمد صاحبدیوانی وزیر معروف آباقاخان، مقبره‌ای بر فراز قبر سعدی ساخته شد.
در سال ۹۹۸ به حكم یعقوب ذوالقدر، حكمران فارس، خانقاه شیخ ویران شد و اثری از آن باقی نماند. در سال ۱۱۸۷ قمری به دستور كریمخان زند، بنایی ۲ طبقه معروف به عمارتی ملوكانه از گچ و آجر بر بالای مزار سعدی بنا شد.
در دوره قاجاریه توسط فتحعلی شاه این بنا مرمت شد و چند سال بعد نیز حبیب الله خان قوام الملك دستور تعمیر و ترمیم قسمتی از بنا را صادر كرد.
بنایی كه در زمان كریمخان ساخته شده بود تا سال ۱۳۲۷ شمسی برپا بود و شامل یك ساختمان 2 طبقه آجری مركب از چند اتاق و طبقه زیرین آن یك متر بلندتر بود.
در سال ۹۹۸ به حكم یعقوب ذوالقدر، حكمران فارس، خانقاه شیخ ویران شد و اثری از آن باقی نماند. در سال ۱۱۸۷ قمری به دستور كریمخان زند، بنایی ۲ طبقه معروف به عمارتی ملوكانه از گچ و آجر بر بالای مزار سعدی بنا شد.
در دوره قاجاریه توسط فتحعلی شاه این بنا مرمت شد و چند سال بعد نیز حبیب الله خان قوام الملك دستور تعمیر و ترمیم قسمتی از بنا را صادر كرد.
بنایی كه در زمان كریمخان ساخته شده بود تا سال ۱۳۲۷ شمسی برپا بود و شامل یك ساختمان 2 طبقه آجری مركب از چند اتاق و طبقه زیرین آن یك متر بلندتر بود.
روی آرامگاه سعدی گنبدی از كاشیهای فیروزه‌ای رنگ ساخته شده‌است. سنگ‌های پایه‌های بنا، سیاه رنگ است و ستون‌ها و جلوی ایوان از سنگ گرانتیت قرمز مخصوصی ساخته شده‌است. نمای خارجی آرامگاه از سنگ تراورتن و نمای داخلی آن از سنگ مرمر است.
سنگ قبر سعدی در وسط عمارتی 8 ضلعی قرار دارد و سقف آن با كاشیهای فیروزه‌ای رنگ تزیین شده‌است. در 7 ضلع ساختمان، 7 كتیبه قرار دارد كه از قسمت‌هایی از گلستان، بوستان، قصاید، بدایع و طیبات شیخ انتخاب شده و به خط «ابراهیم بوذری» نوشته شده‌است. متن یك كتیبه دیگر از «علی اصغر حكمت» است كه در مورد چگونگی ساخت بقعه توضیحاتی داده.
بنا در سمت چپ به رواقی متصل می‌شود كه در آن 7 طاق وجود دارد كه با كف‌سازی سیاه رنگ به آرامگاه شوریده شیرازی پیوند می‌خورد. این آرامگاه در یك اتاق قرار دارد و كتیبه‌ای بر سر در آن است كه شاعر را معرفی می‌كند و شعری از خود شاعر بر كاشیهای سرمه‌ای بر روی دیوار نوشته شده‌است.
در اطراف مقبره سعدی، قبور زیادی از بزرگان دین وجود دارند كه بنا به وصیت خود، در آنجا مدفون شده‌اند از جمله مهمترین‌های آن می‌توان شوریده شیرازی را نام برد كه آرامگاهش به وسیله رواق به آرامگاه سعدی متصل شده‌است.
آرامگاه شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی در سال 1354 توسط وزارت فرهنگ و هنر با شماره 1010 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
