در این گزارش قرار است شما را با بخشی از عجیب ترین و اسرارآمیزترین غارهای كشورمان آشنا كنیم.
زیبایی بعضی از این غارها توجه هر بیننده ای را به خود جلب می كند. تعدادی از آنها به قدری اسرارآمیز هستندكه دوست دارید قدم به قدم جلوتر بروید تا گوشه های بیشتری از این غارها را كشف كنید اما غارهای مخوف و تاریكی هم وجود دارندكه حتی حاضر نمی شوید نزدیك دهانه آنها بشوید چه برسد به اینكه بخواهید در این غارها روزی مهیج را پشت سر بگذارید.
اینجا متعلق به ماجراجوها و حرفه ای هاست. كسانی كه در ایام تعطیلات می خواهند پا به دل هیجان بگذارید و لحظات مهیج و دلهره آوری را برای خود رقم بزنند.
اولین غار چهار طبقه در ایران
برای تعطیلات خیلی ها ترجیح می دهند به شهرهای شمالی بروند تا بهار را در طبیعت زیبای شمال جشن بگیرند، به همین خاطر ممكن است از جاده چالوس برای رفتن به شهرهای شمالی عبور كنید اما شاید بدنباشد در میانه راه سری هم به غار یخ مراد بزنید، غاری كه در كناره جادوه چالوس و در آبادی گچسر استان البرز، واقع شده است.
این غار یكی از زیباترین و نادرترین غارهای كشور به حساب می آید، كارشناسان احتمال می دهند كه در گذشته یخ مراد زیر آب بوده است. «این را می شود از وضع طبیعی غار و بقایای وجود فسیل «كاردینا» بر روی تخته سنگ های غار فهمید.جنس این غار از نوع نرمتنان دریایی است و به دوره سوم زمین شناسی باز می گردد یعنی عمر آنها بالغ بر 50 میلیون سال است.»
رضا خلج معاون میراث فرهنگی و گردشگری استان البرز در ادامه صحبت هایش می گوید: «این غار دارای بادگیر و هواكش های فراوانی است. به همین خاطر هوا با شدت از آنها وارد غار شده و غار را فوق العاده سرد می كندو از طرفی موجب یخ زدن آب های موجود در غار می شود.»
به گفته آقای خلج یخ های غار از اواسط ماه دوم بهار شروع به ذوب شدن می كند. به طور كلی این غار دارای سه تالار بزرگ، سه یخچال زیرزمینی و هفت حلقه چاه است اما چیزی كه بیش از همه یخ مراد را مورد توجه قرار داده بخشی از غار است كه به صورت چهار طبقه است. «در بخش عمیقی از غار كه به 20 متر می رسد، طبقات روی هم قرار دارند و به جرات می توان گفت تا به حال هیچ غاری با این مشخصات در كشور دیده نشده است.»
بزرگترین غار آبی خاورمیانه
اگر می خواهید با یك تیر دو نشان را هدف بگیرید و هم غارنوردی كنید و هم كنار رودخانه باشید، ما بزرگترین غار آبی خاورمیانه را به شما معرفی می كنیم. غار قلعه قوری كه در استان كرمانشاه واقع شده و پیشینه آن به 65 میلیون سال پیش بازمی گردد.
احسان احمدی نصر، مسئول روابط عمومی میراث فرهنگی كرمانشاه، در رابطه با این موضوع می گوید: «درازی این غار 12 كیلومتر و ژرفای آن 3140 متر است و به عنوان یكی از هفت اثر طبیعی ملی ایران، به ثبت رسیده است. ژرفای حوضچه های این غار به 14 متر می رسد و دمای آن چیزی در حدود هفت تا 11 درجه سانتیگراد است.»
وضعیت دمای این غار در همه فصل های سال ثابت است، در این غار می توانید در تالارهای زیبای آن قدم بزنید، تالارهایی كه در 1400 متری و 1500 متری این غار واقع شده و هر كدام از تالارها نامی دارند. از تالار مریم گرفته تا تالار كوهان شتر، مسیر برزخ، بلور و تالار عروس.
«این غار یكی از زیباترین جاذبه های دیدنی و جهانگردی كشور است كه با وجود حوضچه های به هم پیوسته داخل آن به یكی از بزرگترین غارهای آبی جهان تبدیل شده است.»
خانه هراكلس
اولین ماجراجویی ما در غار كرفتو است. غار حیرت انگیزی كه به دست ایرانیان باستان و بدون استفاده از ابزار برقی و تنها باوسایل دستی ساخته شده.
در واقع این غار مجموعه ای از تلاش انسان باستان برای داشتن زندگی بهتر و ایمن بوده است. این اثر باستانی و تاریخی در صخره مرتفعی در 70 كیلومتری شمال غرب شهر دیوان دره استان كردستان واقع شده است.
«غار كرفتو از نوع غارهای آهكی و طبیعی به حساب می آید و به احتمال زیاد در دوران سوم زمین شناسی شكل گرفته است.»
نصرالله منصوری – مسئول حفظ بناهای تاریخی استان كردستان با گفتن این حرف ها ادامه می دهد: «جالب است بدانید با سكونت انسان در این غار تغییرات باورنكردنی در آن ایجاد شده. تغییراتی مانند اتاق های تو
در تو، راهرو و دالان عبوری و ... از این جهت می توان گفت غار كرفتو در میان غارهای دست كند از شهرت خاصی برخوردار است، غاری كه از لحاظ بافت ساختمانی معماری بی نظیری دارد.»
رتفاع دهانه ورودی غار از سر تپه حدود 20 الی 25 متر است، ساختمان غار به دوره اشكانی و حدودقرن سوم پیش از میلاد بازمی گردد. وقتی وارد كرفتو می شوید اولین چیزی كه توجه شما را به خود جلب می كند معماری زیبا و خاص در كنار نقوش حكاكی شده روی تخته سنگ هاست.
این حكاكی های ظریف، نقوش حیوانات و انسان ها را به تصویر می كشد اما متاسفانه به علت تخریب قسمتی از غار، تعداد اتاق ها و راهروهای موجود در كلیه طبقات در حال حاضر مشخص نیست و به نظر می رسد مجموعه معماری صخره ای و دست ساز غار بسیار گسترده تر از وضعیت فعلی آن بوده. «روی سردر ورودی یكی از اتاق های طبقه سوم كتیبه ای یونانی وجود دارد كه تا حد زیادی صدمه دیده، دراین كتیبه در مورد الهه هراكلس نوشته شده و به همین دلیل بسیاری این غار را معبد الهه یونانی نامیده اند.»
به گفته آقای منصوری در این كتیبه جمله جالبی نوشته شده با این مضمون كه «این خانه هراكلس است، هر كس در آن وارد شود در امان است.»
هیجان در كنار خفاش ها
این بخش مربوط می شود به افراد ماجراجو، یعنی كسانی كه قصد دارند با خفاش های آویزان در نقطه ای تاریك رو در رو شوند، اگر پایه این ماجراجویی دلهره آور هستید با ما باید تا نزدیكی شهر زنجان سفر كنید، آن هم در غاری تاریك و مخفوف كه نفس را در سینه هر ماجراجویی حبس می كند و وحشت را به جانش می اندازد.
ناماصلی این غار گلجیك است اما مردم این غار را با نام غار خفاش ها می شناسند، محلی تاریك كه چشم چشم را نمی بیند وتنها چیزی كه توجه شما را به خود جلب می كندبرق چشم های صدها خفاشی است كه به شما خیره شده اند. باید دل نترسی داشته باشیدكه پا به غار خفاش ها بگذارید، جایی كه در بدو ورودتان خفاش ها در حركتی دسته جمعی به استقبالتان می آیند و كمی جلوتر اسكلت و جمجمه های حیوانات و حتی انسان مو به تنتان سیخ می كند.
«این غار نه تنها قدیمی ترین غار است، بلكه جزو ترسناكترین غارهای ایران به حساب می آید، اما یادتان نرود برای رفتن به این غار باید آدابی را رعایت كنید تا به زندگی این خفاش ها آسیبی نزنید. خفاش ها زندگی آرامی را تجربه می كنند پس بهتر است با آرامش و سكوت وارد غار شوید و از آنها دیدن كنید.»
به گفته غلامرضا نجف لو، مدیر روابط عمومی میراث فرهنگی زنجان، شاید بهترین زمان برای ورود به غار هنگام غروب است، وقتی كه خفاش ها به صورت دسته جمعی از غار خارج شده و تا چند كیلومتر از محل زندگی شان دور می شوند.
«این غار در 35 كیلومتری جنوب غربی شهرستان زنجان واقع شده. گلجیك به طور طبیعی از فرسایش سنگ های آهكی پدید آمده و به خاطر داشتن آب و هوای مناسب روزگاری مكان خوبی برای انسان های پیش از تاریخ بوده.»
یك جای دنج و راحت
نوری كه از میان سنگ های كف و سقف این غار به اطراف تابیده می شود انسان را مجذوب خود می كند. این نور، زیبایی شگفت انگیزی را در این غار ایجاد كرده و به همین دلیل این غار عنوان زیباترین غار جهان را به دوش می كشد. برای رفتن به این غار باید خودتان را به 165 كیلومتری جنوب استان زنجان برسانید تا از نزدیك شاهد زیبایی های آن باشید.
غلامرضا نجف لو – مسئول روابط عمومی میراث فرهنگی و گردشگری زنجان – درباره این غار می گوید: «كتله خور معانی مختلفی مثل تپه خورشید، روستای بدون خورشید و ... را می دهد اما مناسبترین معنی به دست آمده از این كلمه، یك كاربرد تركی است. كتله به معنی پستی و بلندی و ناهمواری های داخل غار و خور به معنی راحتی و آسانی كه در نهایت معنی پستی و بلندی های راحت و دنج را می دهد.»
غار كتله خور در دل كوه ساقیزلو واقع شده و به اعتقاد كارشناسان این تپه در حدود 30 میلیون سال قدمت دارد. زمان كشف این غار توسط انسان ها معلوم نیست ولی مردم شهرستان گرماب داستان های زیادی درباره این غار دارند، مثلا برخی از اهالی بر این باورند كه تعدادی از افراد به داخل این غار رفته اند اما هنگامبازگشت موفق نشده اند راه را پیدا كنند.
غلامرضا نجف لو درادامه توضیح می دهد: «دهانه ورودی غار كتله خور به صورت طاق مثلثی شكل و به قطر 70 سانتیمتر است و تنها راه دسترسی به غار از همین قسمت است.»
اما اگر راغب شده اید به این غار بروید باید بدانید كه هشت متر از مسیر را باید به صورت سینه خیز حركت كنید. «این غار از لحاظ وسعت دومین غار جهان و از لحاظ زیبایی اولین غار جهان شناخته شده است. در این غار شما می توانیدشاهد دهلیزها، گذردگاه ها، ستون های عظیم و تعدادی قندیل های توخالی و نیسانی كه جزو كمیابترین قندیل ها هستند، باشید.»
در این غار اصلا حوصله تان سرنمی رود چرا كه می توانید از نزدیك قندیل هایی را تماشا كنیدكه به شكل های مختلف مثل گل كلمی، شیر خوابیده، پنجه شیر، پای فیل، لباس عروس، سگ شكاری، نخل سوخته و ... هستنداما شگفت انگیزترین موضوع درباره این غار است كه در هر گوشه از این غار هوای متفاوتی را احساس خواهید كرد. مثلا در ورودی غار هوا خنك است اما هر چه كه جلوتر برویم هوا گرمتر شده و رطوبت بیشتر می شود.
غار سنگ شكنان
در كشورمان غار سنگی وجود دارد كه سنگ تراشان استان فارس با دستان خود آن را خلق كرده اند. مسیح عادل پور – كارشناس روابط عمومیمیراث فرهنگی شهرستان جهرم – درباره این غار می گوید: «این غار به غار سنگ شكنان معروف است و در جنوب غربی شهرستان جهرم استان فارس قرار دارد، سال ها پیش عده ای سنگ تراش در دل كوهی نزدیك شهرستان جهرم این غار را به وجود آوردند.»
با وجود اینكه برخی از ساكنان محلی و كارشناسان، قدمت این غار را مربوط به دوره فویه می دانند اما هنوز نمی توان تاریخ دقیقی در مورد زمان ساخت تونل های غار عنوان كرد. «سنگ تراشان جهرمی برای امرار معاش خود، سنگ های غار را استخراج می كردند و در آن زمان سنگ شكنان جهرم از غار، سنگ های سفید آهكی و شكل پذیر به دست می آوردند و از سنگ های آن به عنوان نمای ساختمان ها، تزئین سردرها، سنگ فرش كف منازل و بقاع متبركه و سایر بناهای مهم استفاده می كردند.»
نمونه این سنگ های كار شده را می توانید در بناهای شیراز به خصوص در مسجد جامع عتیق و بیمارستان نمازی تماشا كنید. جالب است بدانید سنگ شكنان هنگام برداشت سنگ برای جلوگیری از تخریب غار، بعد از چند متر پیشروی، ستون هایی را به جا گذاشته اند كه این امر، موجب زیبایی بیشتر غار شده است. دهانه غارهای سنگی درون كوه آنقدر بزرگ است كه می توان با خودرو در آن رفت و آمد كرد.
تیشه سنگ تراشان جهرمی جاغذبه ای در غار به وجود آورده كه آن را به یكی از زیباترین غارهای دست ساز سنگی جهان تبدیل كرده و میراثی زیبا بر جای گذاشته است. «این غار دارای 20 مدخل ورودی و 200 متر طول است و عرض آن از 60 تا 130 متر متغیر است كه در مجموع مساحتی در حدود 20 هزار متر مربع را پوشش می دهد.»
پاتوقی برای حرفه ای ها
صبر كنید! قبل از خواندن این مطلب باید بدانید كه اگر غارنورد حرفه ای نیستید حتی فكر سفر كردن به این غار را به سرتان راه ندهید، از غار «سم» حرف می زنیم، سم نام غاری است در استان گلستان در زبان محلی به معنای حفره و غار می‌باشد كه مسیر دسترسی آن از روستای نام نیك از توابع استان گلستان می باشد و در حال حاضر دومین غار عمیق و فنی ترین غار كشور است و تا عمق 406متری اكتشاف و نقشه برداری شده است. این غار در ارتفاع 1700 متری از سطح دریا قرار دارد و دارای یك دهانه می‌باشد. غار سم در نزدیكی قله كوه خواجه قنبر (امامزاده بالای كوه) و در قسمت غربی روستای نام نیك ،این غار طبیعی از جنس آهك می‌باشد كه بر اساس جریان آب از داخل سنگ‌های آهكی بسط و گسترش یافته است.
غاری با دهلیزها و طاق های زیبا كه وجود آب در آن جلوه خاصی به غار بخشیده است. مسعود زیارتی مسئول روابط عمومی میراث فرهنگی و گردشگری استان گلستان در مورد این پدیده اسرارآمیز می گوید: «این غار 375 متر عمق داشته و درون آن 21 چاه وجود دارد، در هنگام ورود به این غار با مسیر تنگ و باریكی مواجه می شویم كه به مسیر «خرچنگ رو» معروف است ولی برخلاف خرچنگ روهای غارهای دیگر كشورمان، تنگناهای این غار تمامی ندارد و اغلب مسیر را باید به یك سمت حركت كرد و حتی امكان برگرداندن سر وجود ندارد.»
مشكل دیگری كه در مسیر این غار بر سر راه غارنوردان وجود دارد كاهش دماست. به همین خاطر داشتن امكانات غارنوردی در این غار و حرفه ای بودن الزامی است.
مسعود زیارتی درباره غار سم ادامه می دهد: «این غار هر چه جلوتر می روید سرد و سردتر می شود. در واقع از چاه 19 به بعد، دمای هوای درون غار كاهش می یابد و به 6 درجه سانتیگراد می رسد و باید برای گرم كردن بدن برنامه ریزی كرد، در غیر این صورت غارنوردان نمی توانند به مسیر خود ادامه بدهند.»
به نظر غارنوردان حرفه ای این غار بسیار خطرناك است، چرا كه به دلیل مسیرهای دشوار كار امدادرسانی بسیار سخت و حتی غیرممكن است، به همین خاطر تیم های بازدیدكننده باید كاملا آماده و مجهز باشند وگرنه یك حادثه ساده و یك اتفاق كوچك امكان دارد به مرگ آنها منجر شود.
معابر غار سم به قدری تنگ و پرپیچ و خم است كه تنها یك فرد می تواند خود و كوله اش را عبور دهد.
«تحقیقات درباره قدمت غار سم هنوز به نتیجه قطعی نرسیده اند اما نمونه های كشف شده از جمجمه انسان و حیوانات در این غار نشاندهنده قدمت بالای آن است. شاهد این ادعا كشف اسكلت خفاشی است كه 10 برابر بزرگتر از اسكلت خفاش های معمولی به نظر می رسد. خفاش های این غار به دلیل نامشخصی تقریبا از بین رفته اند و جالب اینكه اكثرا اسكلت های آنها در یك نقطه جمع شده اند اما این استخوان ها تنها نشان زندگی در غار نیستند، نوعی پروانه خاص هم تا چاه چهار وجود دارد كه از نوع كمیاب است.»