عجیب است كه زیباترین گلها و خوشبوترین گلابهای كشور چهار فصل ما از دل كویری چنین خشك بیرون می‌آید. كاشان شهری در 240 كیلومتری تهران، در استان اصفهان، میان كوههای كركس و در كویر مركزی ایران قرار گرفته و آب و هوایی گرم و بیابانی و خشك دارد.
با این حال این مطلب درباره كاشان، خانههای دیدنی و قدیمی آن، تپه‌های باستانی سیلك و باغ فین نیست، بلكه مربوط به مراسمی قدیمی و دیدنی به نام گلابگیران است.
دو شهر قمصر و نیاسر از اواسط اردیبهشت بمدت دو تا سه هفته میزبان مهمانانی هستند كه برای حضور در مراسم گلابگیری به این شهرها سفر میكنند. این دو شهر پر از باغهای گلمحمدی و جویبارهای زلالی هستند كه لطف شهر را برای كسانی كه پس از طی كویر به شهر رسیدهاند دوچندان میكند.
گلمحمدی كه در كاشان و اطراف آن كشت می‌شود، از نوع Rosaceus هستند. در زمان گلابگیری در طول روز هوا گرم، اما هنگام غروب و شب هوا سرد می‌شود. بهتر است در گشتی كه به این مناطق دارید كفشی سبك و راحت انتخاب كنید و از ریختن زباله خصوصا ظروف یكبار مصرف در محل خودداری كنید.
كاشت گلمحمدی در ایران قدمتی حدود 7 هزار ساله دارد و مراسم گلابگیری آیینی 1000 ساله است كه در طول زمان تغییراتی بسیار جزیی داشته است. گلاب قمصر كه از نظر مرغوبیت بهترین گلاب جهان بشمار می‌رود، از نظر مذهبی نیز دارای ارج و قرب است. علاوه بر آنكه برای معطر كردن فضاهای مذهبی بكار می‌رود، هر ساله در تاریخ 9 ذیالحجه خانه خدا توسط این گلاب ناب شسته می‌شود.
هرچند در دنیا قمصر را بعنوان مهد مرغوب‌ترین گلاب میشناسند، اما گلاب ناب در روستاهای ون، سار، سده و وادقان كه كمتر شناخته شده و توریستی هستند تهیه می‌شود. دراین روستاها كه در مناطقی كوهستانیتر نسبت به قمصر و نیاسر قرار دارند، گلها دیرتر شكوفا میشوند و گلاب غلیظ تری در آنها تهیه می‌شود.
مرغوب‌ترین گلاب در این منطقه مربوط به روستای وادقان و ون است كه در 50 كیلومتری شمال كاشان، در مرز استان‌های قم ، اصفهان و مركزی قرار دارند. علاوه بر گلاب سایر عرقیجات و كتیرای مرغوبی نیز در این روستاها بدست می‌آید.
فرآیند گلابگیری به این شكل است كه دیگ‌های بزرگ را پر از گلبرگ‌های گل محمدی و آب كرده روی تل هیزم می‌گذارند و گلاب را با تقطیر بدست می‌آورند. پیش از این برای مراسم گلابگیری دیگ مخصوص و گل‌های محمدی را كنار رودخانه‌ها می‌بردند و ضمن خواندن ادعیه مذهبی مراسم را انجام می‌دادند.
سالیانه حدود 2 میلیون نفر از مراسم گلابگیران كاشان، قمصر، نیاسرو برزك دیدن میكنند. قمصر، نیاسر و برزك كه مهمترین قطبهای گلابگیری ایران هستند، ازنظر جغرافیایی نیز جالب توجه هستند و در فاصله كوتاهی از كوهستان و كویر واقع شده‌اند و آب و هوای آنها نیز از كاشان لطیف تر و ملایم‌تر است.
قمصر
قمصر در فاصله 30 كیلومتری از جنوب كاشان قرار دارد. بهترین زمان برای حضور در مراسم گلابگیری قمصر ساعات اولیه روز ، یعنی زمانی كه هنوز آفتاب كاملا گرم نشده است، گل هایی كه در ساعات پیش از طلوع چیده شده اند تازه ترند و طبیعتا گلاب بهتری از آنها به دست می‌آید.
در شهر كه پر از باغ گل است، امكان دیدن مراسم گلابگیری برای گردشگران مهیاست، مردم قمصر، مردمی مهماندوست و خونگرم و با حوصله هستند و به گونه‌ای فرایند تهیه گلاب را توضیح می‌دهند كه گویی از تكرار این توضیحات خودشان لذت بیشتری میبرند تا مخاطب. غیر از دیدن مراسم گلابگیری و طبیعت زیبای قمصر بازدید از امامزاده پیر داوود كه بنایی متعلق به دوره آل بویه است و گنبد مخروطی و فیروزه‌ای رنگ جالبی دارد خالی از لطف نیست.
نیاسر
كه به كهن باغشهر ایران معروف و در 30 كیلومتری غربی كاشان واقع است، در دید اول چیزی بیشتر از قمصر به گردشگر ارائه نمی‌دهد.كافی است كمی از شهر فاصله بگیرید و به ارتفاعات مجاور بروید تا با دیدن زیباییهای طبیعی به ویژه آبشار معروف نیاسر، متوجه شوید كه سفری كه تا اینجا داشتید بدون دیدن نیاسر بخش مهمی كم داشته است.
چهارطاقی نیاسر
این بنای چهارطاقی روی تپه‌های غرب نیاسر، كه بطور قطع در شكل فعلی در زمان ساسانی ساخته شده، احتمالا بنایی اشكانی است كه بعدها مرمت شده است. این بنا، ساختمانی چند منظوره است كه هم كاربرد مذهبی داشته و بعنوان یك آتشكده مورد استفاده قرار می‌گرفته و هم بعنوان یك رصد خانه و حتی محلی برای اندازه گیری سایه خورشید برای تنظیم تقویم نیز بوده است.
آتشكده كه به احتمال زیاد به دستور اردشیر بابكان ساخته شده، بنایی ذوزنقه ای شكل با دیوارهایی به طول 12 متر و دارای قوس و گنبد ساسانی است.
غار رئیس نیاسر
یك غار انسان ساخت باستانی با طول حدودا 100 متر است. ارتفاع غار در دهانه آن یك متر و نیم است كه به تدریج از ارتفاع آن كاسته می‌شود. غار كه بقولی در زمان اشكانی و بقولی دیگر در دوره ساسانی كنده شده، در ابتدا كاربردی مسكونی داشته هرچند در مراحل بعدی تبدیل به پرستش گاه و حتی در برهه ای پناهگاه شده است. همانطور كه گفته شد هر چه به سمت انتهای غار پیش می‌رویم از ارتفاع آن كاسته شده و دالان تنگ تر و كوتاه تر می‌شود، تا جاییكه 20 متر انتهایی آن به سادگی قابل پیمایش نیست و حتی ایستاده نمی‌توان از آن گذر كرد.
در ساختن این غار جز مصالح طبیعی از چیز دیگری استفاده نشده، اكنون اطراف غار پاركی ایجاد شدهاست، جویباری كه از كنار چارطاقی سرچشمه میگیرد در امتداد، از كنار غار میگذرد و منظرهای زیبا ایجاد میكند. اگر تا به حال مراسم گلابگیران را از نزدیك مشاهده نكردهاید در فرصت باقیمانده زمانی برای یك سفر به كاشان و اطراف آن ایجاد كنید، اگر پیش از این مراسم را دیدهاید نیز نیازی به توصیه مجدد نیست.
چطور برویم؟
اتوبان تهران به اصفهان، كاشان و اطراف را تبدیل به مقصدی سهل الوصول كرده كه میتوان در زمان اندكی از استان‌های مجاور به آن رسید. اگر وسیله شخصی ندارید یا با تور به این سفر نمی‌روید، می‌توانید ازطریق ترمینال جنوب با اتوبوس راهی شوید. مسیرپیش روی تان مسیری 246 كیلومتری، حدودا 2 تا 3 ساعته در امتداد كویر است.
بعد از طی راهی 130 كیلومتری به قم می‌رسید، از قم دو راه در پیش دارید: یا از طریق اتوبان پس از دوساعت رانندگی و طی مسیری 102 كیلومتری به كاشان می‌رسید؛ راه دیگر از قم به سمت سلفچگان حركت كرده پس از 43 كیلومتر، به سه را ه سلفچگان می‌رسید و به سمت اصفهان ادامه مسیر میدهید. بعد از 62 كیلومتر به دلیجان، و با ادامه مسیر 80 كیلومتری به سمت شرق به كاشان می‌رسید.
در این بین بازدید از مشهد اردهال و زیارت امامزاده سلطانعلی بن باقر كه مقبره سهراب سپهری نیز در آن واقع است خالی از لطف نیست. مسافرانی كه از اصفهان و شهرهای اطراف برای دیدن مراسم گلابگیری به كاشان می آیند هم مسیری راحت تر از اتوبان معروف اصفهان به قم ندارند.
از استان لرستان هم با رساندن خودتان به الیگودرز و پس از آن خمین و محلات به دلیجان می رسید و پس از آن مشهد اردهال و كاشان را در پیش رو خواهید داشت. برای رفتن به قمصر باید از كاشان به سمت جنوب حركت كنید و پس از طی 30 كیلومتر به قمصر برسیم. در صورتیكه اتومبیل شخصی ندارید از كاشان هم تاكسی سواری و هم مینی بوس به مقصد قمصر وجود دارد.
برای رفتن به نیاسر از قمصر چارهای ندارید جز آنكه به كاشان برگردید و 30 كیلومتر دیگر به سمت غرب بروید. برای اقامت می‌توانید در هتل قمصر بمانید هرچند كه مردم محلی قمصر كه مردمانی خونگرم و مهمان نواز هستند هم اتاقهایی را در اختیار مسافران قرار می‌دهند.
هتل سبز نیاسر نیز در صورتیكه مایلید در نیاسر اقامت كنید گزینه خوبی به شمار می‌رود. برخلاف قمصر، در نیاسر با فراوانی اتاقهای اجارهای مواجه نمیشوید پس بهتر است كه با توجه به ازدحام بازدیدكنندگان، از قبل در یكی از مراكز اقامتی كاشان یا قمصر اتاقی را رزرو كنید یا در صورتیكه كه مبداء تان فاصله چندان زیادی از كاشان ندارد، سفر خود را بدون اقامت شبانگاهی به اتمام برسانید.