وستای كندلوس، آرمیده بر دامان سر سبز البرز مركزی، با هویتی به درازای تاریخ و دهكده ای با جلوه های حیرت انگیز از طبیعت است كه گنجینه ای از هنرهای سنتی و دستی قدیمی و بومی مازندران در موزه تاریخی اش جمع آوری شده و انتظار گردشگران پائیزی را می كشد.
برای دیدن جاذبه های روستای ییلاقی كندلوس باید 150 كیلومتر از مركز استان به سمت غرب رفت و در 70 كیلومتری جنوب شرقی شهرستان نوشهر و 15 كیلومتری مسیر كوهستانی كجور نوشهر، به روستایی خواهید رسید كه اولین موزه روستایی كشور در آن بنا شده است، روستایی كه با داشتن جاذبه های متعدد، به روستای هدف گردشگری مازندران نیز مبدل شده است.
این موزه رویای كودك روستایی است كه به یكباره دست از بازیهای كودكانه می كشد و برای حفظ میراث گذشتگانش، خانه به خانه روستاهای كجور می چرخد و اشیاء تاریخی و فرهنگی نیاكانش را در قالب موزه ای جمع آوری می كند.
در حاشیه مجموعه گردشگری و فرهنگی كندلوس، موزه ای بنا شده كه برای ورود به آن باید پله های سنگفرش شده را طی كرد و در بلندای روستای زیبای كندلوس، درب بزرگ چوبی موزه همواره در تمام روزهای سال به روی فرهنگدوستان باز است.
این موزه به گفته علی اصغر جهانگیری بنیانگذار نخستین موزه روستایی كشور ره آورد سالها همصحبتی وهمدلی با مردم مهربان دیار كجور مازندران است، وی می گوید: خود زاده و پرورده دشت و كوهساران آن دیارم و هرچه دارم از مردم این دیار دارم.
ساخت فرهنگسرای كندلوس در سال 60 آغاز شد و در سال 66 به پایان رسید و نمایش دهنده اسناد و مدارك در متن و فرهنگ این روستای باصفای كوهستانی است. موزه تاریخی و فرهنگی كندلوس در ساختمانی با معماری سنتی و بومی بنا شده كه از بخش های مختلفی تشكیل شده و و اشیاء قدیمی و تاریخی در غرفه هایی در زیرزمین و همكف موزه به معرض نمایش گذاشته شده است.
در بخشی از این موزه، سكه های تاریخی و قدیمی به چشم می آید كه بر روی تكه كاغذی نوشته شده، این اشیاء در 25 مردادماه سال 71 سرقت شده اما چند ماه بعد با تلاش نیروی انتظامی دوباره كشف شد و به موزه بازگردانده شده است.
نمونه خط ثلث، ابطال سحر، قباله های ازدواج، نقاشی های مربوط به قرن 11 در دهلی نو، نمونه های از سكه های نقره ای، جدول تقویم نجوم متعلق به سال 1283، شجره نامه های ایل قاجار و نسخه ای عقد نامه شاه و فرح در غرفه های موزه تاریخی كندلوس به معرض نمایش گذاشته شده است و اشیاء هر غرفه از طریق پخش صدای ضبط شده به بازدیدكنندگان معرفی می شود.
نمایشگاه اسناد ملی عصر صفوی تاكنون از دیگر بخش های موزه قدیمی روستایی كندلوس است، سفالهای لعابی، پی سوز برای ایجاد شعله ای آتش، جام با نقش قوچ مربوط به 1800 سال قبل، لوازم كیمیاگری، نمونه هایی از خط خوشنویسی، سیاه مشق، قدیمی ترین سند مبایعه نامه واقع در بلوك زانوس مجور به تاریخ 955 هجری قمری، سند خرواری كندلوس در سال 1036 هجری توسط شمس الدین كندلوسی، پوست آهو با رنگ نیل لاجوری، قدیمی ترین اسناد خطی نیز در این موزه به چشم می خورد.
در ویترین 5 این موزه، نمونه هایی از آیات قرآنی نقش بسته شده بر پوست آهو، قلمدان لاكی، فرهنگ عامه گل و مرغ، قلمدان با عكس مهره، كتاب چاپ سنگی با موضوعات مختلف، اسناد كتاب خطی مربوط به ادوار مختلف، نقاشی هایی با مركب كار خواجه عبدالله انصاری، سكه های مختلف اشكانی، ایلخانی، ساسانی وجود دارد كه برای بازدیدكنندگان شگفت آور است.
ویترین چهارم مجموعه تاریخی كندلوس به حرفه و كارپیشه مردمان روستاهای مازندران می پردازد، حرفه هایی از چاربداری، كدخدایی، هیزم شكنی، گالش، چپق كش و ویترین دیگر عكس های تاریخی ایران و ویترین دوم نیز به چینی آلات هنرمندان ایران در طول تاریخ اختصاص دارد.
در ویترینی از فرهنگسرای كندلوس انواع چپق های قدیمی كه بر اساس شخصیت هر فرد طراحی شده بود، نمایش گذاشته می شود چپق هایی برای عروس و داماد، چپق های سفالی، چینی، استخوانی و فلزی.
در بازدید از غرفه دیگر موزه كندلوس، مصالحه نامه بین میرزا حسن خان، شجره نامه خداندان جهانگیری، انواع قاشق های سنتی و چوبی، كچه های مازندرانی، آسیاب های بادی، سیر تكامل عینك از عصر صفویه تاامروز، انواع زیور آلات، رادیو نفتی، فنوگراف، پارچه ای ابریشمی، لباسهای محلی مانند شلیته، مخمل نقش عباسی، پشمی ازار و لباسهای سنتی بانوان مازندران به نمایش گذاشته شده است.
موزه كندلوس كه اولین موزه روستایی در جهان است سوژه های منحصر به فردی را نیز در خود جای داده نظیر سند شهر سمنگان محلی كه رستم فردوسی با تهمینه ازدواج میكند،كتاب خارستان سعدی، صدای مظفر الدین شاه و فونو گراف و نظایر آن.
بنیانگذار موزه مردم شناسی كندلوس در گفتگو با خبرنگار مهر با یادآوری اینكه اشیاء این موزه را از سن هفت سالگی روستا به روستا از طریق معاوضه مایحتاج مردم با این اشیاء جمع آوری كردم گفت: موزه كندلوس ره آورد سالها همدلی و هم صحبتی با مردم است.
دكتر علی اصغر جهانگیری در گفتگو با خبرنگار مهر، در خصوص موزه مردم شناسی كندلوس اظهار داشت: موزه كندلوس حاصل عشق یك كودك روستائی است كه در سنین هفت سالگی در زمینه فرهنگ و گذشته نیاكان در دل كوهستان از روستائی به روستای دیگر در جستجوی هویت و فرهنگ خود این كار را شروع كرد.
وی افزود: در سال 1360به عنوان یك كارآفرین و بر اساس اینكه خدمتی به مردم زادگاه خود كرده باشم در زمانی كه امكاناتی چون جاده، برق، تلفن و .... وجود نداشت موزه مردم شناسی كندلوس در بلندای دامنه البرز برپا شد.
بنیانگذار موزه مردم شناسی كندلوس می گوید: این موزه قدیمی ترین موزه ایران در تنوع اشیاء بی شمار از دوران مختلف تاریخ این سرزمین است.
جهانگیری در ادامه با اشاره به اینكه موزه كندلوس اولین موزه روستائی جهان بیان داشت: یونسكو به این قصه می بالد كه موزه هایی كه سرچشمه فرهنگ اقوام مختلف است بایستی در همان منطقه برپا شود نه در شهرهای بزرگ، بطوریكه موزه فرش كاشان باید در راوند كاشان باشد نه در تهران.
این پژوهشگر حوزه فرهنگ و هنر اظهار داشت: موزه كندلوس اشیاء بی شماری را از دوران 1800سال قبل از میلاد تا اواخر دوره قاجار را در خود جای داده است بطوریكه كه از لابراتوار كیمیاگر هزاره قبل از میلاد تا كتاب خارستان سعدی، سند شهر سمنگان، صدای مظفر الدین شاه و فونو گراف و نظایر آن در این موزه به چشم می خورد.
جهانگیری، با بیان اینكه كودك 7ساله روستای كجور یكباره دست از بازیهای كودكانه بر می دارد و آواره دشت و كوه و صحرا می شود تا در روستاهای كجور مازندران خانه به خانه به دنبال اشیاء فرهنگی و تاریخی آن دیار باشد و از طریق معاوضه قند و چای و سیگار،قباله ها،اسناد،سكه،سفال جمع اوری كرده و آنها را از دید خانواده پنهان میداشت كه الان قسمتی از آن در موزه مردم شناسی كندلوس وجود دارد و این در حالی است كه هنوز با گذشت سالهای زیاد از آن سالها باز هم در شهرهای ایران به جستجوی این اشیا كه ریشه در فرهنگ اقوام مختلف دارد مبادرت می ورزم.
بنیانگذار موزه كندلوس با بیان اینكه اسناد تاریخی كه نشانگر زندگی نیاكان ما و دستاوردهای تاریخی آنهاست بخشی از موزه كندلوس است، گفت: كتابهای خطی، نقاشیهای پشت شیشه، اشیاءفلزی، ظروف سفالی، سكه های باستانی و بافته های مردم روستاها بخشی از این مجموعه است.
هشت موزه تاریخی و مردمشناسی در شهرستانهای مختلف مازندران وجود دارد.
