گل فشان ها یكی از عجیب ترین و جذاب ترین پدیده های زمین شناسی اند
منتهی الیه جنوب شرقی ایران، كنار آب های گرم اقیانوس هند یكی از عجیب ترین و بكرترین منطقه هایی است كه می توانید برای یك سفر شگفت انگیز تابستانی انتخابش كنید. «بندر چابهار» در استان سیستان و بلوچستان، یك شهر همیشه بهار است. تنها بندر مستقر ایران در كناره اقیانوس هند با ساحلی بكر و پهناور و جاذبه های زمین شناسی، كه نمونه اش در هیچ كجای ایران پیدا نمی شود. اگر از كوه های مریخی، تالاب «لیپار» و دریاچه صورتی در چابهار بگذریم، «گل فشان تنگ» نادرترین پدیده ای است كه از دل زمین می جوشد و تجربه دیدنش برایتان تكرارناشدنی خواهدبود.
گل فشان به زبان محلی
اهالی قدیمی روستاهای استان سیستان و بلوچستان، روی گل فشان هایشان اسم «بولوبولو» گذاشته اند. اسمی كه احتمالا از صدایی می آید كه موقع غل زدن گل ها از دهانه شنیده می شود. اهالی چابهار هم گل فشان ها- به خصوص گل فشان منطقه ی تنگ- را «پانگ» صدا می زنند. پانگ در زبان بلوچی به معنی «ناف» است. انگار مردم بومی بلوچستان معتقدند گل فشان ها، ناف های زمین هستند.
چی می بینیم؟
• گل فشان ها چه پدیده ای هستند؟
گل فشان ها یكی از عجیب ترین و جذاب ترین پدیده های زمین شناسی اند. گل و لای مثل چشمه آب از زیرزمین می جوشند و بالا می آیند و از دهانه هایی آتش فشانی بیرون می زنند. وقتی گل سرد مدام از این دهانه ها بیرون می آید و در اطراف دهانه روی هم انباشته می شود، كم كم شكلی مخروطی اطراف دهانه به وجود می آورد. مخروطی كه بسته به سن گل فشان، بزرگ یا كوچك است. گل فشان هایی كه گل سرد دارند، بر اثر حركت و فشار لایه های زمین ایجاد شده اند.
گل فشان منطقه تنگ، معروف ترین گل فشان جنوب ایران است
• گل فشان های ایران زمین
در ایران گل فشان ها در دو منطقه شمالی و جنوبی قرار دارند؛ گل فشان های جنوب در جلگه ساحلی دریای عمان در جنوب استان سیستان و بلوچستان و استان هرمزگان و گل فشان های شمالی در شمال استان گلستان در شهرستان آق قلا، گل فشان های سواحل شمالی دریای عمان، از فشار حركت صفحه اقیانوسی همین دریا به وجود آمده اند و گل فشان های شمال ایران، از فشار حركت زیر صفحه قاره ای ایران. از حدود هشتصد گل فشان شناسایی شده در دنیا، سی گل فشان در جنوب ایران قرار گرفته. پانزده تای آن ها، بین بندر جاسك و میناب، 9 تا بین چابهار و بندر جاسك و شش تاری بقیه، بین چابهار و مرز ایران و پاكستان (به خصوص شمال خلیج گواتر) هستند؛ گل فشان هایی كه بنا به فصل و شرایط جوی و تغییرات زمین می توانند گاهی فعال یا غیرفعال شوند. گل فشان منطقه تنگ، معروف ترین گل فشان جنوب ایران است. گل فشانی كه هنوز فعال و زنده است.
چه ویژگی دارد؟
• گل فشان تنگ چه ویژگی هایی دارد؟
گل فشان منطقه تنگ- كه مردم محلی به آن گل فشان «پانگ» می گویند- سه تپه گل فشان كوچك دارد كه یكی از آن ها، شبیه آتش فشان و در حال حاضر فعال است، اما بقیه چندسالی است كه غیرفعال شده اند. این گل فشان از سطح زمین حدود 72متر، و از سطح دریا حدود 102 متر ارتفاع دارد. گل فشان پانگ، نمونه ای از یك گل فشان كاملا مخروطی است.
در قله مخروط و داخل دهانه اصلی، دهانه هایی چند سانتی متری وجود دارند كه گل خاكستری یا سبز رنگ، از دهانه ی آن ها خارج می شود و به طرف دامنه می ریزد. بالاآمدن گل از درون دهانه ها و جوشیدنش از آن جا، حدود پنج تا پانزده دقیقه طول می كشد.
گل فشان منطقه تنگ سه تپه گل فشان كوچك دارد كه یكی از آن ها در حال حاضر فعال است
گل فشان تنگ آن قدر قدیمی است كه یكی از اولین گزارش های ثبت شده درباره اش را محققی به سام «هریسون» در سال 1941 نوشته است. «حباب های سبزرنگ بزرگی از گل درست می شوند كه هر چند دقیقه یك بار می تركند و دوباره حباب های دیگری جای آن ها به وجود می آیند. مخلوط آب و گل ابتدا شروع به جوشیدن می كند و سپس، به صورت فوران های كوچك به اطراف پراكنده می شود و روی دامنه گل فشان می ریزد و باعث بزرگ شدن آن می شود. گاهی فوران ها شدید و با انفجار و پرتاب مواد نرم زیادی همراهند.»
چطور برویم؟
• به سوی چابهار
اگر ساكن پایتخت هستید و تصمیم دارید از تهران راهی چابهار شوید، باید مسیری حدود دو هزار كیلومتر را طی كنید. اتومبیل شخصی، اتوبوس، قطار و هواپیما همه گزینه هایی هستند كه می توانند شما را به چابهار برسانند. اگر وقت تان كم است، مطمئنا هواپیما بهترین گزینه است. پروازی كه مستقیما از تهران، به سمت چابهار حركت می كند و در فرودگاه بندر آزاد چابهار، شما را به زمین می نشاند. اگر قطار را انتخاب كنید، باید اول از تهران به زاهدان بروید و بعد از آن جا با اتوبوس راهی چابهار شوید. از تهران به چابهار و برعكس هم یك روز در میان، اتوبوس هایی در حال رفت و آمدند.
از گل ها برای درمان بیماری های پوستی، درمان درد كمر،درد های مفاصل و... استفاده می شود
رفت و برگشت به چابهار با اتوبوس و قطار، چهار روزی وقت تان را خواهدگرفت. اما اگر با اتومبیل شخصی قصد سفر دارید، باید در مسیرتان از قم، كاشان، نایین، یزد، كرمان، ایرانشهر و سرباز بگذرید و بعد از همان سمت شهر سرباز، وارد چابهار شوید. وقتی به چابهار رسیدید، اهالی گرم بلوچستان با اولین درخواست، شما را به سمت گل فشان ها راهنمایی خواهندكرد. حدود 70 كیلومتری كه از چابهار فاصله بگیرید، در مسیر رسیدن به بندر كُنارك، در دشت كهیر و نرسیده به روستای تنگ، تابلوی «كوه گل فشان بندر تنگ» را خواهیددید.
وقتی به منطقه رسیدید، با یك بیایان وسیع با سه تپه بزرگ رو به رو می شوید. یكی از تپه ها كه از دو تای دیگر، بلندتر و مخروطی شكل تر است، كوهی است كه محلی ها «كوه تنگ» صدایش می كنند.
چه تجهیزاتی ببریم؟
• بادگیر بپوشید
سفر به شهر چابهار و مناطق اطرافش، یك سفر تفریحی است. پس انتخاب پوششی بهاری سفرتان را راحت تر خواهدكرد. بهتر است روی لباس هایتان یك بادگیر به تن كنید و یك جفت كفش صندل راحت و یك دست لباس اضافی هم همراه تان داشته باشید. امكان ندارد به بالای كوه گل فشان برسید، جوشش گل از داخل زمین را ببینید و هوس نكنید به گل هایی كه غُل می زنند، دست بزنید. پس با برداشتن لباس اضافی، خیال خودتان را از تماس دل نشین با گل ها راحت كنید. بالارفتن از كوه با ارتفاعی نه چندان زیاد، كار سختی نیست، اما چون ممكن است هوا بارانی باشد، بهتر است كفش مناسب پیاده روی به پا كنید.
گل فشان هایی كه گل سرد دارند، بر اثر حركت و فشار لایه های زمین ایجاد شده اند
وقتی بالای كوه رسیدید، صندل بپوشید یا كفش تان را در بیاورید تا پایتان كاملا با گل ها تماس داشته باشد. گل فشان فعال تنگ، حالا بعد از فعالیت تقریبا صد ساله اش به كوهی با ارتفاع صد متر تبدیل شده؛ كوهی وسط یك بیایان وسبع. برای رسیدن به كوه گل فشان، باید از چاله ای كه دو متری عمق دارد و در فاصله حدود دویست متری كوه كنده شده، بگذرید و بعد از كوه بالا بروید تا به قله اش برسید. این جا و در بالاترین نقطه، چاله ای به قطر كمتر از یك متر و عمق حدودا نیم متر وجود دارد كه دیدنش برایتان سخت است، اما از همین چاله كوچك هر یك دقیقه، كمی گل با صدایی خاص مثل تركیدن یك حباب بیرون می زند. حباب هایی از گل، كه رنگ و طرح جذابی دارند.
