غار كتله خور غاری است آبی-خشكی كه در دل كوه ساقیزلو در آهكهای الیگومیوسن مربوط به دوران سوم زمین شناسی بوجود آمده و تقریبا حدود 30 میلیون سال می تواند قدمت داشته باشد ولی بنظر برخی بیش از 120 میلیون سال عمر دارد.
دانستنی های غار كتله خور:
غار كتله خور غاری است خشكی- آبی كه در استان زنجان، شهرستان خدابنده و در ۸۰ كیلومتری جنوب قیدار و ۱۷۳ كیلومتری شمال همدان و ۴۱۰ كیلومتری تهران و ۵ كیلومتری شهر گرماب واقع است. در برخی مناطق غربی ایران به كوه كم ارتفاع" كَتَله" میگویند و چه بسا وجه تسمیه این غار هم همین است كه در یكی از این كوه ها قرار گرفته است و خورشید از پشت آن طلوع میكند و به جای كتله خورشید به آن كتله خور میگویند.
غار كتله خور پیش از سال ۱۳۰۰ خورشیدی كشف شده و در سال ۱۳۳۰ به وسیله شخصی به اسم جمالی زنجانی به ثبت رسیده است.
حدود سال ۱۳۴۳ خورشیدی، به دلیل طولانی بودن دهلیز ورودی، كوتاه بودن سقف آن، مشكلات عبور و مرور و نبود جاذبه ها، غارسنگی بی ارزش جلوه شد، ولی در سال ۱۳۶۵ گروهی از غارنوردان زبده همدان بازدید مفصلی از غار انجام دادند و توانستند شكل گیری این غار را به زمان ژوراسیك ( یعنی بیش از ۱۲۰ میلیون سال پیش) مربوط دارند.
غار كتله خور از نظر قدمت تقریبا همسن غار علیصدر همدان است، اما از دو جهت با هم اختلاف دارند. یكی این كه غار علیصدر همدان غاری است كاملاً آبی، ولی غار كتله خور زنجان غاری است تقریبا خشك. دوم این كه آهك های غار كتله خور نسبت به آهك های غار علیصدر بسیار خالص تر است كه عاملی برای زیباتر شدن غار است، چراكه خالص بودن آهك ها باعث شفافیت آنها و در نتیجه عبور نور از قندیل ها میشود .
این غار از سه طبقه متشكل و دارای تونل های فرعی و استلاكتیت ها و استلاكمیت ها و ستون های بسیار در گذرگاه های اصلی است وقندیل های مخروطی آویزان از سقف ها در اثر داشتن ناخالصی ها، رنگ های گوناگون بخود گرفته اند و آن ها كه تركیبات بهمراه نداشته و یا كم تر دارند بصورت بلورهای شیشه‌ای بسیار شفاف مشاهده میشوند .
غار كتله خور، غاری است آهكی كه در بعضی نقاط آن گل رس و خاك های دارای اكسید آهن قابل رویت است.
دهانه غار در ارتفاع ۱۷۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد و تفاوت ارتفاع آن با ارتفاع چشمه ای كه آبهای فرورو حاصل از ریزش جوی غار را بیرون میكند و به رود شور می ریزد، ۵۰ متر است.
ورودی غار یك دهلیز ۴۰۰۰ متری بوده با سقفی كوتاه و فاقد غار سنگ و چند دهلیز فرعی، بعد از دهلیز فرعی یك دالان بزرگ ۹۵۰ متری با بلندی هایی به ارتفاع ۲ متر و گودالهای خشك قرار دارد كه با دوشاخه ۵۰ متری ادامه پیدا میكند و بعد از عبور از یك سربالایی به تالار وسیعی پوشیده از چكنده و چكیده و ستون میرسد . در داخل تالار كوچك بلورین، كه به تالار ستونها چسبیده چاهی به عمق ۸ متر قرار دارد كه چه بسا محل خارج شدن آبهای فرورو سازنده غار است.
در حال حاضر این غار به سه بخش فرهنگی، تفریحی و ورزشی تقسیم شده است بخش ورزشی آن تنها مورد استفاده غارنوردان و صخره نوردان قرار می گیرد، حدود ۴ كیلومتر است كه اما هنوز انتهای آن كشف نشده است. بخش تفریحی غار هم كه جهت بازدید عموم مورد استفاده قرار می گیرد حدود ۲ كیلومتر مسیر مستقیم است كه گفته میشود این مسیر تنها یك سوم كل غار است.
بخش فرهنگی غار هم در بخش جنوبی آن قرار دارد قسمت اصلی آن دالانی است طبیعی كه جهت برگزاری مراسم گوناگون مورد استفاده قرار می گیرد، اما این دالان هیچگونه راه خروجی به بیرون نداشته و راه خروجی آن بصورت مصنوعی كنده شده ولی خود دالان كاملا طبیعی بوده است.
غاركتله خور از حیث كیفیت بلورها و قندیلها، زیبایی و بسیاری طبقات نخستین غار آهكی دنیا شناخته شده است كه به وسیله سرمایه گذاری بخش خصوصی و هزینه شخصی به نام مهندس عالی كه مهندس عمران فرمانداری زنجان بودند در زمان پنج سال آماده بهره‌برداری گشت.
زمان سفر به غار كتله خور:
بهترین زمان سفر به این منطقه بهار و فصل تابستان است. در این فصل ها، درصورتی كه مجهز سفر كنید، میتوانید سفری راحت داشته باشید و از تنفس هوای تازه و تماشای منظره های بكر لذت ببرید.
وسایل الزامی در موقع سفر به غار كتله خور:
برای سفر یك روزه كوله سبكی بردارید و وسایل شخصی و ضروری تان را در آن بگذارید. كفش راحتی از ملزومات هر سفر است. عینك آفتابی، كرم ضد افتاب و لباس گرم از وسیله ها پیشنهادی ما برای سفر به غار كتله خور است.
آدرس غار كتله خور:
در صورت آغاز سفر از مركز استان زنجان و با پیمودن مسیر ١٦٥ كیلومتری زنجان – سلطانیه – خدابنده – گرماب، علاوه بر بازدید از غار كتله خور، میتوانید از دیگر جاذبه های گردشگری مسیر هم دیدن بفرمایید.
اما غار كتله خور از مسیر زیبای زنجان – بیجار – گرماب هم قابل دسترسی است. ولی درصورتی كه تصمیم آغاز سفر از تهران را دارید، كوتاهترین راه دسترسی، آزادراه قزوین-زنجان میباشد كه با رسیدن به خروجی شهرستان ابهر وارد شهرستان شده، بعد به طرف خدابنده ادامه مسیر داده تا به شهرگرماب برسید. فاصله این مسیر ٣٨٥ كیلومتر میباشد .
