طرح ” مسیر سبز – ایران پاك ” در راستای پاكسازی طبیعت اطراف جادهها همزمان با سراسر كشور برای ایام نوروز در گیلان اجرا شد كه به اعتقاد متولیان و دوستداران محیط زیست این پویش برای كوتاه مدت مثبت بود اما درمانگر نیست و نیازمند تداوم و همچنین اطلاع رسانی و مسئولیت پذیری جمعی دارد.
به گزارش خبرنگار ایرنا، روزانه حدود ۵۸ هزار تن زباله در كشور تولید می‌شود كه در این میان سهم استان های گردشگر پذیر مانند گیلان، مازندران و گلستان بسیار نگران كننده است؛ در این سه استان در حالت عادی روزانه حدود ۶ هزار تُن پسماند تولید می‌شود كه این رقم در ایام نوروز گاه تا سه برابر افزایش می یابد و این موضوع فاجعه ای برای محیط زیست شمال كشور است زیرا شیرابه های این حجم زباله، جنگل و طبیعت آن منطقه را نابود می كند و در نهایت با ورود به محصولات كشاورزی، زندگی و سلامت مردم را تحت تاثیر قرار می دهد.
پسماند سالهاست كه بزرگترین و بارزترین چالش گیلان محسوب می‌شود، بطوریكه هم اینك براساس آمارهای ارائه شده روزانه نزدیك به ۲ هزار تُن زباله در مناطق شهری و روستایی گیلان تولید می شود و در این میان بیشترین تولید زباله در روز، مربوط به كلانشهر رشت است كه در ایام نوروز با ورود مسافران و گردشگران میزان زباله تولیدی این شهر به حدود ۲۵۰ تن می رسد و همگی سر از قلب سبز سراوان درمی آورند.
اما گذشته از موضوع زباله های هری و رسوتایی و مشكلات ناشی از آن و مدیریت، گیلان نوروزی را پش سر گذاشت كه بر خلاف ۲ سال گذشته با رشد ۴۰ درصدی مسافر روبرو بود و از حدود هفت میلیون مسافر میزبانی كرد. بازگشت گیلان به طور حتم برای گروههای شغلی و اقتصادی استان خوشایند بوده ، اما برای محیط زیست داستان طور دیگری رقم می خورد.
مهم ترین مسیر مسافر پذیری استان گیلان هماننددیگر استانهای كشور جاده ها و راههای هستند كه در این خطه از شمال كشور خود بخشی از جاذبه های گردشگری محسوب می شود. جاده های گیلان چه روستایی، شهری، مواصلاتی، فرعی و اصلی همگی دارای چشم اندازی خیره كننده هستند كه بسیاری از مسافران تفریح خود را در مسیر تعریف می كنند.
اما با این حال همواره رهاسازی زباله در حاشیه راههای زخمی كهنه و به نظر التیام ناپذیر بوده است كه نه تنها چهره گردشگرپذیری استان را مخدوش كرد، بلكه محیط زیست پیرامونی و شكننده ان را نیز به مخاطره انداخته و می اندازد. درا ین میان پلاستیك ها و كیسه های نایلونی بیشترین آسیب را می زنند زیرا برخلاف مواد غذایی فاسد شدنی، این محصولات شیمیایی مدت زمان زیادی را بدون تغییر در طبیعت ساكن هستند.
به همین منظور اسفند ماه سال گذشته و در آستانه نوروز پویش ” مسیر سبز – ایران پاك ” به تمامی استانداران و مدیران ارشد و مرتبط استانی ابلاغ شد تا یكبار برای همیشه بساط پسماندهای ناخوانده از جاده های زیبای كشور به خصوص گیلان برچیده شود.
سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان متولی طبیعت، طرح ” مسیر سبز – ایران پاك ” را با هدف اجرای طرح های پاكسازی طبیعت، به ویژه حاشیه محورهای مواصلاتی شهری، روستایی و مناطق تفرجی و طبیعی راه اندازی و برای اجرا آنرا به تمام استانداران ۳۱ استان كشور ابلاغ كرد.
حال باید دید كه با عبور از نوروز پر هیاهوی ۱۴۰۱ این پویش چه تاثیری بر فضای گردشگری و محیط زیست استان داشته و ایا به درستی اجرایی شده است یا خیر.
پویش مسیر سبز از اجرا تا نتیجه
مدیركل حفاظت محیط زیست گیلان در این ارتباط به خبرنگار ایرنا بیان كرد: پیش از آغاز سال نو با مصوبه كارگروه پسماند و دستور استاندار، برنامه پاكسازی طبیعت در آستانه بهار با همت همه فرمانداران وبخشداران و دهیاران اجرا شد.
رضا زمانی افزود: ۲۵ برنامه پاكسازی در اجرای طرح نوروز انجام شد و ۲۵۰ بنر با محتوای هشدار ،آموزش و توجه زیست محیطی در مسیرهای مواصلاتی و مسیرهای پرتردد نصب شد. همچنین نزدیك به ۴۰ اكیپ زیست محیطی در شهرستان ها مستقر شدند و نزدیك به ۲۰ هزار كیسه زباله توزیع شد و با همكاری شهرداری ها و نهاد های مسئول بروشورهای اطلاع رسانی منتشر و توزیع شد.
وی بیان كرد: با همه اقدامات انجام شده پس از اتمام تعطیلات نوروزی آخرین وضعیت شهرستان ها بررسی شد اما متاسفانه به رغم پاكسازی های قبل و پاكسازی در حین اما گزارش ها رضایت بخش نبود.
مدیركل محیط زیست گیلان افزود: بعد از ۲سال وقفه كرونایی بار دیگر شاهد حجم عظیم گردشگر در استان بودیم و تصور كنید اگر هر گردشگر بطور متوسط دستكم ۵۰۰ گرم زباله در روز تولید كنید، نتیجه نامطلوبش برای محیط زیست گیلان چه خواهد بود.
زمانی با بیان اینكه اجرای طرح مسیر سبز ایران در بحبوحه نوروز لازم بود اما برای برطرف شدن این معضل چندین دهه‌ای كافی نیست، ادامه داد: نخستین قدم در موضوع مدیریت پسماند اجرای حداكثری برنامه های تفكیك از مبدا است؛ امیدوارم روزی برسد كه هر گردشگر عوارض زیست محیطی سفرش را بپردازد.
مدیركل حفاظت محیط زیست گیلان، یكی از رسالت های محیط زیست با وجود مشكلات بسیار را اطلاع رسانی درست و دقیق دانست و گفت: بدون مشاركت رسانه و مردم هیچ كاری در حوزه محیط زیست پیش نخواهد رفت و گره های زیست محیطی بدون كمك رسانه و مردم باز نمی شود.
همانطور كه از گفته های مدیركل محیط زیست پیداست، پویش مسیر سبز در گیلان بر اساس دستورالعمل ها انجام شده است، اما با نگاهی به حجم حدود هفت میلیونی مسافران چیزی بیش فراتر از اقدامات دستگاههای اجرایی برای زیباسازی و خلاص شدن جاده ها از شر زباله های رهاسازی شده نیاز است.
الزام مدیریت پسماند حلقه مفقوده گردشگری
مدیرعامل یك موسسه زیست محیطی در گیلان نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: پسماند ، بزرگترین چالش استانهای شمالی بخصوص گیلان است كه سالهای طولانی گیلانیان با آن درگیر هستند و متاسفانه بیش از هفت میلیون گردشگر در استان در حالی پذیرش شد كه مدیریت پسماند بعنوان الزام گردشگری مطرح نشده است.
نسیم طواف زاده در ادامه گفت: فعالیت در راستای پویش مسیر سبز- ایران پاك در استان مشهود بود بطوریكه وجود بنرهای اطلاع رسانی و زیست محیطی بسیار بارز بود و حضور اكیپ های زیست محیطی و ضابطان محیط زیست برای هشدار و آموزش بصورت واضح در بین گردشگران دیده می شد؛ اما با این حجم از پذیرش مسافر بعید میدانم انجام این پویش ها راهكاری برای مدیریت پسماند باشد.
وی ادامه داد: با همه اقدامات زیست محیطی بدلیل حجم بالای گردشگر زباله پراكنده در شهر و مناظر طبیعی به وضوح دیده می شد ؛بنابراین اجرای چنین طرح هایی تنها یك اقدام مثبت است.
كمكاری رسانه ها در پیوست محیط زیستی سفر
این فعال اجتماعی و زیست محیطی ادامه داد: چرخ را نمی خواهیم دوباره بسازیم؛ در تمام دنیا كرونا محدودیت گردشگری ایجاد كرد و با بهبود فضا و چرخش دوباره چرخه گردشگری الزاماتی طراحی شد.
به گفته طواف زاده، ما نیز باید در كشور و استان همانند الزامات بهداشتی برای گردشگری نیز دستوراعمل هایی تدوین و اجرا كنیم زیرا حفاظت از محیط زیست و توجه دادن به پسماند باید بعنوان الزامات گردشگری به گردشگران آموخته شود و گمان می كنم برای این اهتمام ، از سوی رسانه ها و نهادهای متولی كم كاری می شود.
بحران نابودی محیط زیست كه امروزه به یك مساله جدی و قابل تامل تبدیل شد، شاید با توسعه پایدار تا حدودی رفع شود، توسعه پایدار فرآیندی است كه آینده‌ای مطلوب را برای جوامع بشری متصور می‌شود كه در آن شرایط زندگی و استفاده از منابع، بدون آسیب رساندن به یكپارچگی، زیبایی و ثبات نظام‌های حیاتی، نیازهای انسان را برطرف می‌سازد؛توسعه پایدار انتخاب نیست بلكه تنها راه نجات زمین برای آیندگان است و این انتخاب بیش از حرف نیازمند عمل است.
حال ” مسیر سبز – ایران پاك ” در گیلان اجرایی شد اما خبرنگار ایرنا در مصاحبه با مردم و متولیان امر به این برآیند دست یافت كه اجرای این پویش در گیلان شاید مثبت باشد اما درمانگر نیست.
زباله جاده ای یك بُعد از معضل پسماند گیلان
مدیركل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست در این باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: سفرهای نوروزی سنتی است كه در میان ما ایرانیان رواج دارد، سال نخستی كه ویروس كرونا در كشور شیوع یافت فرصت مغتنمی بود تا طبیعت نفس بكشد.
حسن پسندیده با بیان اینكه محیط زیستی خواهان تعطیل مشاغل و اقتصاد نیست گفت: اكنون دیگر آن فرصت از دست رفته و هموطنان به راحتی در جمع های چندین نفره وارد طبیعت می‌شوند كه می تواند علاوه بر عواقب سلامتی برای محیط زیست هم عواقب بدی به همراه داشته باشد، یكی از معضلات بعد از پایان تعطیلات حجم انبوه پسماند است كه در جنگل، كوه، دشت و رودخانه ها دیده می شود.
به گفته وی، میانگین سرانه تولید زباله برای هر نفر در روز در شرایط عادی در كشور حدود ۷۵۰ گرم است اما با نزدیك شدن به روزهای پایانی سال و شروع خانه تكانی ها بعضا تا یك كیلوگرم در روز نیز افزایش می یابد.
مدیركل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست افزود: در ایام پایانی سال، یكی از چالش‌های مهم محیط زیستی در كشور، پخش و پراكنش انواع زباله، پلاستیك، نخاله های ساختمانی و سایر پسماندها در طبیعت، خصوصاً حاشیه جاده ها و محورهای مواصلاتی است كه علاوه بر آلوده كردن محیط زیست، موجب ایجاد ناهنجاری و نازیبایی این مناطق می شود.
پسندیده اظهار داشت: بر این اساس سازمان حفاظت محیط زیست به منظور حركتی ملی به منظور پاكسازی محیط زیست از زباله و پسماندها، پویشی را تحت عنوان مسیر سبز – ایران پاك راه اندازی و به تمامی استانداران ۳۱ استان ابلاغ كرده است.
مسیر سبز نیازمند تداوم و فرهنگ سازی
آنطور كه به نظر می رسد صرفاً اجرایی شدن یك پویش برای دستگاههای اجرایی ولو به بهترین شكل ممكن نمیتواند یك مشكل یا معضل اجتماعی به خصوص در حوزه محیط زیست را برطرف كند، زیرا رای رفع چنین معضل نیازمند مسئولیت پذیری اجتماعی از راه فرهنگ سازی است.
حتی اگر در هر كیلومتر از جاده چندین نفر و ماشی حمل زباله قرار دهید كه در واقعیت امكان پذیر نیست، باز هم در هر دقیقه میتوان دید كه از درون خودروها یا توسط خانواده ها و افرادی كه در كناز خیابان در حال استراحت هستند زباله ها به حاشیه جادهها سرازیر می شود.
این مسئله نشان میدهد فرهنگ سفر حلقه مفقوده گردشگری است كه همانطور كه فعال زیست محیطی در بالا به ان اشاره كرد توسط رسانه ها اطلاع رسانی و همنطور با ضوابط جریمه ای همانند نبستن كمربند ایمنی با آن برخورد شود.
البته در این میان نباید نقش پر رنگ فقدان زیرساختهای جمع‌آوری پسماند همچون سطل های زباله در جاده های را نادیده گرفت كه آنقدر اندك هستند كه میتوان گفت: اصلا سطلی وجود ندارد.
معضل زباله گیلان فراتر از جادهها
با تماماین تفاسیر معضل زباله ها فراتر از جادههای استان است زیرا حتی چناچه از خیابانها جمع شود بار دیگر در دامن سبز طبیعت كه اكنون سراوان میزبان آن است رهاسازی و دپو خواهد شد. در بالا اشاره ای كوتاله به تفكیك از مبدا شد كه البته در جای خود مسئله ای بسیار مهم است اما امروز معضل پسماند گیلان از این فراتر رفته و در ایستگاه هضم متوقف شده است.
ساخت زباله سوز در حال حاضر تنها راه برای برون رفت از كوههای سربه آسمان كشیده زباله است كه تا به امروز برزمین مانده است. قرارداد ساخت نیروگاه ۶۰۰ تنی زباله سوز رشت در سال ۱۳۹۲ توسط شهرداری رشت منعقد شد كه تاكنون با گذشت حدود یك دهه و عبور از ۲ شورای شهر كمتر از ۲۰ درصد پیشرفت فیزیكی داشته است. برای این نیروگاه، قابلیت تولید ۳۸ هزار مگاوات برق در سال نیز پیش بینی شده است.
كل اعتبار پیش بینی شده برای احداث نیروگاه زباله سوز در قرارداد سال ۹۲، حدود ۴۰ میلیون دلار بود كه شهرداری رشت ابتدا باید ۲۵ درصد پیش پرداخت را برای خرید تجهیزات تزریق می‌كرد اما بر اساس آخرین گزارش رسمی تاكنون ۱۸.۵ درصد آن تزریق شده است.
نیروگاه زباله سوز رشت كه بزرگترین از نوع خود در كشور بشمار می رود گویا دیگر امید خود را نسبت به مدیران شهری و متولیان امر از دسته داده است كه با ورود دستگاه قضا انتظار می رود جان دوباره ای به عملیات تكمیل و ساخت این نیروگاه دمیده شود.
آیت الله پروایی نماینده مردم گیلان در مجلس خبرگان رهبری سال گذشته در جلسه معارفه و تكریم استانداران جدید و پیشین استان گیلان كه با حضور وزیر كشور برگزار شد، رسیدگی و رفع مشكلات محیط زیستی و موضوع پسماند سراوان را از خواسته های مردم گیلان عنوان كرد؛همچنین پرونده ای از سوی دستگاه قضای گیلان ،مصمم در برخورد با مسئولان كم كار، در خصوص وضعیت نیروگاه ۶۰۰ تنی زباله سوز رشت و قراردادهای مربوط به احداث آن تشكیل شد و تمامی موضوعات مربوطه از جمله تصفیه خانه شیرابه، كود آلی، نیروگاه زباله سوز، قراردادها و نحوه مصرف بودجه اختصاص یافته به پروژه های ذیربط نیز در حال بررسی و رسیدگی قضایی است.
مسیر سبز نیازمند تداوم و فرهنگ سازی
آنطور كه به نظر می رسد صرفاً اجرایی شدن یك پویش برای دستگاههای اجرایی ولو به بهترین شكل ممكن نمیتواند یك مشكل یا معضل اجتماعی به خصوص در حوزه محیط زیست را برطرف كند، زیرا رای رفع چنین معضل نیازمند مسئولیت پذیری اجتماعی از راه فرهنگ سازی است.
حتی اگر در هر كیلومتر از جاده چندین نفر و ماشی حمل زباله قرار دهید كه در واقعیت امكان پذیر نیست، باز هم در هر دقیقه میتوان دید كه از درون خودروها یا توسط خانواده ها و افرادی كه در كناز خیابان در حال استراحت هستند زباله ها به حاشیه جادهها سرازیر می شود.
این مسئله نشان میدهد فرهنگ سفر حلقه مفقوده گردشگری است كه همانطور كه فعال زیست محیطی در بالا به ان اشاره كرد توسط رسانه ها اطلاع رسانی و همنطور با ضوابط جریمه ای همانند نبستن كمربند ایمنی با آن برخورد شود.
البته در این میان نباید نقش پر رنگ فقدان زیرساختهای جمع‌آوری پسماند همچون سطل های زباله در جاده های را نادیده گرفت كه آنقدر اندك هستند كه میتوان گفت: اصلا سطلی وجود ندارد.
معضل زباله گیلان فراتر از جادهها
با تماماین تفاسیر معضل زباله ها فراتر از جادههای استان است زیرا حتی چناچه از خیابانها جمع شود بار دیگر در دامن سبز طبیعت كه اكنون سراوان میزبان آن است رهاسازی و دپو خواهد شد. در بالا اشاره ای كوتاله به تفكیك از مبدا شد كه البته در جای خود مسئله ای بسیار مهم است اما امروز معضل پسماند گیلان از این فراتر رفته و در ایستگاه هضم متوقف شده است.
ساخت زباله سوز در حال حاضر تنها راه برای برون رفت از كوههای سربه آسمان كشیده زباله است كه تا به امروز برزمین مانده است. قرارداد ساخت نیروگاه ۶۰۰ تنی زباله سوز رشت در سال ۱۳۹۲ توسط شهرداری رشت منعقد شد كه تاكنون با گذشت حدود یك دهه و عبور از ۲ شورای شهر كمتر از ۲۰ درصد پیشرفت فیزیكی داشته است. برای این نیروگاه، قابلیت تولید ۳۸ هزار مگاوات برق در سال نیز پیش بینی شده است.
كل اعتبار پیش بینی شده برای احداث نیروگاه زباله سوز در قرارداد سال ۹۲، حدود ۴۰ میلیون دلار بود كه شهرداری رشت ابتدا باید ۲۵ درصد پیش پرداخت را برای خرید تجهیزات تزریق می‌كرد اما بر اساس آخرین گزارش رسمی تاكنون ۱۸.۵ درصد آن تزریق شده است.
نیروگاه زباله سوز رشت كه بزرگترین از نوع خود در كشور بشمار می رود گویا دیگر امید خود را نسبت به مدیران شهری و متولیان امر از دسته داده است كه با ورود دستگاه قضا انتظار می رود جان دوباره ای به عملیات تكمیل و ساخت این نیروگاه دمیده شود.
آیت الله پروایی نماینده مردم گیلان در مجلس خبرگان رهبری سال گذشته در جلسه معارفه و تكریم استانداران جدید و پیشین استان گیلان كه با حضور وزیر كشور برگزار شد، رسیدگی و رفع مشكلات محیط زیستی و موضوع پسماند سراوان را از خواسته های مردم گیلان عنوان كرد؛همچنین پرونده ای از سوی دستگاه قضای گیلان ،مصمم در برخورد با مسئولان كم كار، در خصوص وضعیت نیروگاه ۶۰۰ تنی زباله سوز رشت و قراردادهای مربوط به احداث آن تشكیل شد و تمامی موضوعات مربوطه از جمله تصفیه خانه شیرابه، كود آلی، نیروگاه زباله سوز، قراردادها و نحوه مصرف بودجه اختصاص یافته به پروژه های ذیربط نیز در حال بررسی و رسیدگی قضایی است.