سردشت

سردشت كجاست؟
سَردَشت از شهرهای كردنشین استان آذربایجان غربی و مركز شهرستان سردشت است، كه در جنوب غربی این استان و امتداد جنوبی ارومیه قرار دارد و با شمال كشور عراق و اقلیم فدرال كردستان عراق همسایه‌است. بر پایه سرشماری سال ۱۳۹۵، جمعیت این شهر برابر با ۶۸۱۶۵ نفر بوده‌است. ارتفاع این شهر از سطح دریا ۱۴۸۰ متر می‌باشد.

سردشت در پای كوه گرده سور بر روی دشتی در ارتفاع به وسعت ۵/۲ كیلومتر مربع و با ارتفاع ۱۴۸۰ متر از سطح دریا و طول جغرافیایی ۴۵٫۵۳ شرقی و عرض ۳۶٫۲۵ شمالی بر كنار چشمه آبی رو به شرق مشرف به رودخانه كلو قرارگرفته‌است. آب آشامیدنی شهر و قسمت عظم آب زراعتی زمین‌های اطراف شهر از این چشمه كه كانون آبگیر كوه گرده سور كوه‌های مرزی می‌باشد تأمین می‌گردد.

از بوكان ۱۰۵ كیلومتر (از طریق جاده شوسه) و از طریق مسیر بوكان-خلیفان-ربط ۱۳۰ كیلومتر و از مهاباد ۱۲۵ كیلومتر؛ همچنین با پیرانشهر ۹۰ كیلومتر و از بانه نیز ۶۰ كیلومتر فاصله دارد.

شهر سردشت در دل رشته كوه‌های مرزی و در ۳۵كیلومتری اقلیم كردستان عراق و نزدیكترین شهر اقلیم به آن شهر قلعه دزه است.

مردم سردشت پیرو مذهب شافعی اهل سنت هستند. این شهر و بعضی از آبادی‌های اطرافش در جنگ ایران و عراق توسط هواپیماهای عراق بمباران شیمیایی شد.

شهرستان سردشت دارای سه بازارچه مرزی كیله(رسمی) و قاسم رش و اشكان (موقت) می‌باشد

سردشت در دامنه كوه گرده سور گسترده شده‌است

پیشینه تاریخی سردشت:
سردشت قبل از اسلام در ضلع شمال غربی شهر كنونی در كنار چشمه آبی بزرگ قرار داشته و مدتی به نام «نیزه رو» نامیده می‌شد و دارای پنج برج و با روی محكمی بوده كه آثار آن هنوز پیداست. سردشت یكی از مناطق تاریخی و باستانی است كه هنوز آثار متعددی از آن شناسایی نشده و دست نخورده مانده یا به غارت رفته‌است. در نزدیكی سردشت آثار قلعه‌ای مربوط به دوره اشكانیان به نام (وارش قاضی آوا) وجود دارد.

جغرافیای سردشت:
سردشت در دامنه كوه گرده سور (Gerde Sûr) گسترده شده‌است، كوهستان‌های قندیل در شمال غربی سردشت قرار دارند. سردشت از شمال با پیرانشهر، از شرق با مهاباد و بوكان و از جنوب شرق با بانه در استان كردستان همسایه‌است. سردشت از غرب با شهرهای رانیه و قلعه دیزه و استان اربیل(هولیر) و از جنوب با شهر سلیمانیه و شهر شارباژیر و ماوت در استان سلیمانیه همسایه‌است. همچنین سردشت دارای ۱۰۰ كیلومتر مرز با كردستان عراق می‌باشد.

منطقه سردشت كوهستانی، ناهموار پوشیده از جنگل با وسعت ۱۶۶۰ كیلومتر مربع می‌باشد. از كوه‌های مرتفع منطقه سردشت می‌توان به اسامی زیر اشاره كرد:
- بلفت
- هوینه مال (جنوب روستای قلعه رهش)
- زه ردكه (در منطقه آلان)
- سه ری گوم (پشت شهر میرآباد)
- ترخان
- ابراهیم جلال
- كوه نستان
- لندی شیخان
- داشان قلعه
- كاسه بردین
- حاجی ابراهیم
- برده سپیان

زبان مردم سردشت:
مردم سردشت به زبان كردی سورانی و با لهجه مكریانی (مُكُریانی) صحبت می‌كنند. البته مردم منطقه سردشت نیز با لهجه مكریانی خود تكلم می‌كنند. زبان كردی سورانی شاخه‌ای از كردی كرمانجی شمالی محسوب می‌شود و قرابت‌های همسان با سورانی هولیر در استان اربیل و سورانی بابانی استان سلیمانیه در كردستان عراق دارد. مكریان نام امارت تاریخی است كه پیش از قانون جدید تقسیمات كشوری به منطقه‌ای در شمال غربی ایران گفته می‌شد كه شامل شهرستان‌های تكاب، بانه، سقز، شاهین دژ، بوكان، سردشت، اشنویه، مهاباد و پیرانشهر و نقده می‌شد. البته منطقه رانیه و پژدر و قلادزه را نیز به لحاظ قرابت زبانی و فرهنگی نیز جزء مكریان به حساب می‌آیند.

مردم سردشت به زبان كردی سورانی صحبت می‌كنند

مكان‌های گردشگری سردشت:
از امكان تاریخی و گردشگری سردشت می‌توان به موارد زیر اشاره كرد:

رودخانه زاب:
رودخانه زاب به طول ۴۰۰ تا ۴۴۰ كیلومتر كه از كوه‌های كردستان سرچشمه می‌گیرد و به طرف مغرب ایران خارج از مرز در كشور عراق به رود دیاله و سد دوكان و سپس به دجله می‌پیوندد. شاخه‌ای از زاب صغیر (كه لوی) از كوه‌های شمال غرب پیرانشهر (سیاه كوه با ارتفاع ۳۵۷۸ متر) شروع شده و ضمن دریافت آب از شعباتی مانند لاوین، بادین وارد تنگ گرژال می‌شود آنگاه در دشت كه لوی ۶ كیلومتری سردشت جریان پیدا می‌كند آنگاه از زیر پل فلزی (سردشت- مهاباد- بانه) عبور می‌كند و در پیچ وخم كوهستان جریان پیدا می‌كند و شعبات دیگری مانند چم شلماش و رزگه را دریافت می‌كند و آنگاه مرز بین ایران و عراق را در منطقه آلان تشكیل می‌دهد؛ و بعداً به نام چم تیت وارد خاك عراق شده و سپس با دریافت شعبات مهم دیگر به دریاچه دكان عراق می‌ریزد و به دجله می‌پیوندد.

پل قلاتاسیان:
یكی از پل‌های موجود بر رودخانه زاب صغیر پل قلا تاسی یا قلاتاسیان است كه به مرور زمان و همچنین بالا آمدن آب موجب تخریب لایه‌های سست سطحی آن شده طول پل شمالی- جنوبی است و در حقیقت به استثنای یكی از ستون‌های شمالی سنگ چینی كه ملاط ان تقریباً از پایه شروع شده بقیه ستون‌ها را نگ‌های طبیعی طرفین پل كه ناشی از شیب تند كوهستانی و آخرین دامنه آن است با سه ستون سنگی نیمه تمام طبیعی كه هر كدام با سنگ چینی محكم پایه‌های اصلی پل را تشكیل می‌دهند ساخته شده‌است. این پل بر سر راه قدیمی میر آباد به مهاباد در قسمت شمالی رودخانه زاب كوچك بنا شده نزدیكترین روستا به پل قلاتاسیان از سمت غربی روستاهای نبی آوا و موسالان است. احتمالاً این پل در اواسط قرن سیزدهم هجری و به دستور شیخ مولانا از مریدان شیخ یوسف الدین برهان بنا شده باشد و به گفته‌ای به پل مولانا نیز شهرت دارد.

گرمابهٔ بیستون:
حمام قدیمی (گرمابهٔ بیستون) در داخل شهر كه به دستور زمان عزیزخان مكری سیاستمدار كُرد در دوره قاجار ساخته شده‌است.

محوطه‌های تاریخی متعدد كه هنوز در سطح ناحیه شناسایی و كشف نشده‌اند، را می‌توان به عنوان بستر و زمینه ساز رشد و شكوفایی ناحیه در زمینه‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی و توریستی دانست؛ با ذكر این اوصاف باید گفت كه سردشت قابلیت تبدیل به منطقه نمونه گردشگری را دارد.