دریاچه هامون سومین دریاچه بزرگ ایران پس از دریاچه خزر و دریاچه ارومیه است.
نام دریاچه هامون در اوستا كانس اویا، در پهلوی كیانسی و در شاهنامه فردوسی زره آمده‌است. دریاچه هامون با حدود ۱۸۰۰ كیلومترمربع وسعت، بزرگترین حوضه دریاچهای خاور ایران است كه از سه حوضچه اصلی یوزك، صابری و هیرمند تشكیل شده است.
این حوضچه‌ها در فصول كم باران و در زمان بادهای ۱۲۰ روزه از هم جدا و در زمانهای پرباران، دریاچه واحدی را تشكیل میدهند.
رودها و آبراهههای زیادی به این دریاچه و باتلاقهای اطراف ریخته می‌شود كه از میان آنها، رود هیرمند بیشترین آبدهی را دارد. هیرمند در ایران و بخشی از صابری در افغانستان است.
از نگاه ریختشناسی، دریاچهها از سه بخش تشكیل شده است:
دریاچههای دائمی، كه بیشترین سطح را با ژرفای بیشینه حدود ۱۱ متر دارد
دریاچههای فصلی، كه بصورت نوار به نسبت باریكی پیرامون دریاچههای دائمی قرار دارند
كفههای گلی و باتلاقها، كه بیشتر در حاشیه خاوری و جنوب خاوری دریاچهها توسعه دارند
در دشت سیستان یك سری فرورفتگی‌ها و چاله‌های طبیعی وجود دارد كه در ماه‌های مختلف به دریاچه و باتلاق و نیزار تبدیل می‌شود و به سه قسمت سابوری، پوزك وهامون تقسیم می‌شود.
وسعت كل هامون‌ها در زمان پرآبی ۵۶۶۰ كیلومتر مربع است كه از این مقدار ۳۸۲۰ كیلومتر مربع متعلق به ایران است.
از دیدگاه زمینشناسی، دریاچه یا مجموعه دریاهای هامون بخشی از بلوك ساختاری هیلمند (هلمند) افغانستان دانسته شده كه در خاور گسل شمالی – جنوبی هریرود قرار دارد.
اما دادههای منطقهای نشان میدهد كه دشت زابل بخشی از فرونشست داریرود افغانستان است كه نقاط پست آن مانند دریاچههای هامون، پایانه و محل انباشت بخشی از روانآبهای هندوكُش و آبراهههای سرچشمه گرفته از خاك ایران است.
