عمارت پناهی بشرویه یكی از عمارت های قدیمی با معماری بسیار زیبا و با شكوه كه در محله میان ده بشرویه همچنان استوار واقع شده است . عمارت پناهی شامل دو منزل بوده كه در دوران صفویه و تیموری ساخته شده است و در ضلع جنوبی مسجد میان ده واقع گردیده است.
بنای دوره صفوی عمارت پناهی
خانه دوره صفویه بصورت دو صفه اجرا گردیده و دارای دو ایوان تابستانی و زمستانی می باشد . در ورودی بنا كه در ضلع شمالی قرار گرفته دارای گل میخها و كوبه های منحصر بفردی می باشد كه دارای زیبایی خاصی است. از ورودی بنا دید مستقیم به اندرونی خانه وجود ندارد و بعد از گذر از راهروی پر و پیچ و خم به داخل حیاط راه پیدا می كند. این خانه دارای سردابی بوده كه در زیر ایوان تابستانی و تقریباً با ابعاد ایوان قرار گرفته، در قسمت ایوان تابستانی بادگیری وجود داشته كه باد خنك را به داخل ایوان هدایت می نموده در حال حاضر تنها دریچه ورود بادگیر به داخل ایوان موجود می باشد و خود بادگیر تخریب شده است.
این بنا همچنین دارای حوضخانه ای در ضلع جنوب غربی بوده كه دارای بادگیر و كلاه فرنگی و حوض آب در كف فضا می باشد. مانند اكثر بناهای تاریخی منطقه گرم و خشك مطبخ این بنا نیز در مجاورت فضاهای زمستانی واقع گردیده است. از نظر تزئینات این بنا تنها در قسمت كلاه فرنگی اتاق حوضخانه تزئینات مختصری دیده می شود. مهتابی این بنا با توجه به ابعاد آن از موارد برجسته معماری سنتی خانه می باشد.
بنای دوره تیموری عمارت پناهی
خانه مجاور دوصفه كه نسبت به آن قدیمی تر نیز می باشد در دوره تیموری و به شیوه چهارصفه ساخته شده است. سردر این بنا بسیار زیبا و تو رفته نسبت به سطح معبر است همچنین دارای دو سكوی پیرنشین و تزئینات قاب بندی و گچبری بسیار زیبایی است كه پس از عبور از آن و گذشتن از یك راهرو ال مانند به یك حیاط با پلان مربع می رسیم كه در سمت شمالی آن دو ورودی و در قسمت غربی آن نیز یك ورودی دیده میشود در ضلع غربی نیز تنها یك راه پله به چشم می خورد و در ضلع جنوبی نیز آثاری یك اتاق با تزئینات دوران تیموری دیده می شود كه بنا به شواهد موجود كاربری آشپزخانه داشته است.
همچنین در این حیاط و در روی پایه ها تزئینات گچبری با نقوش اسلیمی به چشم می خورد. ورودی كه در ضلع غربی این حیاط دیده می شود مربوط به اتاق بادگیر و زیباترین اتاق این بخش میباشد. یك بادگیر هفت چشمه با تزئینات گچی زیبا بر فراز این اتاق قرار گرفته كه دارای تكنولوزی ساخت جالب و در نوع خود كم نظیری است و به این صورت است كه بر خلاف سایر بادگیر ها دارای خویشخان نیست و كانال آن از داخل دیوار تعبیه شده و در كف دارای روزنه هایی است كه باعث تعدیل دما و جریان هوا می شود.
این اتاق دارای تزئینات كاربندی و گچبری با نقوش اسلیمی است همچنین دارای ۱۳طاقچه با تزئینات قاب بندی می باشد و پوشش آن نیز از نوع منحنی است. اتاق بادگیر دارای ورودی دیگری به یك فضای چهار صفه نیز در ضلع شمالی خود می باشد، این فضای چهار صفه جزو زیباترین و بكرترین نمونه های معماری مسكونی دوره ی تیموری است كه در چهار طرف آن چهار قوس تیزه دار از نوع پنج او هفت قرار گرفته كه یك پلان چلیپایی را به وجود آورده و همچنین بین هر دو قوس یك پندنتیو نیز كار شده كه زیبایی خاصی به این اثر بخشیده است و در بالای قوسها نیز تزئینات گچی به چشم میخورد.
ضلع جنوبی این حیاط اتاق به بادگیر و یك اتاق دیگر با پلان مستطیل با پوشش تخت مرتبط است كه این اتاق مستطیل شكل دارای یك شومینه و تعداد ۱۰ طاقچه نیز میباشد و در ضلع یا ایوان غربی كه پوشش آن منحنی است به یك اتاق بادگیر دیگر متصل است كه بادگیر این اتاق دو چشمه و نسبت به بادگیر یاد شده در فوق ساده تر است. پوشش در این قسمت تخت و تعداد طاقچه ها در آن به ۸ می رسد همچنین این اتاق به یك اتاق كوچك دیگر كه پلان آن مربع شكل و پوشش آن تخت می باشد متصل است و تعداد طاقچه ها درآن ۶ عدد می باشد. ایوان شمالی با پوشش منحنی است و به دو اتاق نیز راه دارد كه پوشش هر دوی آنها تخت است و همچنین در این بخش به قسمت صفوی بنا متصل میشود و در ضلع شرقی یك تك اتاق قرار گرفته كه پوشش آن تخت و تعداد طاقچه های آن ۴ عدد می باشد.
