انواع تنقلات و خوراكی های سنتی در عید نوروز كه در اكثر مهمانی ها و دور همی ها و دید بازدیدها مرسوم است در این مطلب آورده ایم . شهرهای مختلف در این ایام در كنار شیرینی‌های رنگارنگ مخصوص عید، انواع دسر و پیش‌غذا و غذاهای عید نوروز می‌توانند لذت دورهمی‌ها را چند برابر كنند.
تنقلات چیست؟
تنقلات در اصل جمع «تنقل» و به معنی خوراكی سبك و كمی است كه به عنوان میان وعده خورده می‌شود. این یعنی تنقلات جزو وعده اصلی به حساب نمی‌آیند و برای رفع موقتی گرسنگی استفاده می‌شوند. برخی از انواع تنقلات و خوراكی های سنتی، سرشار از مواد مغذی هستند و علاوه بر لذت خوردن، می‌توان از خواص و فواید آنها برای سلامتی نیز بهره برد. معمولا تنقلات را به ۲ دسته تنقلات طبیعی و مصنوعی تقسیم می‌كنند. در تنقلات طبیعی به ندرت از مواد شیمیایی استفاده می‌شود مگر این‌كه برخی نگهدارنده‌ها برای خوش‌طعم‌تر یا بالاتر بردن زمان ماندگاری آنها به كار برود. در مورد تنقلات مصنوعی، خوراكی‌ها معمولا به روش كارخانه‌ای تهیه می‌شوند.
تنقلات طبیعی
میوه خشك یا چیپس میوه
برای درست كردن چیپس میوه، میوه‌ها به صورت برش‌های نازك و به روش‌های مختلف (خانگی یا كارخانه‌ای) خشك می‌شوند. تقریبا با همه میوه‌ها می‌توان چیپس درست كرد و عموما مواد مغذی آنها با وجود خشك كردن، حفظ خواهند شد.میوههای خشك به عنوان تنقلات و خوراكی های سنتی عید، به تنهایی یا همراه با چای هم سرو می‌شوند. چیپس هلو، آلبالو، آلو، كیوی، آناناس، گلابی، سیب و … انواع میوههای خشك هستند كه برای دورهمی‌های عید می‌توانید آنها تهیه كنید.
قیسی و برگ زردآلو
«قیسی» با برگه زردآلو علاوه بر طعم خاص و خوشمزه، خواص بسیاری هم دارد، به همین خاطر هم جای خود را در میان تنقلات و خوراكی های سنتی و محبوب عید باز كرده است. از این خوراكی خوشمزه به خاطر مسهل بودن و بهبود دهنده دستگاه گوارش هم استفاده می‌شود. همچنین برای كاهش كلسترول بد بعد از شام یا ناهار سنگین، سرو می‌شود.
لواشك
انواع «لواشك» با طعم‌های مختلف، هم مطلوب و مورد پسند كودكان هستند و هم بزرگسالان به آنها روی خوش نشان می‌دهند. لواشك‌ها از میوههای مختلف مثل آلو، زردآلو، قیسی، كیوی، آلوچه، آلو سیاه، سیب و … درست می‌شوند و بنا به سلیقه می‌توان آنها را به صورت شور، ترش یا شیرین تهیه كرد.درست كردن لواشك در خانه هم كار چندان سختی نیست و كافی است پوره میوههای جوشانده را خشك كنید تا یك لواشك خانگی و سالم داشته باشید.
میوه خشك سرشار از عناصر معدنی فیبر و آنتی اكسیدان بوده و بسیار مقوی است؛ بنابراین، یك وعده میوه خشك می تواند درصد زیادی از از ویتامین ها و مواد معدنی مود نیاز بدن مانند فولات، كلسیم، آهن و پتاسیم را تأمین كند. میوه خشك به طور كلی حاوی مقدار زیادی فیبر است و منبع خوبی از آنتی اكسیدان ها، به ویژه پلی فنول ها می باشد.
همچنین میوه خشك منبع خوبی از تركیبات گیاهی قوی از جمله آنتی اكسیدان ها است. مصرف میوه خشك با افزایش دریافت مواد مغذی و كاهش خطر چاقی ارتباط دارد.
خواص میوه خشك
میوه خشك سرشار از عناصر معدنی فیبر و آنتی اكسیدان بوده و بسیار مقوی است؛ بنابراین، یك وعده میوه خشك می تواند درصد زیادی از از ویتامین ها و مواد معدنی مود نیاز بدن مانند فولات، كلسیم، آهن و پتاسیم را تأمین كند. میوه خشك به طور كلی حاوی مقدار زیادی فیبر است و منبع خوبی از آنتی اكسیدان ها، به ویژه پلی فنول ها می باشد.
همچنین میوه خشك منبع خوبی از تركیبات گیاهی قوی از جمله آنتی اكسیدان ها است. مصرف میوه خشك با افزایش دریافت مواد مغذی و كاهش خطر چاقی ارتباط دارد.
آلبالو خشك
آلبالو خشك یكی از تنقلات و خوراكی‌های سنتی خوشمزه و پرخاصیت است كه افراد زیادی آن را دوست دارند. این میوه هم علاوه بر طعم خوشمزه خواص زیادی از جمله كاهش كلسترول، بهبود عملكرد دستگاه گوارش، بهبود گردش خون، كاهش قند خون و … دارد. البته چون آلبالو خشك‌های صنعتی یا كارخانه‌ای نمك زیادی دارند، بهتر است افراد با فشار خون بالا در خوردن آن تعادل را رعایت كنند.
قره قروت
احتمالا می‌دانید كه قره قروت به عنوان یكی از تنقلات و خوراكی های سنتی عید، از شیر یا فرآورده‌های آن گرفته می‌شود. برای درست كردن این تنقلات خوشمزه، شیر، دوغ یا ماست را به قدری می‌جوشانند تا یك مایه جامد باقی بماند. قره قروت یكی از خوراكی‌هایی است كه برای افراد دارای كمبود كلسیم و پوكی استخوان توصیه می‌شود.
همچنین قره قروت سرشار از ویتامین D است و به ضدعفونی كردن دستگاه گوارش و پیشگیری از رشد باكتری‌ها كمك می‌كند.
بستنی
بستنی‌ها علاوه بر این كه جزو تنقلات و خوراكی های سنتی عید به حساب می‌آیند، به عنوان دسر و بعد از شام هم سرو می‌شوند. در میان بستنی‌ها، بستنی سنتی با تكه‌های خامه و طعم زعفرانی بین مردم محبوبیت بیشتری دارد ولی دیگر بستنی‌ها مثل بستنی وانیلی، شكلاتی، بستنی‌های چوبی، مگنوم و … هم طرفداران زیادی دارند. شما هم می‌توانید از بستنی برای لذت بردن از جمع و دورهمی‌های خانوادگی استفاده كنید.
انواع آجیل
آجیل‌ها طیف وسیعی از خوراكی‌ها را تشكیل می‌دهند و اتفاقا وجود آنها در میان خوراكی‌های عید بسیار مرسوم است. این تنقلات به خاظر مغذی بودن، از سودمندترین تنقلات برای كودكان و بزرگسالان هستند. متداول‌ترین آجیل‌ها شامل موارد زیر هستند:
• انواع تخمه (تخمه كدو، آفتابگردان، هندوانه، جابانی یا ژاپنی)
• تخم كتان
• توت سفید
• مغز بادام و گردو
• مغز فندق
• سنجد
• پسته
• كشمش
تنقلات و شیرینی‌های ایرانی
در كنار تنقلات، برخی شیرینی‌های سنتی و آبنبات‌ها به عنوان تنقلات و خوراكی های سنتی برای پذیرایی عید به كار می‌روند كه گاهی اوقات مختص یك شهر یا منطقه خاص هستند. البته شما هم در هر گوشه از ایران زندگی می‌كنید، می‌توانید از آنها به عنوان تنقلات برای پذیرایی عید استفاده كنید.
برنجك
برنجك نوعی برنج پفی است كه در دسته تنقلات و خوراكی‌های سنتی قرار دارد. برنجك حالتی ترد و خوشمزه دارد. برخلاف این كه خیلی از افراد برنجك را به صورت آماده از بیرون تهیه می‌كنند، اما طرز تهیه برنجك در خانه بسیار ساده است و شما می‌توانید آن را همراه با روغن یا بدون روغن آماده كنید.برنجك درواقع برنج بو داده شده است كه برای درست كردن آن از انواع برنج دانه بلند و نیم دانه استفاده می‌شود. اگر برای تهیه برنجك از برنج دانه درشت استفاده كنید، طعم و ظاهر برنج شما بسیار جذاب‌تر خواهد شد. برای درست كردن این برنجك خوشمزه می‌تواند از برنج‌های باقی مانده از وعده ناهار یا شام استفاده كنید.
شاهدانه بو داده
شاهدانه یكی دیگر از تنقلات عید نوروز با ارزش غذایی بالا منبع غنی آنزیم، نشاسته و چربی‌های غیراشباع است. طرز تهیه شاهدانه بو داده نمكی، باید ابتدا شاهدانه‌ها را شسته و بعد در مقداری آب خیس كنید. بعد از آبكش كردن شاهدانه‌ها و از دست دادن آب اضافی، آنها را در تابه با كمی روغن تفت دهید.
سپس مقداری نمك و آب را با هم مخلوط كرده و به شاهدانه در حال تفت اضافه كنید.
انوع نقل و شكر پنیر
اصالت نقل و شكر پنیر را بیشتر متعلق به شهرهای ترك زبان و ارومیه برمی‌گردانند ولی این خوراكی شیرین و خوشمزه را می‌توانید در همه شهرها با طعم‌های مختلف مثل نقل با طعم هل، گلاب، پسته، نارگیل و … خریداری كنید. حتی درست كردن آن در خانه هم می‌تواند علاوه بر جذاب بودن، خیال شما را بابت سالم بودن، راحت كند. این شیرینی از محلول غلیظ شكر، آب و چاشنی‌های معطر تهیه می‌شود. نقل‌‌ها معمولا در كنار چای سرو می‌شوند. انواع نقل جزو شیرینی‌های سنتی ارومیه برای عید هستند.
سوهان
ناگفته پیداست كه سوهان سوغات شهر قم است. ماده اصلی این شیرینی یا تنقلات، سبوس گندم است و در آن از مغز پسته و بادام هم استفاده می‌شود. سوهان جزو تنقلات سنتی عید شهرهای اصفهان و قم است.
پشمك
كافی است سری به شیرینی‌فروشی‌های شهرتان بزنید تا تنوع پشمك‌ها را از نزدیك ببینید. اصالت پشمك به شهر یزد برمی‌گردد. البته شما هم به راحتی می‌توانید این تنقلات را در خانه با مواد ساده و در دسترس و به شكل و رنگ دلخواه تهیه كنید. انواع پشمك از جمله خوراكی‌های سنتی عید در شهر یزد است.
گز اصفهان و كرمان
گز ساده و آردی هم از معروف‌ترین سوغاتی‌های اصفهان و كرمان است كه ساختاری شبیه نوقای تبریز دارد و در كنار چای یا به تنهایی سرو می‌شود. در مورد گزها، هر چه میزان پسته و بادام و گردوی به كار رفته در آنها بیشتر باشد، گران‌تر و البته خوشمزه‌تر است. «گز انگبین» معروف‌ترین نوع گز اصفهان شناخته می‌شود.
پولكی
در كنار گز، شیرینی پولكی هم از دیگر سوغاتی‌ها و تنقلات و خوراكی های سنتی خوشمزه عید است كه طرفداران زیادی دارد. پولكی شكل و شمایلی شبیه آبنبات دارد و معمولا در آن از كنجد هم استفاده می‌شود. پولكی را همراه با چای سرو می‌كنند. پولكی جزو شیرینی‌های سنتی عید در اصفهان است.
مسقطی
لاری‌ها و در كل استان فارسی‌ها، مسقطی را به عنوان یكی از تنقلات خوشمزه و پای ثابت مهمانی‌ها و دورهمی‌هایشان سرو می‌كنند. لاری‌ها به مسقطی «حلوا مقراضی» هم می‌گویند و آن را به مناسبت‌های مختلف در مهمانی‌های شادی و جشن، عید، شب یلدا و حتی مراسم عزاداری هم سرو می‌كنند.
ماده اصلی این تنقلات خوشمزه كه در طعم‌ها و رنگ‌های مختلف درست می‌شود، پودر نشاسته گندم، شكر و آب است.
انواع لوكوم
به لوكوم، لوقما یا راحت الحلقوم هم گفته می‌شود. در اصل لوكوم یكی از تنقلات و خوراكی های سنتی عید در شهرهای ترك زبان است و با چای سرو می‌شود. لوكوم‌ها در رنگ‌ها و با طعم‌های مختلف درست می‌شوند و طرز تهیه لوكوم در خانه هم اصلا كار سختی نیست. حتی می‌توانید در آنها از مغزهای مختلف هم استفاده كنید و به طعم آنها تنوع بدهید.
باسلوق گردویی
باسلوق گردویی یكی از محبوب‌ترین تنقلات و خوراكی‌های سنتی عید در شهرهای مختلف ایران است كه معمولا در تركیب آجیل عید هم آن را می‌توانید پیدا كنید. درست كردن باسلوق نیاز به فر ندارد و به همین دلیل یك شیرینی محبوب خانگی برای عید است.
تنقلات صنعتی
در كنار تنقلات و خوراكی‌های سنتی عید، تنقلات صنعتی هم به مرور بین مردم طرفداران خودشان را پیدا كرده‌اند. البته برخی از این تنقلات به خاطر استفاده از مواد و نگهدارنده‌های مضر یا مواد غیر سالم، منتقدانی دارند و خوردن آنها توصیه نمی‌شود. در كل در میان تنقلات، خوردن این خوراكی‌های عید را در اولویت آخر قرار دهید.
پفیلا یا پاپ كورن
پفیلا یا پاپ كورن را اگر بتوانید خودتان در خانه و به شیوه سنتی درست كنید، حتما می‌توانید از خواص آن برای سلامتی هم بهره ببرید. پفیلا در اصل همان دانه ذرت است كه سرشار از فیبر، ریز مغذی‌ها و مواد معدنی است. برای طعم‌دار كردن پفیلا از چاشنی‌های مختلف استفاده می‌شود.
چیپس و پفك
معمولا كودكان به این تنقلات، بیشتر روی خوش نشان می‌دهند ولی بهتر است خوردن آنها را به كمترین میزان برسانید. این تنقلات و خوراكی های عید هم در طعم‌های مختلف تهیه می‌شوند و طیف وسیعی از مزه‌ها را برای انواع سلیقه‌ها پوشش می‌دهند. بهتر است روش تهیه چیپس خانگی را امتحان كنید.
پاستیل
به پاستیل «آبنبات ژله‌ای» هم گفته می‌شود و از شكر، شربت گلوكز، ژلاتین، رنگ‌های خوراكی و طعم‌دهنده‌های مختلف برای درست كردن آنها استفاده می‌شود. برای طعم دادن به این تنقلات، از عصاره میوه‌ها یا نوشابه هم استفاده می‌شود. استفاده از ژلاتین هم باعث كشدار و ژله‌ای شدن بافت پاستیل می‌شود. در سال‌های اخیر پاستیل هم جزو تنقلات عید فروخته می‌شود.
تنقلات صنعتی دیگر
در كنار تنقلات و خوراكی های صنعتی و كارخانه‌ای مخصوص عید، خوراكی‌های زیاد دیگری هم هستند كه طرفداران پروپاقرصی دارند. از میان این تنقلات می‌توان به موارد زیر اشاره كرد:
• چوب شور
• اسمارتیز
• انواع شكلات وانیلی و كاكائویی
• شوكو بیسكویت
• بیسكویت و كوكی