خوانسار از جمله شهرستانهای تاریخی استان بزرگ اصفهان است . قدمت تاریخی اسن شهرستان بر اساس آثار و شواهد زیادی كه در دست است به قبل از اسلام می رسد وسابقه عزاداری سنتی در خوانسار بسیار طویل است. از این شهر كوچك شیعی در شش قرن اخیر، علما و بزرگانی برخاسته‌اند كه شهرت و آوازه ایشان مرزهای كشور را درنوردیده است و از چهره‌های درخشان جهان اسلام گردیده‌اند.
از بافت سنتی شهر و تعداد زیاد امامزادگان بزرگ، بقاع متبركه و مقابر علمای بزرگ در این شهر می‌توان فهمید كه خوانسار از دیرباز مركز علم و دانش و حقایق دین، به‌ویژه معارف اصیل شیعی بوده است.وجود بیش از ۱۱۷ مسجد و ۴۵ حسینیه در خوانسار با وجود وسعت اندك شهر، دلایلی دیگر بر جایگاه مذهبی خوانسارند.
همچنین از مجموع حدود ۱۷۰۰ موقوفه و رقبه موجود درخوانسار بیش از ۸۰ درصد آن‌ها مربوط به اقامه عزای سید و سالار شهیدان‌اند. بدیهی است كه موقعیت مذهبی شهر و باورهای دینی مردم همواره توجه ویژه اهالی شهر را به برگزاری مراسم و آیین‌های مذهبی جلب كرده‌اند.
مروری بر سابقه تاریخی عزاداری سنتی
در كتاب خاطرات مرحوم حسین صدر خوانساری ، توضیحات خوبی در این باره آمده است كه بدین شرح می باشد:
در گذشته، در ماه محرم و صفر به‌خصوص در ۱۰ روز اول محرم و عاشورا و از طلوع آفتاب، در محل برپاكردن دسته‌های عزاداری، چند نفر به بام‌ها می‌رفتند و با به صدادرآوردن شیپور و طبل‌های بزرگ، مردم را برای اجتماع و شركت در عزاداری دعوت می‌كردند. كسانی كه اسب داشتند اسب‌های خود را تزیین می‌كردند و پشت آن‌ها را با پارچه‌های رنگی می‌پوشاندند كه بیشتر چادرهای زنانه كرپ، حریر شال‌گردن و روسری‌های ابریشمی زیبا بود و به اجتماع دسته‌ها می‌آوردند.
معمولا پسر كوچك خانواده را با لباس سیاه و بازوبند فلزی سوار اسب می‌كردند كه نام امام حسین(ع) روی بازوبند حك شده بود. البته به‌غیراز اسب‌های اصیل و غول‌پیكر؛ چون حفاظت از آنان قدری مشكل بود. فقط چند نفر سواركار ورزیده با در دست داشتن گرزهای فلزی كه از لوازم عزاداری به‌شمار می‌رفت؛ باابهت خاصی كه بیشتر به پزدادن شبیه بود، در مقابل زنان و مردان قدرت‌نمایی می‌كردند. سیاه‌پوش‌شدن مردم و شركت بی‌دریغ آنان در دسته‌های سینه‌زنی تا حدی نشانه خلوص و دین‌داری آنان بود.
ماه محرم در شهر خوانسار مراسم خاصی دارد، افرادی سیاه پوش در كوچه‌ها فریاد سر می‌دهند كه محرم فرا رسیده است و مردم را به این شیوه قدیمی فرا می‌خوانند. از روز ششم محرم شهر خوانسار به طور كامل به حالت عزاداری عمومی درمی‌‌آید و مردم به صورت یكپارچه به عزاداری می‌پردازند. این مراسم تا روز دوازدهم ماه محرم ادامه دارد و پس از آن نیز عزاداری‌ها در داخل تكایا متمركز می‌شود.
سادات خوانساری در شب‌ها و روزهای ماه محرم با انداختن شال سبز هنگام ورود به هیئت‌های عزاداری جلوه خاصی به این مراسم می‌دهند.
