موقعیت جغرافیایی
دامنه در غرب ایران (غرب استان اصفهان)، در ۵۰ درجه و ۲۵ دقیقه طول شرق و۳۲ درجه و ۵۸ دقیقه عرض شمالی واقع شده است.
همسایه ها: از شمال با شهرستان خوانسار، از شرق با شهرستان نجف آباد، از غرب با شهر داران و از جنوب با رشته كوه دالانكوه همسایه است. همچنین در مسیر ترانزیت اصفهان – خوزستان قرار دارد.
وجه تسمیه
۱- قرار گرفتن این شهر در دامنه شیب دار كوه
۲- ختم شدن نی زار دشت قهیز(در زمانهای گذشته) در ابتدای شهر كه در اصطلاح به آن «دُمِّ نی »یا آخر نیزار كه با مرور زمان به دنبنه و به گویش محلی به (دُمِنه) تبدیل شده است.
تاریخچه ی شهر دامنه
شهر دامنه با قدمتی بیش از ۳۰۰ ساله، عرصه ی تاخت و تاز پادشاهان گذشته بوده است. در جنگی كه بین «علیمردان خان» به پشتیبانی از «ابوتراب میرزا» نوه ی دختری شاه سلطان حسین صفوی و از طرفی دیگر «ابوالفتح خان بختیاری» كه ازجانب «شاهرخ شاه نادری» حاكم اصفهان، در گرفت؛ علیمردان خان مغلوب شد و دوباره تهیه سپاه دید و از كریم خان زند كمك طلبید و كریم خان زند كه در یكی از بلوك ملایر سكنی داشت با نیروهای خود در چمن قهیز به علیمردان خان پیوست و از طرف دیگر ابوالفتح خان، سلیمان خان افشار و حسن قلی خان افشار و فتح علی خان افشار و سی چهل نفر دیگر از خوانین بختیاری با عساكر زیاد وارد اصفهان شده و از آنجا به دفع علی مردان خان به جانب قهیز شتافتند تلاقی فریقین رخ داد و شكست فاحشی از علیمردان خان یافته و به طرف شهر فراری شدند. این جنگ در روز بیستم جمادی الاولی سال ۱۳۶۰ هجری قمری رخ داد.
جاذبه های گردشگری
۱)سه چشمه به نامهای قلندوز، میانه و بیخه درست در جنوب دامنه
۲)چشمه سراج
۳)حوض میانی بیغش
۴)دو چشمه به نام های حوض شاه
۵)سیاه دره
۶)چشمه آب باریك
۷)چشمه نیلاب
۸)دره دَبّه
۹)دهانه ی كلنگ (غار طبیعی )
۱۰)پارك و آبشار جنگلی پرتیكان
در جنوب دامنه سه چشمه «قلندوز، میانه و بیخه » و در كنار چشمه قلندوز بر فراز كوه آثار سنگربندی و استحكامات نظامی كاملاً مشهود است كه اگر بازسازی شود می توان به عنوان یك منطقه ی نظامی قدیمی مورد بازدید قرار گیرد. به طرف شرق دامنه در حدود سه كیلومتری دره ایست با نام «دره آب» كه در فصول بهار آب بسیار كمی دارد و از لحاظ وجود درختان بیابانی مانند «ارژن و عود و شنگ و گونه های گون» بسیار غنی است. بعد از آن به «چشمه سراج» واقع در «دهانه ی بیغش» می رسیم. در دره ی بیغش اول حوض میانی بیغش و بعد در زیر دست آن دو چشمه بنام های «حوض شاه» است و در جنوب حوض شاه سیاه دره با چشمه های متعدد است. درباره چگونگی نام حوض شاه و سیاه دره می توان گفت چون در ذهن مردم هر چیز بزرگ را به شاه یعنی بزرگ مطرح می كردند مثل شاه كلید یا شاه فنر چون آن دو حوض مدت آب دهی شان بیشتر بود به حوض شاه معروف شده اند اما سیاه دره چون از سه طرف مغرب و مشرق و جنوب محصور در بین كوه ها می باشد و عرض دره هم در ابتدا صد متر و به تدریج كم می شود و به جز در ساعات میان روز بقیه ی ساعات در سایه یا همان تاریكی قرار دارد به سیاه دره مشهور شده. در مشرق سیاه دره و حوض شاه چشمه ی «آب باریك» و «دره دبه» است كه با توجه به گونه های گیاهی فراوان ازجمله لاله های واژگون در این محل؛ می تواند به یك گردشگاه طبیعی تبدیل شود. «دره دبه» دهانه ای است كه از مغرب به مشرق كشیده شده است و دارای دو چشمه و یك غار طبیعی می باشد. در جنوب دره به رشته كوه دالان و در شمال آن یك تپه به «دره دبّه» معروف شده است. روبروی دره دبه، شمال دشت قهیز دره ای است معروف به «دهانه كلنگ». در این دره یك غار طبیعی وجود دارد كه با توجه به موقعیت آن در شرایط زیست محیطی یكی از پناهگاه های انسان های غاز نشین بوده است. در غرب این دره به طرف دامنه سه دره كنار هم وجود دارد كه در ابتدای یكی از آن ها چند سنگ آب طبیعی است كه هر كدام دو تا چهار متر مكعب آب گنجایش دارد و یكی از آبشخورهای طبیعی برای حیات وحش محسوب می شود. در بالای این منطقه چندین سنگر نظامی ساخته شده از سنگ با اسلوبی خاص در محوطه ای بسیار وسیع در اطراف ساخته شده است كه حكایت است از استقرار نیروهای بسیار در زمانی بسیار طولانی برای دفاع كه اگر كمی مرمت شوند می تواند جاذبه بسیار عالی گردشگری داشته باشد. (لازم به ذكر است با توجه به داشتن پوشش گیاهی بسیار عالی در این منطقه یكی از مفیدترین و كمیاب ترین گیاهان دارویی دنیا با نام «اكلیل كوهی» یا «رُز ماری»در این منطقه به فراوانی یافت می شود.
زیارتگاه های شهر
در سه كیلومتری شرق شهر دامنه در مركز چمن قهیز در كنار خرابه های شهر باستانی «كییز» دو گنبد در كنار یكدیگر خود نمایی می كنند در زیر گنبدی كه سمت شمال واقع است قبر امامزاده ی عظیم الشأن واجب التعظیم شاهزاده عبدالله ابن موسی ابن جعفر (ع) قرار دارد و در زیر گنبدی كه در سمت جنوب واقع است چاه آبی است كه می گویند شاهزاده ابراهیم ابن موسی ابن جعفر (ع) از دست دشمنان به این چاه پناه برده و مخفی شده است. مدفن این دو بزرگوار میعادگاه عاشقان و هیئات مذهبی شهر دامنه در تمام ایام سوگواری و همچنین زیارتگاه زائرین در تمام اعیاد و شب های جمعه می باشد و بنام امامزاده «چاه موسی» معروف می باشد.
مردم شناسی
لهجه و زبان: زبان مردم دامنه فارسی است كه با لهجه ی خراسان قدیم و تركی قشقایی آمیخته است.
نژاد: مردم این شهر سفید پوست بوده و اختلاتی است از نژاد های مختلف فارس، ترك، لر و عرب
مذهب: مذهب مردم شهر دامنه مسلمان شیعه اثنی عشری و اكثراً از نوادگان امام موسی كاظم (ع) بوده و بسیار با ارادت به خانواده ی اهل بیت عصمت و طهارت و ائمه معصومین علیه السلام می باشند.
شغل مردم:
شغل مردم دامنه اكثراً كشاورزی و دامداری می باشد كه در قدیم مقدار بسیار كمی آبی و بقیه بصورت دیم بوده. ولی از سالهای ۱۳۴۰ هجری شمسی به این طرف اقدام به حفر چاه نموده اند كه امروزه حدود بیش از نهصد حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق در این دشت حفر شده است. حفر این چاه ها باعث رونق كشاورزی و منبع در آمد خوبی برای مردم منطقه و ایجاد كار برای كارگران بسیار و سهم بسزایی در تولیدات و خودكفایی شده است .
صنایع دستی و هنرهای مردم شهر
از جمله صنایع دستی كه از زمان های گذشته تا به امروز در این شهر رایج بوده قالی بافی است. قالی های دست بافت زنان این شهر در نقش های متنوع «صولتی، ماهی، كربلایی بیگم، حوضی، هشت خوانی، شاه عباسی، ترنجی، سفره آردی، بوته سر كج، بادامی، خشتی، سینه ریز، درویشی، جنگلی، لیلی و مجنون، تخت جمشید» و نقش های دیگر می باشد كه در كمال دقت و ظرافت بافته می شوند و از شهرت بسزایی برخوردار می باشند.
از دیگر صنایع دستی كه در گذشته رایج بوده پارچه بافی و گلیم بافی است و از صنایع دستی كه در حال حاضر رایج می باشد می توان به معرق، مشبك، هویه كاری، انواع بافتنی، گل سازی و… اشاره نمود.
