بازگشایی یكی پس از دیگری موزه‌های هنرهای سنتی و صنایع دستی در گیلان و افتتاح نخستین موزه تخصصی صنایع دستی كشور با عنوان «رشتی دوزی» در رشت شهر ملی هنرهای سنتی، بال در بال گردشگری گیلان داده تا با نزدیك شدن به بهاری تازه رونقی برای سفر به استان را رقم بزند.
به گزارش ایرنا، گیلان سراسر همایشی است از فرهنگ، تاریخ، طبیعت و در این میان شرق گیلان كه خود تاریخیست به بلندای هزاران سال، موفق شد در سال ۹۸ همراه با عطر نارنج، چای و شالی ثمره كوبش پر قدمت زنان قاسم‌آباد رودسر در تار و پود نخ‌های ابریشمی را با نقش هایی چون شانه گُل، قالی‌گُل، گلیم‌گُل را در بافته ای با عنوان چادرشب به ثبت جهانی برساند.
اگرچه پیش از جهانی شدن روستای قاسم آباد رودسر، روستای فشتكه خمام خنكای بافته های سبز حصیرهایش را در بعد ملی به ثبت رساند اما پس از جهانی شدن چادر شب بافی، رشت بواسطه رشتی دوزی (قلاب دوزی رشت) رنگ های چشم نواز ابریشمینش را، شالما در غرب گیلان عطر جنگل را در سازه های چوبینش، ارده گرمای پشم گوسفندانش را در قامت طراحی لباس و پارچه با نام شال بافی و جیرده لذت عطر گِل در هزار طرح سفالستانش را توانست در بعد ملی به ثبت برساند و در قالب گردشگری در قامت هنر بین‌المللی بایستد.
صنایع دستی، سفیران فرهنگی یك سرزمین به شمار می آیند و رشت در نیمه دی ماه ۹۹ پس از ثبت جهانی چادرشب بافی قاسم آباد رودسر و نیز فشتكه خمام بعنوان روستای ملی حصیر بافی، بعنوان شهر ملی رشتی دوزی ثبت ملی شد.
رشتی دوزی كه قدمت آن را یادها ثبت نكرده ” قلابدوزی” نام داشت و به گفته استاد بی پناه از استادان مسلم این رشته این نام(رشتی دوزی) از زمانی روان شد كه فردی به نام “حسین رشتی” طرحی زد و نام خود بر آن حك كرد و آن اثر به دست مولفی رسید و در كتابی به چاپ رسید و از آن پس به رشتی دوزی شهرت یافت؛ نمونه بسیار ارزشمند رشتی دوزی، چادر مربوط به محمد شاه قاجار است كه اكنون در موزه هنر كلیولند آمریكا نگهداری می شود.
رشتی دوزی (قلاب دوزی رشت) یكی از رودوزی‌های سنتی ایران و از صنایع دستی گیلان است كه در فهرست آثار ملی ایران – میراث فرهنگی ناملموس (معنوی) به ثبت رسیده‌است؛ در این كار زمینه پارچه به وسیله نخ‌های ابریشمین رنگین به گونه‌ای بسیار زیبا و چشم نواز تزئین می‌شود.
موزه های صنایع دستی، تقویت هویت میراثی
موفقیت های پیاپی دست ساخته‌های گیلانیان اندكی رنگ و رخ هنرمندان صنایع دستی را گشوده است و معاون صنایع‌دستی و هنرهای‌سنتی اداره كل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی گیلان با تاكید بر ضرورت برندسازی و معرفی شهرها و روستاهای ملی و جهانی صنایع‌دستی بیان كرد: این مناطق به عنوان مسیر و مقصد «گردشگری هنری» به گردشگران داخلی و خارجی معرفی می‌شود و برای هر كدام موزه ای تخصصی مشاركتی تعریف شده است.
فرزاد رشیدی درگیر و دار افتتاح موزه تخصصی رشتی دوزی با عنوان نخستین موزه تخصصی صنایع دستی كشور در عمارت كلاه فرنگی رشت در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: این موزه براساس هفت فرآیند در برنامه پنج ساله صنایع دستی برای اینكه از موقعیت موجود به موقعیت مطلوب برسد ایجاد شده است تا علاوه بر تقویت هویت میراثی هنرهای سنتی و صنایع دستی رونق گردشگری گیلان را رقم بزند.
وی اظهار داشت: تلاش شده برنامه محور كار كنیم و در این زمینه سیاست كشورهای موفق در حوزه صنایع دستی را مورد بررسی قرار دادیم؛ رویكرد كلان ما استفاده از ظرفیت سمن ها و دغدغه مندان فرهنگی است كه این موضوع در بحث ثبت جهانی روستای قاسم‌آباد با محوریت چادرشب بافی و همچنین ثبت ملی شهر و روستاهای گیلان به منصه ظهور رسید.
معاون صنایع دستی گفت: بر همین اساس فرآیند هایی جزو تاكتیك‌های این معاونت طی یك پروسه پنج ساله تعریف شد؛ این فرآیندها شامل مشاركت، تمایز و هویت بخشی میراثی، برندسازی در سطح جهانی، برندسازی در سطح ملی، ترویج، آموزش و حفاظت از صنایع دستی استفاده از ظرفیت گردشگری برای توسعه صنایع دستی و بازرگانی و صادرات است.
رشیدی اظهار داشت: در این راستا ۱۰ موزه تخصصی – مشاركتی برای صنایع دستی در گیلان تعریف شده است كه شش مورد از آنها در یك روستای جهانی ، یك شهر و چهار روستای ملی با محوریت صنایع دستی دایر شده و یا در دست اقدام است.
وی گفت: ایجاد موزه های تخصصی صنایع دستی علاوه بر معرفی پیشینه صنایع دستی به گردشگران و مردم منطقه موجب توجه دادن مدیران به هنرهای سنتی و صنایع دستی شده بطوریكه امسال رقم خوبی برای خرید آثار قدیمی رشتی دوزی از هنرمندان تخصیص داده شده و برای آموزش رشته های صنایع دستی اعتبار در نظر گرفته می شود.
رشیدی بیان كرد: ۷۸ اثر صنایع دستی گیلان دارای مهر ملی اصالت هستند و ۷ اثراز آنها نشان مرغوبیت بین المللی دریافت كرده اند ؛۱۳ اثر رشتی دوزی هنرمندان گیلان نشان مهر اصالت ملی و یك اثر نشان اصالت بین المللی دریافت كرده است.
كاربری جدید؛ حفاظت از بناهای تاریخی
سرپرست اداره كل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان از اتمام مراحل مرمت بنای كلاه‌فرنگی رشت برای راه‌اندازی موزه تخصصی رشتی‌دوزی در این بنا خبر داد و افزود: هنر فاخر رشتی‌دوزی از جمله رشته‌های ارزشمند صنایع‌دستی استان گیلان است و شهر رشت نیز در سال گذشته بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده از سوی این اداره كل به عنوان شهر ملی رشتی‌دوزی ثبت و معرفی شده است.
ولی جهانی اضافه كرد: بر این اساس و با همكاری معاونت صنایع‌دستی استان گیلان، عملیات مرمت بنای كلاه‌فرنگی شهر رشت كه شامل مراحل مرمت سقف، رنگ‌آمیزی بنا، مرمت تعدادی از ستون‌ها، ساخت ویترین و خرید اشیاء مورد نیاز برای راه‌اندازی موزه تخصصی رشتی‌دوزی پس از اخذ مجوزهای لازم از سوی وزارت خانه، با اعتباری بالغ بر ۳ میلیارد ریال به پایان رسید.
وی اظهار داشت: یكی از شیوه‌های مؤثر در حفاظت و نگهداری از بناهای تاریخی، تعریف كاربری بر اساس نیازهای جدید است و تا كنون بیش از ۲۲۰ اثر تاریخی دستگاه‌های دولتی و ۳۰ اثر تاریخی دیگر توسط معاونت میراث‌فرهنگی گیلان مورد شناسایی قرار گرفته كه نیاز است با تعامل با دستگاه‌های مالك این بناها، نسبت به تعریف كاربری جدید به منظور حفاظت و نگهداری از بناهای ارزشمند تاریخی استان گیلان اقدام شود.
ویل دورانت در ابتدای كتاب پرآوازه «تاریخ تمدن» خود آورده است: تمدن، هم اشتراك مساعی است و هم رقابت، بنابراین چه بهتر كه هر ملتی دارای فرهنگ، دولت، اقتصاد، لباس و آوازهای مخصوص خود باشد؛ این چنین است كه گیلان برداشته‌های غنی خود می بالد و این روزها جهانی و ملی شدن داشته های پر ذوق و اصالت صنایع دستی خویش را به جشن می‌نشیند و در گذار تخصصی شدن با تعریف ۱۰ موزه تخصصی مشاركتی هنرهای سنتی و صنایع دستی پر و پیمان هویدا شده است.
صنایع بومی و دستی هر سرزمینی بدون شك یكی از افتخارات ملت آن است، زیرا ریشه های عمیق و استواری در اعتقادات، آداب، عادات، رسوم، سنن و در مجموع فرهنگ معنوی جامعه دارد و نمایشگر فرهنگ و تمدن اقوام بوده است؛اما این بافته‌های هویتی بیش از هرچیری رابطه عمیقی با اقتصاد و معیشت این جوامع ارتباط دارند كه همین موضوع در سایه صنعت گردشگری توانسته آنها را زنده نگهداشته و راه حیاتشان را تداوم بخشد.