امامزاده صالح (ع)

بقعه امامزاده صالح (ع) تهران  در میدان تجریش  قرار دارد.مساحت بارگاه و بقعه امام زاده صالح حدود ۳۰۰۰ متر مربع است و به عنوان یكی از بزرگ‌ترین امامزاده‌های ایرانی شناخته می‌شود. فضای امامزاده به بخش‌های مختلفی تقسیم شده است كه برخی از آن‌ها قدیمی هستند و برخی دیگر در دوران پس از انقلاب ساخته شده‌اند.

تاریخچه بنای امامزاده صالح (ع)

امامزاده صالح یكی از قدیمی‌ترین بناهای تهران است و احتمال می‌رود در دوره ایلخانی (سال ۷۰۰ ه.ق) ساخته شده باشد. اما اطلاعات دقیقی درباره اینكه اولین بار چه كسی بارگاه حضرت صالح را ساخت، در دست نیست. در تاریخ آمده است كه در سال ۱۲۱۰، یكی از فرزندان فتحعلی شاه قاجار به نام هلاكو، بنای امامزاده را بازسازی كرد. كاشی‌كاری گنبد و تغییر درب امامزاده از ضلع جنوبی به ضلع غربی، از اقدامات هلاكو بود. برادر دیگر هلاكو به نام شجاع‌السلطنته نیز مسجد، حسینیه و حمام صحن شمالی امامزاده را ساخت.
در ایوان ورودی حرم، لوح مستطیلی خشتی وجود دارد كه نام فتحعلی شاه روی آن حك شده است و قدمت آن به سال ۱۲۱۰ بازمی‌گردد. ضریح مشبك و نقره فام حرم نیز توسط میرزا سعید خان، وزیر امور خارجه اواخر قاجار، وقف شده است.

بعد از شاهزادگان قاجار امامزاده به همان شكل باقی ماند تا در سال ۱۳۳۸ خیری به نام حسن فداكار با بودجه شخصی خود، برای ترمیم گنبد امامزاده، دوباره آن را كاشی‌كاری كرد. بعد از آن در سال ۱۳۶۸ گنبد به كلی تخریب و بازسازی شد. گنبد جدید بزرگ‌تر بود. در دهه ۸۰ نیز گلدسته‌های امامزاده در كنار گنبد قرار گرفت و داخل رواق‌ها نیز آیینه‌كاری شد.

معماری بنای امامزاده صالح (ع)

اولین چیزی كه در معماری امامزاده صالح تهران نگاه‌ را به سمت خود جذب می‌كند، رنگ آبی فیروزه‌ای بی‌نظیركاشی‌كاری گنبد و گلدسته‌های آن است. معماری این مكان مقدس مجموعه كاملی از تركیب رنگ‌ها و طرح‌هاست. دیوارهایی با ضخامت زیاد، طاق‌ها و طرح چهارگوشه این بنا به سبك معماری قرن هفتم و هشتم هجری قمری ساخته شده. می‌توان گفت معماری این مكان مقدس تركیبی از سبك سنتی و باستانی ایرانی و هنر دست معماران معاصر است.

ایوان ورودی و ۴ رواق در ضلع شمالی محوطه قرار دارند. در ابتدا صحن امامزاده یكی از قبرستان‌های تهران بود؛ اما بعد از مدتی تدفین در این محل ممنوع شد و با گذشت زمان آثار قبرهای قدیمی نیز از بین رفت. در ابتدا اطراف امامزاده دیواركشی شده بود و فضای محصوری داشت؛ اما با اجرای طرح توسعه خیابان تجریش، دیوارهای قدیمی خراب شد. اكنون بخشی از قبرستان به بوستان تبدیل شده است.

ورودی‌های مختلف

در ضلع‌های جنوب، شرق و غرب امامزاده سه ورودی مختلف قرار دارد كه ورودی جنوبی و شرقی به بازار تجریش راه دارد و ورودی غربی به ترمینال درون شهری تجریش منتهی می‌شود. برای دسترسی به ورودی‌های امامزاده باید بخشی از مسیر را پیاده طی كنید و از بازارچه یا ترمینال وارد فضای امامزاده شوید.

بازدید از امامزاده برای عموم آزاد است و محدودیتی ندارد. درب‌های ورودی این بارگاه در شش ماه ابتدایی سال از اذان صبح تا ۱۲ شب و در شش ماه دوم سال از اذان صبح تا ۱۱ شب باز است. البته برای بازدید از این مكان مقدس باید به محدودیت‌های وضع شده بخاطر شیوع كرونا هم توجه داشته باشید. آستان امامزاده معمولا با رعایت پروتكل‌های بهداشتی باز است؛ اما در صورت اعمال محدودیت‌های كلی، درب‌های ورودی بسته خواهد شد. برای اطلاع از این موضوع، حتما پیش از بازدید، سایت امامزاده صالح تهران را چك كنید.

حیاط بزرگ امامزاده

حیاط بزرگ امامزاده دیدنی‌های مختلفی را در خود جای داده است. مقبره ۵ شهید گمنام در حیاط امامزاده اولین بخش از حیاط است كه توجه بازدیدكنندگان را به خود جلب می‌كند. بعد از بازدید از آرامگاه شهدا، به كبوترهای حرم خواهید رسید. این كبوترها آزادانه در صحن پرواز می‌كنند و زائران نیز می‌توانند به آن‌ها گندم بدهند. نذر گندم برای كبوترهای حرم از دیگر نذرهای متداول در امامزاده صالح است.

حوض میان حیاط

حوض بزرگ میان حیاط امامزاده صالح از دیگر سازه‌های قدیمی این بناست. پیش از بازسازی امامزاده، این مكان دو حیاط داشت كه در حیاط بزرگ‌تر حوض قرار گرفته بود. آب این حوض از قنات سر پل تجریش تأمین می‌شد و بعد از حوض به سمت باغ‌های تجریش می‌رفت. این قنات نیز مانند بسیاری از قنات‌های تهران در سال‌های اخیر خشك شده است. در كنار حوض نیز پاشویه و وضوخانه قرار داشت و زائران می‌توانستند در این قسمت وضو بگیرند، آبی به دست و روی خود بزنند و خستگی راه را از تن به در كنند. در حال حاضر حوض بازسازی شده است و در اطراف آن وضوخانه برای آقایان و شیرهای آب آشامیدنی قرار دارد.

مقبره شهدای گمنام در حیاط

مقبره شهدای گمنام، شهدای هسته‌ای، چند نفر از قربانیان حادثه هواپیمای اكوراینی و شهید فخری زاده در وسط حیاط جلویی امامزاده صالح قرار گرفته است. زائران هنگام زیارت امام زاده صالح از مقبره شهدا بازدید می‌كنند و برای آن‌ها فاتحه می‌خوانند.

محوطه زیارتی اصلی

در امامزاده صالح تهران دو رواق برای زیارت خانم‌ها و دو رواق برای زیارت آقایان قرار دارد كه همه آن‌ها در سال‌های گذشته آیینه‌كاری شده‌اند.درب‌های میان تمام رواق‌ها و محوطه به دست هنرمندان معاصر منبت‌كاری شده است. بقعه امامزاده در ابتدا فضایی ۶ در ۶.۵ متری بود اما در حال حاضر حدود ۵۰ متر مساحت دارد. بقعه قدیمی‌ترین سازه بنای امامزاده محسوب می‌شود. ضریح این بارگاه نیز با استفاده از نقره و چوب و به شكل مشبك ساخته شده است.

سرویس بهداشتی

سرویس‌های بهداشتی امامزاده در پشت محوطه قرار گرفته‌اند. برای دسترسی به سرویس‌ها باید از خروجی پشت حرم بیرون بروید. بعد از پایین رفتن از پله‌ها تابلوهای راهنمای سرویس بهداشتی را می‌بینید. آن‌ها را دنبال كنید تا به سرویس برسید. سرویس‌های زنانه و مردانه امامزاده كاملا بهداشتی هستند و محوطه‌های مجزایی برای سرویس ایرانی و فرنگی، وضوخانه و محل پاشویه دارند.

چنار كهنسال محوطه امامزاده صالح

امام زاده صالح تا مدت‌ها محل زندگی كهن‌سال‌ترین چنار ایرانی بود. این چنار به عنوان نماد شمیرانات شناخته می‌شد و به اندازه‌ای بزرگ بود كه سایه هركدام از شاخه‌های آن بخش زیادی از حیاط محوطه را می‌پوشاند و محل استراحت و عبادت زائران بود. قدیمی‌ترها می‌گویند برخی از اساتید مكتب، كلاس‌هایشان را زیر سایه این چنار برگزار می‌كردند. قدمت درخت پیر به درستی مشخص نیست؛ اما به اندازه‌ای بوده كه آن را در لیست میراث فرهنگی ایران به ثبت برساند.

محیط تنه چنار امامزاده به ۱۵ متر می‌رسید و هركدام از شاخه‌های آن به تنهایی اندازه یك چنار بزرگ قطر داشتند. خلاصه آنكه درخت بزرگ یكی از محبوب‌ترین جاذبه‌های گردشگری این مكان مقدس بود. اما بعد از خشك شدن قنات تجریش، بخشی از آن كه در امامزاده قرار داشت، نشست كرد و همین موضوع باعث آسیب دیدن چنار شد. از طرفی بعد از سیل تجریش، طرح‌های جدیدی برای منطقه برنامه‌ریزی شده بود و چنار در وسط این طرح‌ها قرار داشت. به همین دلیل سازمان میراث فرهنگی دستور قطع چنار را صادر كرد. یك شب درخت را قطع كردند و فردا صبح دیگر خبری از چنار بزرگ نبود و درخت پیر تنها در خاطرات قدیمی‌های تجریش باقی ماند.

نذر نمك در امامزاده صالح (ع)

یكی از رسم‌های این امامزاده نذر نمك است؛ افرادی كه به حاجت خود می‌رسند، نمك نذر می‌كنند. نمك‌های نذری نیز در میان زائران امامزاده توزیع می‌شود. نمك در فرهنگ ایرانی نماد بركت و روزی بیشتر در سفره‌ است. البته این فلسفه كنونی نذر نمك است.تاریخچه نذر نمك به زمانی بازمی‌گردد كه در منطقه تجریش برف زیادی می‌بارید و بخاطر لیز شدن زمین، بسیاری از مردم زمین می‌خوردند. از آن زمان مردم نمك نذر می‌كردند تا با پاشیدن روی برف‌ها، آن‌ها را آب كنند و عابران آسیب نبینند. این كار كم‌كم به یك رسم تبدیل شد و به عنوان رسم نذری امامزاده صالح شناخته شد.

نحوه دسترسی به امامزاده صالح (ع)

امامزاده صالح در نزدیكی ایستگاه مترو، تاكسی و اتوبوس BRT‌ قرار دارد. تجریش یكی از شلوغ‌ترین مناطق تهران است و به همین دلیل گردشگران ترجیح می‌دهند برای بازدید از جاذبه‌های گردشگری این منطقه از حمل و نقل عمومی استفاده كنند. البته در تجریش و پاساژهای اطراف آن پاركینگ‌های طبقاتی نیز وجود دارد و اگر مشكلی با شلوغی خیابان‌ها ندارید، می‌توانید با ماشین شخصی به این منطقه بروید. فراموش نكنید كه مراقب طرح زوج و فرد باشید!

اگر قصد استفاده از مترو را دارید، باید خود را به خط یك برسانید. آخرین ایستگاه خط یك، میدان تجریش است. بعد از رسیدن به ایستگاه تجریش، از خروجی جنوبی ایستگاه خارج شوید و در خیابان شهرداری به سمت میدان تجریش بروید. بعد از چند دقیقه پیاده روی كوتاه به امامزاده خواهید رسید.

اتوبوس‌های BRT راه‌آهن- تجریش نیز از نزدیكی امامزاده عبور می‌كنند و مسیر دیگری برای دسترسی هستند. بعد از رسیدن به میدان تجریش به ضلع جنوب غربی بروید و به امامزاده برسید. ایستگاه تاكسی میدان تجریش به مناطق مختلف تهران دسترسی دارد؛ خطوط تاكسی تجریش به میدان آزادی و… آماده جابجایی مسافران هستند.

جاذبه‌های گردشگری حوالی امامزاده

امامزاده صالح تجریش در میان چند جاذبه گردشگری تهران قرار گرفته است. برخی از آن‌ها به اندازه‌ای نزدیك امامزاده‌اند كه با چند دقیقه پیاده روی به آن‌ها خواهید رسید. بهتر است برای زیارت امامزاده و بازدید از دیدنی‌های گردشگری اطراف آن، حداقل یك بعد از ظهر را زمان بگذارید. البته این این منطقه برای یك روز تهرانگردی كامل هم جاذبه دارد.

بازار تجریش

بازارهای سنتی هر شهر، جزو جذاب‌ترین دیدنی‌های آن هستند. بازار تجریش یكی از قدیمی‌ترین بازارهای تهران است و مانند سایر بازارهای سنتی از چندین دالان تودرتو تشكیل شده است كه در هر دالان صنف خاصی كار می‌كنند؛ بازار میوه تجریش یكی از مشهورترین قسمت‌های آن است. در بازار میوه و سبزی تجریش می‌توانید هر نوع میوه‌ای را پیدا كنید.حتی افرادی كه قصد خرید ندارند هم از رونق و سرزندگی این بازار لذت می‌برند. مسجدها، حسینیه‌های قدیمی، غذاخوری‌های سنتی اطراف بازار و… دیدنی‌هایی هستند كه نباید آن‌ها را از دست بدهید.بازار تجریش درست كنار امامزاده صالح قرار گرفته است و دوتا از ورودی‌های امامزاده به این بازار منتهی می‌شود.

پاساژ‌ ارگ

پاساژ ارگ یك مركز خرید بزرگ در تهران است كه ۵ طبقه پاركینگ و ۵ طبقه تجاری دارد. این پاساژ یك مركز تفریحی است و از امكاناتی چون كافه، رستوران، فود كورت، آمفی تئاتر و بام سبز برخوردار است. مجتمع تجاری ارگ هر روز از ساعت ۱۰ تا ۲۳ فعال است. این پاساژ در ضلع شمالی میدان تجریش و در ابتدای خیابان سعادت‌آباد قرار دارد. فاصله امامزاده صالح تجریش تا این پاساژ زیاد نیست و با ده دقیقه پیاده روی به آن خواهید رسید.

پاساژ قائم

بسیاری از دیدنی‌های اطراف امامزاده صالح تجاری هستند. پاساژ قائم قدمت زیادی دارد و در كنار بازار سنتی تجریش قرار گرفته است. این بازار از ساعت ۱۰ تا ۲۲ فعالیت دارد اما در دهه محرم و ایام سوگواری و همچنین جمعه‌ها كار نمی‌كند. پاساژ قائم اصناف مختلفی فعالیت می‌كنند. پس اگر زمان زیادی برای خرید ندارید، بهتر است از سایر مراكز خرید صرف نظر كنید و فقط به پاساژ قائم بروید. در این مركز هرآنچه نیاز داشته باشید را می‌توانید بخرید.بازار قائم در خیابان شهرداری میدان تجریش قرار گرفته است و فاصله آن تا امامزاده به اندازه چند دقیقه پیاده روی است.

پاساژ تندیس

تندیس مركز خرید دیگری است كه در نزدیكی امامزاده قرار دارد. در این مركز خرید می‌توانید محصولاتی چون انواع لباس‌های مردانه و زنانه، محصولات آرایشی و بهداشتی، كیف و كفش و اكسسوری و… بخرید. پاساژ تندیس در چهار طبقه ساخته شده است و به اجناس باكیفیت شهرت دارد. در این پاساژ امكانات رفاهی مختلفی چون رستوران، كافی شاپ، سرویس بهداشتی، پاركینگ، اتاق سیگار، پله برقی و آسانسور و مسیرهای ویژه معلولین وجود دارد.

خیابان ولیعصر

خیابان ولیعصر به بلندترین خیابان خاور میانه شهرت دارد و نماد آن چنارهای منظمی است كه در دو طرف كاشته شده. خیابان ولیعصر دیدنی‌های بسیاری دارد؛ از مراكز خرید گرفته تا انواع رستوران و كافی شاپ و حتی جاذبه‌های تاریخی. باغ فردوس و موزه سینما، تئاتر شهر، پارك ساعی، سینماهای آفریقا و استقلال و قدس و كاخ مرمر تهران در خیابان ولیعصر تهران قرار دارند.

خیابان ولیعصر از میدان راه آهن در جنوب تهران شروع می‌شود و به میدان تجریش در شمال تهران می‌رسد. این خیابان با بسیاری از مسیرهای اصلی تهران تقاطع دارد و به همین دلیل یكی از شاهراه‌های اصلی پایتخت محسوب می‌شود. اگر قصد دارید از امامزاده صالح به خیابان ولیعصر بروید، بهتر است از حمل و نقل عمومی یا ماشین شخصی استفاده كنید یا اینكه برای یك پیاده روی نسبتا طولانی آماده شوید.

كاخ سعدآباد

كاخ سعدآباد گنجینه تاریخ معاصر ایران است. در دوران پهلوی كاخ سعد آباد مركز حكومتی بود؛ اما در حال حاضر به عنوان موزه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در محدوده سعد آباد ۱۸ بنای كوچك و بزرگ ساخته شده كه قدمت برخی از آن‌ها به دوران قاجار بازمی‌گردد. شمس العماره یكی از مشهورترین بناهای كاخ سعد آباد است.

فاصله كاخ سعد آباد تا امامزاده صالح حدود ۲ كیلومتر است و می‌توانید با ۲۰ الی ۳۰ دقیقه پیاده‌روی این مسیر را طی كنید. اما مسیر ماشین‌رو نیز بین این دو مكان گردشگری تهران وجود دارد. كاخ سعد آباد دو درب دارد؛ درب زعفرانیه كه به امامزاده صالح نزدیك‌تر است و در نزدیكی آن، جای پارك بهتر پیدا می‌شود. درب دوم نیز در میدان دربند قرار دارد. كاخ سعد آباد در زعفرانیه، خیابان طاهری، خیابان البرزكوه واقع شده است.