عمارت كاظمی تهران ، از خانه های تاریخی و قدیمی تهران می باشد كه در محله امامزاده یحیی واقع در منطقه ۱۲ می باشد.عمارت كاظمی یا همان سرای كاظمی كه «خانه موزه تهران قدیم» نام جدید آن است از خانه‌های قدیمی تهران، در محله چاله میدان قدیم در همسایگی امام زاده یحیی با ارزشی استثنایی قرار دارد .این محله قدیمی، دارای ارزش‌های خاص معماری و شهر سازی شامل بافت مسكونی، راسته، گذرهای ارتباطی، فضای شهری خصوصی و عمومی است. این محله، با توجه به تخریب‌های ناشی از ساخت و ساز جدید، بخش عمده ای از ساكنان خود را از دست داده است و اقشار جدید با تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی در این محله سكنی گزیده اند. این اثر در تاریخ ۳ بهمن ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۳۰۳۰ به عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
ملك فوق در مركز پلاك‌های همجوار خود چون نگینی قرار گرفته است. این بنا كه حدود ۱۰۰ سال از ساخت آن می‌گذرد، با توجه به جدا شدن از املاك جنبی، با مساحتی حدود ۲۰۳۳ متر مربع باقی مانده كه شامل ۱۲۱۵متر مربع عرصه و فضای باز و ۶۵۰ متر مربع عیان و زیر بنا است.
مرمت این پروﮊه از سال ۱۳۸۶، به سفارش معاونت فنی عمرانی منطقه ۱۲ انجام شده است.
در حال حاضر نیز در پروژه ای در قالب مردم شناسی كه شهرداری با استفاده از ماكت‌ها و عروسكهایی مشاغل و آداب و رسوم مردم تهران طی ۱۵۰ سال گذشته را به نمایش گذاشته در این مجموعه به صورت كوچك و دایمی برقرار شده است.
تاریخچه عمارت كاظمی تهران
تاریخچه بنا این بنا متعلق است به میرزا سید كاظم پسر سید میرزا هدایت الله تفرشی كه در سال ۱۲۲۶ قمری در اوایل پادشاهی محمد شاه قاجار وارد خدمات دولتی گردید. در زمان ناصرالدین شاه از میرزاهای اصطبل شاهی بود.در سال ۱۲۸۳ قمری كه ناصرالدین شاه عازم سفر خراسان شد چون نامبرده مشرف به اصطبل و به همراه اردوی شاه بود، در بین راه به سمت مستوفی گری اصطبل برقرار گردید. در سال ۱۲۹۹ قمری تا سال ۱۳۰۸(سال فوتش) مستوفی اصطبل خاصه و ایلخی چیان و كلیه دواب دیوانی زین خانه و كالسكه خانه بود. در اواخر عمر ملقب به وزیر دواب شد. كاظمی‌های تهران و تفرش منتسب به وی هستند. از مرحوم سید كاظم تفرشی علاوه بر این خانه، مسجد و مدرسه ای زیبا در خیابان ری، نبش كوچه باغ پسته‌بك به یادگار مانده است.
معماری عمارت كاظمی تهران
این مسجد و مدرسه كه در تناسب معماری بی نظیر است به نام بنیانگذار و واقف آن مسجد و مدرسه كاظمیه نام دارد. بنا در محله چال میدان و در كنار كوچه امامزاده یحیی واقع شده است.آنطور كه نقشه سال ۱۲۷۵هجری قمری نشان می‌‌دهد در نزدیكی این خانه و در سمت غربی تكیه عباسقلی و در سمت شرق خانه، تكیه پهلوان شریف واقع بود و در سمت شمال این محله گذر منتهی به دروازه دولاب كه حد شرقی حصار صفوی شده بود قرار داشت.مشخصات بنا طرح بنای كاظمی متأثر از طرح متداول خانه‌های ایرانی و متناسب با شأن صاحب خانه، نوع روابط و جایگاه اجتماعی اش ساخته شده است.
طرح و شكل بنا در اواخر دوران قاجار شكل گرفته و در دوران پهلوی اول تكمیل شده است. این بنا همانند خانه‌های سنتی ایرانی شامل بیرونی، اندورنی، آب انبار، مطبخ، اصطبل است. ظاهراً خانه موجود بخشی از یك مجوعه مفصل‌‌تر است كه اجزا دیگر آن در حال حاضر جدا شده اند.
اما به هر حال مجموعه باقی مانده فعلی نیز یك خانه كاملا سنتی است. آنچه از قسمت اصلی این خانه بازمانده است قسمت شاه نشین است كه یك طبقه زیر و یك طبقه روی دارد. بنای فعلی دارای دو حیاط است.
حیاط جنوبی كه منتهی الیه سمت غربی آن قرار دارد، در بخش بیرونی و حیاط شمالی در بخش اندرونی واقع است. بخش اصلی ساختمان به میزان ۵/۱ متر از كف حیاط بالاتر است و در بخش زیرین آن زیر زمین خانه قرار دارد كه دارای آجر كاری خوش نقش و نفیسی است. در ساختمان اصلی دو تالار در مركز قرار گرفته اند.
در طرفین تالارها، گوشوارهها قرار دارند و راهرو‌ها در طرفین گوشوارهها شكل گرفته اند. اتاق‌‌های طرفین حیاط و گوشواره ای دارای دیوار باربر و پوشش تیرپوش با سقف تخت هستند، زیر زمین دارای طاق كلیل است و تالارها با خرپاهای چوبی كه شیروانی كاهگل اندودی سطح نمای آن را شكل میدهند پوشش داده شده است. سطح نمای خارجی تالارها آجر كاری ساده است كه در محل رخ بام آن موتیوهای گچ بری گل درشت نقش بسته است. سایر سطوح نمای حیاط‌‌ها نیز تركیبی از آجر و اندود گچ هستند.در فضای داخلی اتاق‌ها بخش هایی مانند گیلویی تالار و بخاری ها، دارای گچ بری هستند ولی مابقی سطوح ساده اند. اما زیباترین بخش خانه كاظمی را ارسی‌‌های زیبای طرفین تالارها شكل میدهند.
این ارسی‌‌های بی نظیر كه دارای آلت چینی‌‌های مفصل و پرنقش و نگارند با انواع شیشه‌های الوان در سطوح خارجی تزیین شده و در فضای داخلی كار، لندن كاری (نقاشی پشت شیشه) به زیباترین وجه، پارتیشن‌‌های نقش دار مجللی را ساخته اند و در كل بادگیرها و تزیینات بیرونی و نمای زیبای آجری و پنجره‌های ارسی از ویژگی‌های منحصر به فرد معماری این ساختمان است.
نحوه دسترسی به عمارت كاظمی
آدرس :خیابان ۱۵ خرداد شرقی- كوچه ی امامزاده یحیی- كوچه ی ابوالقاسم- پلاك ۶۶
