موزه حشرات هایك میرزایانس

موزه حشرات هایك میرزایانس، كه به‌اختصار HMIM (سرواژگان نام انگلیسی موزه، Hayk Mirzayans Insect Museum) نامیده می‌شود، با بیش از ۷۰ سال قدمت، بزرگ‌ترین موزه حشرات ایران و منطقه خاورمیانه است. با بیش از چهار میلیون نمونه حشره، تنها مرجع رسمی شناسایی و رده بندی حشرات و غنی ترین موزه جانور شناسی ایران می باشد . یكی از زیباترین چیزهایی كه در این موزه خواهید دید، پروانه‌های بزرگ و زیبایی هستند كه به نواحی گرمسیری جهان اختصاص دارند. اگر به دنیای حشرات علاقه دارید، حتما سری به موزه حشرات میرزایانس تهران بزنید.

موزه هایك میرزایانس، در سال ۱۳۲۴ به دست میرزایانس در وزارت كشاورزی افتتاح شد. این موزه در آن زمان مانند یك آزمایشگاه كوچك بود و اما امروزه با داشتن بیش از چهار میلیون نمونه از حشرات ایران و چند هزار نمونه پروانه از نواحی مختلف گرمسیری در جهان، تبدیل به یكی از معروف‌ترین موزه‌های حشره‌شناسی در جهان شده‌ است. این موزه هر ساله پذیرای تعداد زیادی از دانشجویان علاقه‌مند به حشره‌شناسی و حشرات است. كتابخانه اختصاصی این موزه نیز؛ محل مناسبی برای مراجعه حشره‌شناسان و بیماری شناسان گیاهی كشور شده‌ است.

هایك میرزایانس كیست؟

مهندس هایك میرزایانس، بنیانگذار موزه حشرات است؛ لذا بعد از درگذشت وی در سال ۱۳۷۸، به پیشنهاد وزیر كشاورزی وقت این نام برای موزه حشرات انتخاب شد. مهندس هایك، سال‌های زیادی از عمر خود را صرف جمع‌آوری، بررسی و شناسایی حشرات كرد. بیایید كمی از مهندس هایك میرزایانس بیشتر بدانیم؟ مهندس هایك كه استاد و محقق بود، در سال ۱۲۹۹ شمسی در قزوین به دنیا آمد و پس از پایان تحصیلات ابتدایی و متوسطه به دانشكده‌ی كشاورزی تهران راه یافت و در نهایت بعد از اتمام تحصیلات در وزارت كشاورزی مشغول به كار شد

سال‌ها بعد ایشان با بهره‌گیری از تجربیات سه استاد به نام‌های پروفسور الكساندروف، چواخین و كریوخین اولین مركز تحقیقات حشره‌شناسی را در ایران پایه‌گذاری كرد. بی‌شك استاد هایك، یكی از برجسته‌ترین چهره‌های بین‌المللی و از صاحب‌نظران دانش حشره‌شناسی در سرتاسر جهان شناخته می‌شود. چرا كه نام این استاد در فهرست برترین جانورشناسان جهان در قرن بیستم میلادی به چشم می‌خورد. استاد هایك میرازایانس همچنین شاگردان زیادی را تربیت و به جامعه‌ی علمی كشور تقدیم كرده است.

در موزه حشرات هایك میرزایانس چه می بینیم ؟

موزه حشرات هایك میرزایانس در حال حاضر متشكل از ده مجموعه بال‌پولك‌داران (Lepidoptera)، سخت‌بال‌پوشان (Coleoptera)، راست‌بال‌مانندها (Orthopteroidea)، بال‌غشائیان (Hymenoptera)، دوبالان (Diptera)، چندجوربالان (Hemiptera) (شامل سن‌ها، زنجره‌ها و زنجرك‌ها، شپشك‌های گیاهی، سفیدبالك‌ها، پسیل‌ها، شته‌ها)، بال‌توری‌ها (Neuroptera)، بال‌ریشك‌داران (Thysanoptera)، مساوی‌بالان (موریانه‌ها) (Isoptera) و حشرات راسته‌های كوچك و مهجور است. مجموعه‌های بال‌غشائیان، دوبالان، چندجوربالان، بال‌توری‌ها، مساوی‌بالان و حشرات راسته‌های كوچك و مهجور همگی در یك سالن نگه‌داری می‌شوند، اما مجموعه‌های بال‌پولك‌داران، سخت‌بال‌پوشان و راست‌بال‌مانندها به‌تفكیك در سالن‌های مجزا جای گرفته‌اند. حشرات داخل سالن‌ها در كمدهای چوبی مخصوص نگه‌داری نمونه‌های سوزن خورده، الكلی و اسلایدی نگه‌داری می‌شوند.

علاوه‌براین، مجموعه جداگانه‌ای در موزه حشرات هایك میرزایانس به‌نام مجموعه نمونه‌های خشك وجود دارد كه شامل شپشك‌های گیاهی و سفیدبالك‌ها روی برگ‌ها و شاخه‌های خشك‌شده گیاهان است. این نمونه‌ها داخل پاكت‌های كاغذی نگه‌داری می‌شوند. شایان ذكر است كه در این موزه بیش از ۱۶۶۰ نمونه تایپ، شامل بیش از ۱۴۰ هولوتایپ (Holotype)، ۱۴۷۰ پاراتایپ (Paratype) و حدود ۵۰ آلوتایپ (Allotype)، نگه‌داری می‌شود. قدیمی‌ترین نمونه موجود در موزه حشرات هایك میرزایانس گونه‌ای جیرجیرك با نام علمی Gryllomorpha adspersa Bolivar از خانواده Gryllidae است كه بیش از یك قرن پیش در سال ۱۸۹۹ میلادی توسط حشره‌شناس اسپانیایی به نام Manuel Martínez de la Escalera جمع‌آوری شده است.

موزه حشرات هایك میرزایانس مجموعه‌ای عظیم از حشرات ایران با بیش از چهار میلیون و دویست هزار نمونه و ۲۵۰۰۰ گونه (اعم از شناسایی‌شده و شناسایی‌نشده) است. این تعداد نمونه حشره به‌شرح زیر در مجموعه‌های مختلف موزه نگه‌داری می‌شود:

۱- مجموعه سخت‌بال‌پوشان (Coleoptera) با بیش از ۵/۱ میلیون نمونه.

۲- مجموعه بال‌پولك‌داران (Lepidoptera) با بیش از ۵/۱ میلیون نمونه.

۳- مجموعه راست‌بال‌مانندها (Orthopteroidea) (شامل ملخ‌ها، جیرجیرك‌ها، آبدزك‌ها، سوسری‌ها، شیخك‌ها، چوبك‌مانندها و گوش‌خیزك‌ها) با بیش از ۵۰۰ هزار نمونه.

۴- مجموعه چندجوربالان (Hemiptera) (شامل سن‌ها، زنجره‌ها و زنجرك‌ها، شپشك‌های گیاهی، سفیدبالك‌ها، پسیل‌ها، شته‌ها) با بیش از ۳۳۰ هزار نمونه.

۵- مجموعه بال‌غشائیان (Hymenoptera) با بیش از ۲۰۰ هزار نمونه.

۶- مجموعه دوبالان (Diptera) با بیش از ۱۴۰ هزار نمونه.

۷- مجموعه بال‌توری‌ها (Neuroptera) با بیش از ۵۰۰۰ نمونه.

۸- مجموعه بال‌ریشك‌داران (Thysanoptera) با بیش از ۳۰۰۰ نمونه.

۹- مجموعه مساوی‌بالان (موریانه‌ها) (Isoptera) با بیش از ۵۵۰ نمونه.

۱۰- مجموعه حشرات راسته‌های كوچك و مهجور با بیش از ۱۱۰۰۰ نمونه.

۱۱- مجموعه نمونه‌های خشك (شامل شپشك‌های گیاهی و سفیدبالك‌ها روی برگ‌ها و شاخه‌های خشك‌شده گیاهان) با بیش از ۵۰ هزار نمونه.

حفظ و توسعه این مجموعه‌های ارزشمند نیازمند مراقبت و هوشیاری مداوم و رعایت استانداردهای جهانی است كه در قالب فعالیت‌های زیر انجام می‌گیرد.

– ایجاد فضای فیزیكی جهت رده‌بندی و مطالعه نمونه‌های موجود در موزه.

– سامان‌دهی نمونه‌های حشرات موزه.

– ایمن‌سازی مجموعه‌های حشرات در مقابل آتش‌سوزی.

– ضدعفونی دوره‌ای ‌مجموعه‌های حشرات در مقابل آفات موزه.

– توسعه مجموعه‌های مربوط به راسته‌های مختلف حشرات.

– گسترش ارتباط با سایر موزه‌ها و مراكز تحقیقاتی مطالعات سیستماتیك حشرات به‌منظور تبادل نمونه‌ها، انجام پروژه‌های مشترك بیوسیستماتیك، برگزاری دوره‌ها و كارگاه‌های آموزشی، و … .

موزه حشرات هایك میرزایانس به شماره ركورد ۱۱۳۴۸۱ در اندیس جهانی مجموعه‌های تنوع زیستی ([۱]BioCASe) به ثبت رسیده است و اعتبار جهانی دارد. این شبكه عظیم اطلاعاتی با تبادل اطلاعات از بانك‌های معتبری نظیر Species2000[2] و GBIF[3] تحت استانداردهایی همچون TDWG[1] و NCD[2] طبقه‌بندی و به‌روزرسانی می‌شود. حجم بالای نمونه‌های طبقه‌بندی‌شده در موزه حشرات هایك میرزایانس سبب گردیده تا بخش تحقیقات رده‌بندی حشرات مؤسسه به‌صورت تنها مرجع معتبر تشخیص و شناسایی فون حشرات ایران شناخته شود.

نحوه دسترسی به موزه حشرات هایك میرزایانس

آدرس موزه حشرات: تهران، بزرگ‌راه چمران، خیابان تابناك، موسسه تحقیقات رده‌بندی حشرات